بیماری آبله مرغان در کودکان چگونه است؟

زمان تقریبی مطالعه: 17 دقیقه

بیماری آبله مرغان چیست؟

بیماری آبله مرغان یکی از بیماری‌های ویروسی شایع در میان کودکان و در موارد کمتر، بزرگسالان است که با ایجاد دانه‌های قرمز و آبدار بر سطح پوست ظاهر می‌شود. بیماری آبله مرغان در کودکان اگرچه طی سال‌های اخیر با کشف واکسن‌ها بسیار کم دیده می‌شود اما همچنان یکی از دلایل نگرانی والدین برای کودکان خود به شمار می‌رود.

این بیماری معمولاً در کودکی و در سنین زیر ۱۰ سال رخ می‌دهد. در طول دوره عفونت، سیستم ایمنی بدن پروتئین‌هایی به نام آنتی‌بادی (عوامل دفاعی بدن در برابر بیماری‌ها) می‌سازد که این آنتی بادی‌ها محافظت مادام‌العمر در برابر ویروس ایجاد می‌کنند. به همین دلیل ابتلا بیش از یک بار آبله مرغان در طول زندگی نادر است و بسیاری از افرادی که در کودکی بیماری را گرفته‌اند تا آخر عمر در برابر آن مصون هستند.

اما برخلاف افرادی که این بیماری را گرفته‌اند، آبله مرغان برای کسانی که تجربه این بیماری را نداشته‌اند یا علیه آن واکسینه نشده‌اند بسیار مسری است.

علت آبله مرغان در کودکان

عامل ایجاد آبله مرغان در کودکان را، ویروسی از خانواده هرپس‌ها به نام ویروس واریسلا زوستر (VZV) می‌دانند که از مسیر تنفسی یا تماس با ترشحات داخل دانه‌ها خیلی سریع منتقل شده و نوزادان یا کودکان را درگیر می‌کند. این ویروس نه تنها باعث آبله مرغان در کودک است بلکه بعد از اینکه فردی به این بیماری مبتلا شد، ویروس تا آخر عمر در سیستم عصبی غیرفعال (در حال استراحت) می‌ماند و می‌تواند بعداً به صورت دانه‌های قرمز و دردناکی که زونا  نام دارد دوباره فعال شود.

بنابراین، ابتلا به این بیماری تنها راه نجات نیست و همه افراد باید در برابر این ویروس واکسینه شوند. کودکانی که در برابر آبله مرغان واکسن را دریافت کرده‌اند، در سنین بالاتر احتمال بسیار کمی برای ابتلا به بیماری زونا دارند.

علائم آبله مرغان در کودکان

پس از ۱۰ الی ۲۱ روز از زمانی که کودک شما در معرض ویروس قرار گیرد، نخستین نشانه‌های بیماری کم کم ظاهر می‌شوند. اولین علائم آبله مرغان در کودکان که  دو یا سه روز پیش از نمایان شدن دانه‌ها و تاول‌ها خواهید دید شامل موارد زیر است:

• تب آبله مرغان در کودکان (حدود ۳۸.۳-۳۸.۸ درجه سانتیگراد)
• از دست دادن اشتها
• سردرد
• خستگی و احساس کلی ناخوشی (بی‌حالی)

پس از چند روز علائم دیگری بروز پیدا می‌کند که عبارت است از:

• معده درد و حالت تهوع که یک یا دو روز طول می‌کشد
• ظاهر شدن بثورات پوستی که بسیار خارش‌دار است و شبیه تاول‌های کوچک است.
• نمایان شدن برجستگی‌های پر از مایعی که شبیه آب شیری است.
• تشکیل پوسته‌ها بعد از ترکیدن تاول‌ها.
• پوستی که لکه‌دار و قهوه‌ای به نظر می‌رسد.

