درمان سرخک در کودکان و راه های پیشگیری از آن

زمان تقریبی مطالعه: 14 دقیقه

سرخک در کودکان یکی از بیماری‌های عفونی و ویروسی است که دستگاه تنفسی را مورد حمله قرار می‌دهد و بسیار مسری است.  با وجود اینکه واکسن سرخک در کودکان در دسترس است اما این بیماری یکی از علت‌های مهم مرگ‌ومیر کودکان در سراسر دنیا است.

در ادامه با علل و علائم این بیماری بیشتر آشنا خواهیم شد.

سرخک در کودکان چگونه است؟

سرخک (measles) یک بیماری و عفونت ویروسی است که دستگاه تنفسی را مورد حمله قرار می‌دهد و بسیار مسری است. بیماری سرخک در کودکان به‌راحتی از طریق عطسه یا سرفه سرایت پیدا می‌کند. این ویروس می‌تواند تا دو ساعت در خارج از بدن انسان نیز زنده بماند و در هوای آلوده به ویروس امکان ابتلا به آن بسیار بالاست. درصورتی که کودک واکسن سرخک نزده باشد و در هوای آلوده تنفس کند یا با دست آلوده به این ویروس،  چشم، بینی و دهان خود را لمس کند می‌تواند به این بیماری مبتلا شود.

شیوع سرخک در کودکان

اصولاً ایمن‌سازی سرخک به صورت دقیق انجام نمی‌شود و اغلب کشورها با آن مشکل دارند. کودکانی که در معرض خطر بیشتری نسبت به بقیه در زمان شیوع سرخک هستند عبارت‌اند از:

• نوزادان زیر 12 ماه
• کودکانی که واکسن نزده‌اند
• کودکانی که سیستم ایمنی ضعیف دارند (سیستم ایمنی ضعیف به دلیل دارو یا بیماری)

علائم سرخک در کودکان

کودک پس از مبتلا شدن به ویروس سرخک تا چند روز علائمی ندارید؛ به این دوره، دوره نهفتگی می‌گویند که در طی آن بدون هیچ علامتی ویروس در حال تکثیر شدن در بدن است.

علائم اولیه علائم سرخک در کودکان زیر یکسال یا بزرگتر حدوداً ده روز تا دوهفته بعد از اینکه ویروس به بدن وارد شد شروع می‌شود. این علائم شامل تب، آبریزش بینی، قرمز شدن چشم‌ها و به‌وجودآمدن لکه‌های ریز سفید در داخل دهان کودک هستند و بعد از چند روز آرام‌آرام لکه‌های قرمز روی پوست به وجود می‌آید.

این لکه‌ها اول روی صورت و گردن کودک و کم‌کم کل بدن او را می‌پوشاند.

 مرحله دوم در بیماری سرخک کودکان، تب و گلودرد و علائم خفیفی مثل سرماخوردگی است. در مرحله سوم برون‌ریزی پوستی به صورت شدید است

در مرحله چهارم حال کودک رو به بهبودی می‌رود اما هنوز ناقل است. یعنی لکه‌های سرخ محو می‌ شوند و کودک دیگر نشانه‌های بالینی ندارد اما هنوز می‌تواند این بیماری را به دیگران منتقل کند.

شکل ظاهری بثورات سرخک در کودکان

از علائم سرخک در کودکان می‌توان به بثورات  لکه‌های قرمز مسطح اشاره کرد که اول روی صورت نمایان می‌شود؛ سپس این بثورات روی بدن و به سمت پایین حرکت می‌کند. ممکن است لکه‌های سفید برجسته کوچک‌تری در بالای بثورات قرمز ظاهر شوند. لکه‌ها ممکن است با پایین رفتن بثورات در بدن به هم وصل شوند.

علت ابتلا به سرخک در کودکان و راه‌های انتقال آن

انتقال بیماری به‌صورت اولیه از فردی به فرد دیگر از طریق ذرات ویروس که در هوا پخش‌شده (ویروس در بیرون بدن انسان تا چند ساعت می‌تواند زنده بماند) در تماس با بینی چشم و دهان فردی که بیمار نیست می‌تواند انتقال پیدا کند.

