بلوغ یکی از مهم‌ترین مراحل رشد در زندگی هر فرد است. این دوره از زندگی نشان‌دهنده گذر از دوران کودکی و شروع دوره نوجوانی است. دوره‌ای که با تغییر، تنش، تحول و کشف همراه است.
در واقع با رسیدن نوجوانان به این سن، رشد ذهنی همراه با رشد جسمی برایشان اتفاق میفتد؛ بنابراین، نوجوانان تغییرات در بدن و فراز و نشیب‌های عاطفی زیادی را در این مرحله از زندگی‌شان تجربه می‌کنند. تغییرات عاطفی و جسمی در دوران بلوغ توسط هورمون‌های نوجوانان (استروژن، پروژسترون و تستوسترون و غیره) هدایت می‌شود.
بلوغ با چه تغییراتی همراه است؟
از جمله تغییرات مهم جسمی در این دوران ترشح هورمونی به نام گنادوتروپین در مغز است. گنادوتروپین غده هیپوفیز را تحریک و هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینه کننده (LH) را در جریان خون ترشح می‌کند. در دختران،FSH و LH باعث ترشح استروژن و تولید تخمک می‌شود. در پسران، نیز باعث ترشح تستوسترون و تولید اسپرم می‌گردد.
از مهم‌ترین تغییرات دیگر در این دوره می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- رشد و تکامل فیزیکی درونی و بیرونی
- تغییرات در اندام‌های جنسی
- تغییرات مغزی
- تغییرات اجتماعی و عاطفی
همه این تغییرات فیزیکی و هورمونی می‌تواند منجر به خجالت، اضطراب و تغییرات خلقی شدید شود و برای فرزند نوجوان و والدینشان چالش‌هایی را ایجاد کند. به همین منظور درک مراحل بالغ‌شدن و آگاهی از نشانه‌ها و نحوه برخورد با آن می‌تواند کمک‌کننده باشد. در این مقاله به این سوال ذهنی شما که: «بلوغ یعنی چی» پاسخ خواهیم داد و در مورد چگونگی گذر از آن صحبت خواهیم کرد.
آشنایی با ابعاد بلوغ دختران و پسران
کلمه بالغ‌شدن یک اصطلاح چندبعدی است. به‌طورکلی بالغ‌شدن به 5 بعد مختلف تقسیم می‌شود که عبارت است از:
- بالغ‌شدن فیزیکی: پرکاربردترین اصطلاح بالغ‌شدن در زمینه رشد جسمانی است. اوج رشد جسمانی در سن نوجوانی اتفاق می‌افتد.
- بالغ‌شدن جنسی: زمانی که فرد به بلوغ جنسی می‌رسد قادر به ایفای نقش جنسی خواهد بود. این نقش عموماً به قدرت تولید مثل نیز تعبیر می‌شود.
- بالغ‌شدن روانی: بالغ‌شدن روانی دارای جنبه‌های مختلفی از قبیل: پختگی، هوش و درک مفاهیم اخلاقی است.
- بالغ‌شدن عاطفی: زمانی که فرد از لحاظ عاطفی بالغ می‌شود به درستی احساسات و عواطف خود را می‌شناسد و به بهترین شکل می‌تواند آن را کنترل کند.
- بالغ‌شدن شخصیتی: فردی که از لحاظ شخصیتی بالغ شده است مستقل است و مسئولیت تصمیماتش را به عهده می‌گیرد.
سن بلوغ دختر و پسر چیست؟
هیچ راهی برای دانستن دقیق سن بالغ‌شدن دختر و پسر وجود ندارد. تغییرات اولیه در سطح مغز و هورمون کودک شما اتفاق می‌افتد که از بیرون قابل مشاهده نیست. بالغ‌شدن فرد ممکن است در طی 18 ماه اتفاق بیفتد یا تا 5 سال طول بکشد. اما به طور طبیعی بالغ‌شدن زمانی شروع می‌شود که تغییرات در مغز کودک شما باعث می‌شود هورمون‌های جنسی از تخمدان‌ها و بیضه‌ها ترشح شوند. سن بلوغ دختر و پسر با یکدیگر متفاوت است.