این علائم ممکن است چند روز بکشد و از آنجا که علائم اولیه بسیار شبیه به سایر بیماری‌ها خواهد بود تشخیص آبله مرغان در کودکان و از همان روزهای اول درگیری کمی سخت است اما با ظاهرشدن دانه‌های پوستی قرمز و خارش‌دار که معمولاً از شکم یا پشت و صورت شروع می‌شوند به‌راحتی می‌توان این بیماری را تشخیص داد. پس از ظاهر شدن دانه‌های پوستی، بیماری سه مرحله را طی خواهد کرد:

• برآمدگی‌های صورتی یا قرمز (شبیه به  جوش یا نیش پشه) که در طی چند روز ایجاد می‌شوند.
• تاول‌های کوچک پر از مایع (وزیکول) که در حدود یک روز تشکیل می‌شوند و پس از آن می‌ترکند.
• پوسته‌های خشک و قهوه‌ای روی زخم و تاول‌های ترکیده را می‌پوشانند و پس از چند روز بهبود می‌یابند.

راه‌های انتقال آبله مرغان در کودکان

کودکان در هر سنی ممکن است به آبله مرغان مبتلا شوند. همان‌طور که گفتیم از زمان در معرض قرارگرفتن، کودک به مدت یک تا سه هفته قبل از اینکه احساس بیماری کند علائمی نخواهد داشت و پس از آن بیماری با تب آغاز خواهد شد. این بیماری ۱ تا ۲ روز قبل از ظاهر شدن جوش و تا زمانی که تاول‌ها خشک شده و پوسته پوسته شوند، یعنی تا حدود پنج روز پس از ظهور تاول‌ها، مسری است.

بنابراین، در طول دوره درمان آبله مرغان در کودکان که معمولاً ۵ تا ۱۰ روز خواهد بود، آن‌ها باید در خانه بمانند و تا زمانی که تمام تاول‌ها پوسته‌پوسته شوند از تمام کودکان و بزرگسالانی که تا به حال به این بیماری مبتلا نشده‌اند دور باشند. اعضای خانواده‌ای که هرگز به بیماری آبله مرغان مبتلا نشده‌اند نیز، با ابتلای یکی از اعضای خانواده به احتمال ۹۰  درصد با این بیماری درگیر خواهند شد.

در مجموع ویروس آبله مرغان از طریق راه‌های زیر منتقل می‌شود:

• تماس با کسی که این بیماری را دارد.
• تنفس هوای فرد مبتلا که عطسه یا سرفه می‌کند.
• تماس با مایعات از چشم، بینی یا دهان کودک آلوده.

راه‌های پیشگیری از بیماری آبله مرغان در کودکان

ساده‌ترین راه پیشگیری از بیماری آبله مرغان در کودکان، فاصله‌گرفتن از فرد مبتلا است. چرا که ویروس عامل آن تنها می‌تواند از طریق تنفس یا برخورد با ترشحات بدن وی منتقل گردد. اما بهترین و مطمئن‌ترین روش، واکسیناسیون است. واکسن آبله مرغان می‌تواند ایمنی نود درصدی در برابر ابتلا به این بیماری را در بدن فرد ایجاد نماید.

زمان واکسن آبله مرغان در کودکان

 تا سال ۱۹۹۵، عفونت آبله مرغان یک اتفاق رایج بود و تقریباً همه تا پیش از سن بلوغ به این بیماری مبتلا شده بودند. با این حال، معرفی واکسن این ویروس در سال ۱۹۹۵ باعث کاهش بروز آن در تمام سنین، به ویژه در کودکان ۱ تا ۴ ساله شده است.

با واکسینه شدن کودکان در برابر این بیماری ۷۰% احتمال ابتلای بیماری و ۹۵% احتمال ابتلا به آبله مرغان شدید در کودکان کاهش می‌یابد و بیش از ۹۹% کودکان از طریق واکسیناسیون در برابر آبله مرغان ایمن می‌شوند. زمان واکسن آبله مرغان در کودکان محدود به سن خاصی نیست و همه کودکان زیر ۱۳ سال باید در دو نوبت واکسن را دریافت کنند.