زمانی که کودکی که به سرخک مبتلا است در فضا سرفه یا عطسه کند یا حتی حرف بزند این ویروس به هوا منتقل می‌شود. ویروس سرخک می‌تواند روی میز و صندلی پتو بماند و به‌محض لمس بدن بقیه افراد انتقال پیدا کند و نوزادان و کودکان و حتی بزرگ‌سالان را درگیر کند.

بیماری سرخک بیشتر در اواخر زمستان و بهار شیوع پیدا می‌کند.

پیشگیری از بیماری سرخک در کودکان

 به دلیل مسری بودن سرخک، بهتر است کودکتان را از افراد مبتلا دور نگه‌دارید تا از شیوع این بیماری جلوگیری کنید. اگر شخصی در خانواده شما سرخک دارد برای محافظت از آن‌ها باید اقداماتی انجام بدهید؛ ازآنجایی‌که سرخک حدوداً ۴ روز قبل و ۴ روز بعد از پدیدارشدن بثورات واگیری آن بسیار بالاست، افراد مبتلا نباید در این مدت ارتباط عادی با دیگران داشته باشند و تا جایی که ممکن است افراد غیر واکسیناسیون شده از افراد بیمار دور شوند.

واکسن MMR از کودکتان در برابر سرخک و سرخجه و اوریون محافظت می‌کند؛ این واکسن در دوز اول حدود ۹۳ درصد و در دوز دوم ۹۷ درصد در پیشگیری سرخک در کودکان تأثیر می‌گذارد.

عوارض سرخک در کودکان

سرخک در مبتلایان که سن کمتری دارند (مثل نوزادان و کودکان) باعث ایجاد سوءتغذیه می‌شود و افراد که سیستم ایمنی بدنشان خوب کار نمی‌کند منجر به عوارض جدی‌تری می‌شود. چند مورد از عوارض سرخک عبارت‌اند از:

1. عفونت گوش: عفونت باکتری‌های گوش یکی از شایع‌ترین عوارض سرخک است.
2. برونشیت یا التهاب حنجره یا خروسک: امکان دارند فرد مبتلا به التهاب حنجره دچار شود و این التهاب، دیواره‌های داخلی که مجاری اصلی ریه هستند را بپوشاند.
3. پنومونی: یکی از عارضه‌های رایج سرخک است و افرادی که سیستم بدن ایشان ضعیف است می‌توانند مبتلا به پنومونی شوند که گاهی کشنده است.
4. 4.      انسفالیت: حدوداً یک نفر از هر هزار نفر مبتلا به سرخک، دچار این عارضه می‌شود.

عوارض جنینی یا نوزادی

ویروس سرخک در هر دوره‌ای از حاملگی می‌تواند از طریق جفت به جنین منتقل شود و عوارض زیر را شامل می‌شود:

• عفونت داخل رحم
• سقط جنین
• مرگ داخل رحم
• زایمان زودرس
• مرگ قبل از زایمان
• سرخک مادرزادی

 کودکان ممکن است در زمان تولد و یا طی اولین روزهای تولد راش‌های پوستی داشته باشند. میزان مرگ‌ومیر ممکن است بیش از 20 درصد باشد؛ همچنین عفونت مادر باعث تولد نوزاد با وزن کم می‌شود.  اگر عفونت مادر در نزدیکی زایمان اتفاق بیفتد، امکان دارد در زمان زایمان علائم بیماری در جنین به وجود بیاید؛ درنتیجه سرخک مادرزادی به خاطر عفونت نوزاد امکان دارد به صورت سریع یا آرام کشنده باشد.