دختران در حدود سن 10-11 سالگی و پسران حدود سن 11-12 سالگی بالغ می‌شوند.
البته شروع این دوران بین 8 تا 13 سال در دختران و 9 تا 14 سال در پسران می‌تواند متغیر باشد. برای تشخیص اینکه آیا فرزند شما بالغ شده است یا نه باید با علائم آن آشنا شوید.
علائم بلوغ دختران
مهم‌ترین علائم بلوغ در دختران متناسب با سن عبارت‌اند از:
11-10 سال
در سن 10 تا 11 سالگی سینه دختران شروع به رشد خواهند کرد. رشد سینه‌ها معمولاً اولین علامت قابل مشاهده شروع بالغ‌شدن دختران است. طبیعی است که سینه‌های چپ و راست با سرعت‌های مختلف رشد کنند. همچنین حساس شدن سینه‌ها در حین رشد امری طبیعی است. اگر کودک شما سوتین می‌خواهد، یک سوتین نرم یا سوتین ورزشی بهترین انتخاب در این سن است.
در این سن جهش رشدی رخ می‌دهد. برخی از قسمت‌های بدن مانند سر، صورت و دست‌ها ممکن است سریع‌تر از اندام‌ها و تنه رشد کنند. این جهش رشدی ممکن است باعث شود که بدن کودک شما برای مدتی نامتناسب به نظر برسد. رشد دختران معمولاً در حدود 16-17 سالگی متوقف می‌شود.
تغییرات جسمانی عمده‌ای که در این سن برای دختران اتفاق می‌افتد شامل موارد زیر است:
- باسن دختران بزرگ‌تر می‌شود.
- اندام تناسلی خارجی (فرج) و موهای ناحیه تناسلی شروع به رشد خواهند کرد.
- موهای ناحیه تناسلی و زیر بغل با گذشت زمان تیره‌تر و ضخیم‌تر می‌شوند.
14-12 سال
تقریباً 2 سال پس از شروع رشد سینه، موهای زیر بغل در دختران شروع به رشد خواهند کرد. موهای صورت و بدن نیز افزایش می‌یابد.
ترشحات شفاف یا سفید از واژن چندین ماه قبل از شروع قاعدگی شروع می‌شود. این ترشحات طبیعی است. ترشحات ممکن است دختر شما را اذیت کند. بهتر است به او پیشنهاد دهید تا در فاصله زمانی کوتاهی لباس زیر خود را عوض کند. اگر ترشحات دختر نوجوان شما بد بو است یا احساس خارش و درد می‌کند باید به پزشک زنان مراجعه نمایید.
پریودها معمولاً حدود 2 سال پس از شروع رشد سینه‌ها شروع می‌شود. اما ممکن است تا 4 سال بعد از آن نیز طول بکشد.
در سن بلوغ بدن دخترها هورمون‌های بیشتری تولید می‌کند. ترشح زیاد هورمون‌ها می‌تواند غدد کنترل‌کننده چربی پوست شما را تحت‌تأثیر قرار دهند. جوش یا آکنه در اثر فعالیت بیش از حد غدد در پوست ایجاد می‌شود. با گذراندن این دوران، جوش‌های بیشتری بروز پیدا می‌کنند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بلوغ دختران پیشنهاد می کنیم مقاله بلوغ دختران ؛ مراحل و بحران‌های آن را مطالعه فرمایید.