در کشور ایران واکسن این بیماری همراه با واکسن بیماری‌های دیگر مانند سرخک و سرخجه و در دو دوز به صورت ترکیبی تزریق می‌شود. از آنجا که در صورتی که فرد به این بیماری مبتلا نشده باشد در برابر آن کاملاً آسیب‌پذیر است، سالمندان و افراد پرخطر می‌بایست، دو دوز واکسن این بیماری را بافاصله سه ماه دریافت نمایند.

بهترین زمان دریافت واکسن آبله مرغان در کودکان زیر ۱۳ سال بدین شکل است:

• دوز اول بین ۱۲ تا ۱۵ ماهگی
• دوز دوم در سن چهار تا شش سالگی

در صورتی که ۱۳ سال یا بیشتر دارید و هرگز واکسن را دریافت نکردید، باید دو دوز را با فاصله حداقل ۲۸ روز دریافت کنید.

پس همان‌طور که می‌بینید، بهترین راه پیشگیری از آبله مرغان در کودکان قرار نگرفتن در معرض ویروس و واکسیناسیون علیه این بیماری است که پیش‌ازاین به طور کامل در مورد آن توضیح دادیم.

چه کسانی نباید واکسن آبله مرغان را دریافت کنند؟

با وجود آنکه واکسیناسیون آبله مرغان ایمنی بسیار خوبی در برابر این بیماری ایجاد می‌کند اما افرادی هستند که نباید این واکسن را دریافت کنند. شما نباید این واکسن را دریافت کنید اگر:

• به واکسن یا هر قسمتی از واکسن حساسیت دارند.
• باردار هستید یا فکر می‌کنید ممکن است باردار باشید.
• مشکلاتی در سیستم ایمنی خود دارید.
• ناخوش هستید. (وقتی احساس بهتری کردید واکسن بزنید.)
• اخیراً تزریق خون یا هر واکسن ویروس زنده دیگری داشته‌اید.

تفاوت بین آبله و آبله مرغان چیست؟

آبله مرغان و آبله هر دو بیماری‌هایی هستند که روی پوست تاول‌هایی را ایجاد می‌کنند، اما این دو یکی نیستند و با هم تفاوت دارند. آبله بیماری بسیار جدی‌تری از بیماری خفیف آبله مرغان است و باعث بیماری شدید و مرگ بیمار می‌شود. علاوه بر این که این دو بیماری در نوع ویروس عامل تفاوت دارند، ظاهر جوش‌ها متفاوت هستند. جوش‌های آبله تاول‌هایی شبیه و نزدیک به هم است که از مایعات پر شده در حالی که جوش‌های آبله مرغان به صورت موجی و با فاصله از هم ایجاد می‌شوند.

 اما اصلی‌ترین این دو بیماری این است که یک برنامه گسترده واکسیناسیون جهانی آبله را ریشه‌کن کرده و اصلاً نیازی نیست نگران وجود این بیماری در کودک خود باشید.

درمان آبله مرغان در کودکان

بیماری آبله مرغان در کودکان از آن دسته بیماری‌هایی است که به درمان و داروی خاصی نیاز ندارد و باید روند طبیعی آن که همان ۵ تا ۱۰ روز خواهد بود طی شده و علائم از بین بروند. در اکثر موارد، داروهایی که برای این بیماری تجویز می‌شوند داروهای تقویتی و حمایتی بوده و تنها در موارد خاص مانند افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای داروهای ضدویروسی تجویز شود.

به طور کلی، درمان‌های خاص برای آبله مرغان توسط پزشک کودک شما بر اساس موارد زیر تعیین می‌شود:

• سن، سلامت کلی و سابقه پزشکی کودک
• وسعت بیماری
• تحمل فرزند شما برای داروها، رویه‌ها یا درمان‌های خاص
• نظر یا ترجیح شما
• سن و سلامت کودک
• میزان عفونت

همان‌طور که گفتیم، درمان خاصی برای این بیماری وجود ندارد و هدف درمان عمدتاً کاهش علائم و تلاش برای راحت کردن فرزند شما در زمانی است که سیستم ایمنی بدن با ویروس مقابله می‌کند. بهترین درمان آبله مرغان در کودکان استراحت و دریافت مایعات کافی است و پس از سپری شدن دوره این بیماری در عرض یکی دو هفته خود به خود از بین می‌رود. برای جلوگیری از کم آبی بدن به کودک خود مایعات و غذاهای سرد، نرم و ملایم بدهید زیرا این بیماری با ایجاد زخم در دهان می‌تواند نوشیدن یا خوردن را سخت کند. از هر چیز اسیدی یا نمکی مانند آب پرتقال و خوراکی‌های شور پرهیز کنید.