واکسن سرخک کودکان

نوعی واکسن است که برای ابتلا به این بیماری و پیشگیری از سرخک تأثیر زیادی دارد و بعد از دوز دوم آن کودکان ۹۵ درصد ایمن می‌شوند به گفته سازمان بهداشت جهانی زمانی که میزان واکسیناسیون در افراد به بیش از ۹۳ درصد برسد سرخک دیگر اتفاق نمی‌افتد اما با کاهش میزان واکسیناسیون امکان دارد دوباره ابتلا رخ دهد. تأثیر واکسن تا سال‌ها باقی می‌ماند ولی هنوز مشخص نیست که آیا به مرور زمان این واکسن تأثیرش را از دست می‌دهد یا نه.

سن تزریق واکسن سرخک در کودکان

برای جلوگیری از سرخک در کودکان معمولاً پزشکان اولین دوز واکسن را در 12 ماهگی و دومین دوز را در 18 ماهگی تزریق می‌کنند. برای تزریق واکسن سرک کودکان باید موارد زیر را مدنظر داشته باشید:

• اگر قصد سفر به خارج کشور را دارید و کودکتان ۶ تا ۱۱ ماه است با پزشک کودکتان در مورد تزریق سریع‌تر واکسن سرخک صحبت کنید.
• اگر پس از تزریق دوز اول، علائم حساسیت به واکسن یک‌سالگی در کودکتان پیدا شد، دریافت دوز دوم واکسن MMR برای او ممنوع می‌شود.
• اگر کودک در هنگام تزریق اولین دوز واکسن MMR از 18 ماه کمتر باشد، نوبت دوم واکسن باید در 18 ماهگی تزریق می‌شود. (البته باید فاصله یک‌ماهه بین دو دوز واکسن‌ها رعایت شود.)
• اگر کودک در هنگام تزریق دوز اول واکسن MMR از 18 ماه بیشتر باشد، دوز دوم با رعایت فاصله یک‌ماهه تزریق می‌گردد.
• اگر کودک در زمان تزریق دوز اول واکسن MMR بین چهارتا شش‌سالگی باشد، دوز دوم آن باید شش ماه تا یک سال بعد از دوز اول تزریق می‌شود.

عوارض واکسن سرخک در کودکان

علائم سرخک در کودکان بعد از واکسن بعد از یک تا دوهفته تزریق واکسن سرخک روی می‌دهد؛ این عوارض شامل تب و بی‌اشتهایی بوده است و در هفته دوم بثوراتی مثل سرخک (سرخکی که بسیار خفیف است و واگیردار نیست) به مدت سه روز کودک را درگیر می‌کند. طول درمان سرخک در کودکان معمولاً دو تا سه هفته است.

درمان بیماری سرخک در کودکان

درمان سرخک در کودکان یکی از سؤالاتی است که ذهن بسیاری از والدین را مشغول کرده است؛ در پاسخ به این سؤال باید گفت درمانی برای عفونت سرخک وجود ندارد اما با رعایت کردن و انجام‌دادن برخی از اقدامات برای محافظت از افراد آسیب‌پذیری که در معرض آلوده شدن به این ویروس هستند می‌توان کاری کرد.

• افرادی که ایمن نشدند (مثل نوزادان)، تا ۷۲ ساعت بعد از مواجه‌شدن با ویروس باید واکسن تزریق کنند تا در مقابله با این ویروس مقاومتی به وجود آمده باشد؛ اگر سرخک پیشرفت نکرده باشد، بیمار علائم خفیف‌تری و در زمان کمتری خواهد داشت.
• زنان باردار و نوزادان و کودکان و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند می‌توانند ظرف مدت شش روز بعد از مواجه شدن با این ویروس، با تزریق کردن آنتی‌بادی‌هایی به نام ایمونوگلوبولین سرم از سرخک جلوگیری کنند و یا شدت علائم آن را کم کند.
• امکان دارد پزشک در موارد برای کمک به بهبودی سرخک و کاهش تب و تسکین سرفه و گلو درد، استامینوفن یا ایبوپروفن یا داروهای دیگر تجویز کند؛ همچنین معمولاً برای کمک به سیستم ایمنی بدن استراحت کافی به همراه مکمل‌های ویتامین A و مصرف مایعات فراوان را توصیه می‌کنند.