علائم بلوغ پسران
بالغ‌شدن پسران معمولاً دیرتر از دختران اتفاق میفتد. برخی از پسران ممکن است زودتر از همسالان خود بالغ شوند. تعدادی از این تغییرات فیزیکی بسیار شخصی هستند. به عنوان یک والد، ممکن است شما متوجه آنها نشوید. برخی از علائم بلوغ پسران ممکن است برای آنها تجارب شرم‌آور باشد. در ادامه مهم‌ترین علائم بالغ‌شدن در پسرها را برای شما عزیزان توضیح می‌دهیم.
12-11 سال
اندام تناسلی خارجی (آلت تناسلی، بیضه و کیسه بیضه) شروع به رشد خواهند کرد. تفاوت در سرعت رشد بیضه‌ها امری طبیعی است. ممکن است یک بیضه سریع‌تر از دیگری رشد کند. می‌توانید به کودک خود اطمینان دهید که اندازه بیضه‌های مردان معمولاً یکسان نیست. موهای ناحیه تناسلی شروع به رشد خواهند کرد. با گذشت زمان موهای زائد تیره‌تر و ضخیم‌تر می‌شود.
14-12 سال
کودک شما یک جهش رشد خواهد داشت. فرزند شما قد بلندتر و سینه و شانه‌های او پهن‌تر می‌شود. برخی از قسمت‌های بدن فرزندتان، مانند سر، صورت و دست‌های او ممکن است سریع‌تر از اندام‌ها و نیم تنه او رشد کنند. به طور متوسط، پسران 10-30 سانتی‌متر رشد می‌کنند. رشد آنها معمولاً در حدود 20-18 سالگی متوقف می‌شود.
رشد جزئی سینه در پسرها معمول است که معمولاً خود به خود از بین می‌رود. اگر رشد سینه‌ها در پسر شما متوقف نشد با پزشک عمومی خود مشورت کنید.
15-13 سال
در سن 13 تا 15 سالگی مو در سایر قسمت‌های بدن فرزند شما از جمله زیر بازوها، روی صورت و بقیه بدن شروع به رشد می‌کند. موهای پا و بازو ضخیم می‌شوند. برخی از مردان جوان تا اوایل 20 سالگی موهای بدنشان بیشتر می‌شود.
در این سن هورمون تستوسترون تولید می‌شود که بیضه‌ها را برای تولید اسپرم تحریک می‌کند. ممکن است کودک شما شروع به نعوظ و انزال کند (آزاد شدن اسپرم). در این دوره، نعوظ اغلب بدون دلیل اتفاق می‌افتد. فقط به فرزند خود بگویید که این طبیعی است و مردم معمولاً متوجه نمی‌شوند. انزال در هنگام خواب اغلب “رؤیای مرطوب یا رویای خیس” نامیده می‌شود.
15-14سال
در 14، 15 سالگی تغییر در صدا و حنجره پسران آشکارتر می‌شود. حنجره فرزند شما بزرگ‌تر و صدای او دورگه خواهد شد. دورگه شدن صدای پسران در سن 14 یا 15 سالگی به مرور زمان متوقف و اصلاح خواهد شد.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بلوغ پسران پیشنهاد می کنیم مقاله مراحل و بحران‌های بلوغ پسران چیست؟ را مطالعه فرمایید.
نتیجه گیری
دوران بلوغ یکی از حساس‌ترین دوران سنی فرزندان شماست. دورانی که فرزند شما تغییرات زیادی در جسم و روحش را تجربه می‌کند و به یک هویت واحد می‌رسد. آگاهی از علائم، نشانه‌ها و به موقع اتفاق افتادن آن به شما کمک می‌کند تا بتوانید همراه و راهنمای خوبی برای فرزندانتان باشید.
در این دوران بسیار مهم است که فرزندتان را با شرایط جدید آشنا کنید و آموزش‌های ضروری را به او بدهید تا بتواند به سلامتی این مرحله از زندگی را پشت سر بگذارد. آموزهای جنسی، مراقبت بهداشتی، همراهی و همدلی باعث عبور آسان شما و فرزندتان در این دوران خواهد شد.