در مجموع درمان بیماری تحت نظر پزشک می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• استامینوفن برای تب (به هیچ عنوان به کودک آسپرین ندهید زیرا ممکن است به کودک آسیب برساند.)
• آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت‌های باکتریایی که ممکن است ایجاد شوند (آنتی‌بیوتیک‌ها عفونت آبله مرغان را درمان نمی‌کنند)
• لوسیون کالامین (برای رفع خارش)
• داروهای ضدویروسی (برای موارد شدید)
• استراحت
• افزایش مصرف مایعات (برای جلوگیری از کم آبی بدن)
• حمام خنک با جوش شیرین (برای تسکین خارش)

درمان خارش آبله مرغان در کودکان

یکی از عوامل آزاردهنده در این بیماری، خارش‌های شدید جوش‌ها و تاول‌ها خواهد بود که ممکن است کودک شما را کلافه و تحریک‌پذیرکند. توجه داشته باشید غذاهایی که در این مدت به کودک می‌دهد نقش اساسی در خارش تاول‌ها دارد پس تا جایی که ممکن است از غذاهای پر ادویه در این مدت دوری کنید.

برای این که کودک کمتر احساس خارش کند می‌توانید از ترفندهای خانگی برای درمان آبله مرغان مانند زیر استفاده کنید:

• لباس راحتی از پارچه‌های خنک و صاف مانند پنبه به کودک بپوشانید.
• لوسیون حاوی آنتی‌هیستامین را روی جوش‌ها بمالید. این لوسیون‌ها در داروخانه موجود است و اگر نمی‌دانید چه چیزی بخرید، از دکتر کمک بخواهید.
• به کودک خود یک نوع آنتی‌هیستامین مانند دیفن‌هیدرامین یا سیتریزین بدهید.
• هر روز کودک خود را یک حمام یا دوش خنک ببرید.
• پس از حمام کودک را خشک کنید اما با حوله مالش ندهید.
• کودک را خنک نگه‌دارید.
• با یک پارچه خنک و مرطوب را آهسته روی تاول‌ها بگذارید.
• ناخن‌های کودک خود را کوتاه نگه دارید تا تاول‌ها را خراش ندهد.
• فرزندتان را تشویق کنید که پوستش را نخاراند. برای جلوگیری از خراشیدن در هنگام خواب، به کودک دستکش بپوشانید.

درمان جای آبله مرغان در کودکان

اما آنچه از خارش‌های این بیماری می‌تواند آزاردهنده‌تر باشد، باقی ماندن جای آبله مرغان است. در حالی که خود ویروس کمتر از ۲ هفته دوام می‌آورد، جای بعضی از تاول‌ها که بر اثر خارش کنده شده‌اند ممکن است تا آخر عمر روی پوست فرد باقی بماند. همان‌طور که گفتیم کلید پیشگیری از این جای زخم یا همان اسکارها، این است که به طور کامل از خاراندن آن جلوگیری کنید اما در کنار آن طب سنتی در درمان آبله مرغان کودکان توصیه‌هایی برای این کار وجود دارد که می‌تواند علاوه بر کاهش خارش از ایجاد لکه روی پوست نیز جلوگیری کند. این روش‌ها شامل:

1-خیار

خیار خاصیت خنک‌کننده دارد و در کاهش التهاب جوش‌ها تأثیر بسیار زیادی دارد. برای این کار می‌توانید خیار را رنده کنید و دو بار در روز روی جوش‌ها بگذارید.

2- حمام جوش شیرین

حمام جوش‌شیرین نقش مهمی در کاهش خارش  و تسکین جوش‌ها دارد. شما می‌توانید مقداری جوش شیرین را در کمی آب سرد حل و کودک خود را با آن استحمام دهید.

3- حمام جو پرک

بلغور جو پرک پخته نشده به دلیل ترکیبات ضد التهابی به نام گلوکان می‌تواند به کاهش التهاب و خارش کمک کند. برای این کار باید مقداری بلغور جو را به آب داغ اضافه کنید و کودک را در آن حمام کنید.

4- هویج و گشنیز

سوپ گشنیز و هویج در درمان آبله مرغان بسیار مفید است. این غذا سرشار از آنتی‌اکسیدان بوده و باعث تسریع درمان نیز می‌شود. برای تهیه این سوپ می‌توانید حدود ۱۰۰ گرم (یک فنجان) هویج را رنده کنید و با ۶۰ گرم (نصف فنجان) برگ تازه گشنیز در دو فنجان آب بجوشانید تا نصف آب تبخیر شود. این سوپ را به‌ مدت یک ماه روزی یک‌بار به کودک بدهید.

عوارض احتمالی آبله مرغان کودکان

همان‌طور که گفتیم این بیماری بسیار خفیف است و در اکثر موارد به جز بر جای ماندن جای جوش‌ها عوارض خاصی ندارد اما در موارد خاص می‌تواند عوارضی مانند عفونت‌های باکتریایی، کم آب شدن بدن، مشکلات کبدی و … را باعث شود.

بنابراین کودکان سالمی که به این بیماری مبتلا می‌شوند معمولاً عوارضی ندارند. با این حال، ابتلا به یک مورد شدید بیماری می‌تواند برای نوزادان تازه متولد شده، نوجوانان، افراد باردار و افرادی که دارای مشکلات ایمنی هستند، مانند بیماران پیوند شده، خطرناک‌تر باشد.

آبله مرغان برای کودکان زیر ممکن است خطرناک باشد:

• کودکان (نوزادان) کمتر از ۱ ماه.
• کودکانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند. به عنوان مثال، کودکان مبتلا به لوسمی، بیماری‌های ایمنی یا HIV/AIDS
• کودکانی که از داروهای خاصی مانند استروئیدها، داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی یا شیمی‌درمانی استفاده می‌کنند.
• کودکان مبتلا به بیماری شدید قلبی یا ریوی.
• کودکان مبتلا به بیماری‌های پوستی شدید.

برای این دسته از کودکان معمولاً واکسیناسیون و داروهای ویروسی تجویز می‌شود. داروهای ضدویروسی همچنین برای بزرگسالان و نوجوانانی که به این بیماری مبتلا هستند مفید است، زیرا آنها نیز در معرض خطر عوارض بیشتری هستند. با این حال، داروهای ضدویروسی معمولاً برای کودکان سالم بالای ۱ ماه و زیر ۱۲ سال که به بیماری مبتلا شوند توصیه نمی‌شود.

در چه صورت برای درمان آبله مرغان در کودکان به پزشک مراجعه کنیم؟

اکثر کودکان در دوره بیماری خود به درمان پزشکی خاصی نیاز ندارند اما گاهی اوقات ممکن است مشکلاتی پیش بیاید که نیاز به مراجعه فوری به پزشک باشد. اگر فرزند شما یکی از موارد زیر را در طول دوره بیماری آبله مرغان خود دارد بهتر است به پزشک مراجعه کنید:

• تب دارد که بیش از ۴ روز طول کشد
• سرفه شدید یا مشکل تنفسی
• دارای ناحیه‌ای از بثورات است که چرک (مایع غلیظ و مایل به زرد) نشت می‌کند یا قرمز، گرم، متورم یا زخم می‌شود.
• سردرد شدید
• خواب‌آلودی زیاد یا مشکل در بیدار شدن
• مشکل در نگاه کردن به نورهای روشن
• مشکل در راه رفتن
• گیج بودن
• استفراغ
• جوش‌هایی در چشم

سؤالات متداول