درمان سرخک در خانه

همان‌طور که قبلاً گفتیم درمان خاصی برای سرخک وجود ندارد ولی برای کمک کردن به بهبود این بیماری روش‌های خانگی وجود دارد که در ادامه به معرفی بعضی از این روش‌ها می‌پردازیم؛ لازم به ذکر است بعضی از این درمان‌ها به صورت خوراکی هستند و برخی به صورت ضماد که در هر مورد ذکر شده است.

جو برای درمان سرخک کودکان

جو به دلیل داشتن ویتامین C و مواد معدنی و روی باعث بهبود سریع‌تر این عارضه می‌شود. کافی است یک فنجان از جو را همراه با سه فنجان آب در ظرفی بریزید و مخلوط کنید؛ سپس روی حرارت بگذارید تا زمانی که آب آن نصف شود. بعد از رسیدن به این مرحله از روی حرارت بردارید و بعد از سرد شدن از صافی عبور دهید. در صورت دلخواه می‌توانید با اضافه کردن شکر یا نمک نوش جان کنید.

این روش را به مدت یک ماه و مقدار دو تا سه لیوان روزانه مصرف کنید و تا بهبودی کامل ادامه دهید. این ترکیب برای درمان سرفه سرخک در کودکان و بزرگ‌سالان مناسب است و به سرعت آن را برطرف می‌کند؛ همچنین می‌توانید به آن چند قطره روغن بادام نیز اضافه کرد.

دانه‌های تمرهندی و زردچوبه

زردچوبه به خاطر خواص زیادی که دارد برای تعداد بی‌شماری از بیماری‌ها از جمله سرخک مفید است. برای استفاده از این روش درمانی یک لیوان شیر را در ظرفی ریخته و آن را کمی گرم کنید و یک قاشق چای‌خوری پودر زردچوبه و عسل اضافه کنید و به هم بزنید. این ترکیب را به مدت یک ماه روزانه دو بار استفاده کنید؛ همچنین می‌توانید دانه‌های تمر هندی را آسیاب کنید و با مقدار مساوی از زردچوبه با هم مخلوط کنید.

آب‌لیمو برای درمان سرخک در کودکان

استفاده از آب‌لیموی تازه هم برای درمان سرخک کودکان مورداستفاده قرار می‌گیرد. برای استفاده از این روش آب چند عدد لیمو را گرفته (حدود ۱۵ الی ۲۵ میلی‌لیتر) و بعد آن را با آب مخلوط کرده و در طی روز چندین بار بنوشید.

نارگیل

آب نارگیل مواد مغذی زیادی دارد که مواد سمی را از بدن خارج می‌کند؛ برای استفاده از این روش باید از کودک آب آن را بنوشد. می‌توانید از گوشت این میوه پرخاصیت هم استفاده کنید چون سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها است و به پاکسازی بدن کمک می‌کند.

آب پرتقال برای درمان سرخک در کودکان

آب پرتقال سرشار از ویتامین C است و چون کودک مبتلا به سرخک اشتهای خود را از دست می‌دهد مصرف روزانه دو فنجان از آب پرتقال حس چشایی او را تقویت می‌کند و همچنین باعث افزایش اشتها در او می‌شود.

آب آناناس

آناناس دارای منگنز است و مقدار زیادی ویتامین B1 دارد. برای استفاده از این روش آب این میوه را بگیرید و روزانه دو تا سه بار به کودک بدهید.

شیرین بیان برای درمان سرخک در کودکان

 این گیاه خاصیت ضد باکتری، ضد ویروسی و ضد قارچی دارد و برای درمان سرخک کودکان توصیه می‌شود. برای استفاده از این روش مقدار یک دوم قاشق غذاخوری عسل و یک دوم قاشق غذاخوری از پودر شیرین بیان را مخلوط کرده و سپس به آن یک لیوان آب ولرم اضافه کنید و به هم بزنید. این ترکیب را در روز یک‌بار به کودک بدهید تا گلو درد و سرفه‌های ناشی از سرخک او از بین برود.

برگ نعناع یا ریحان برای درمان سرخک در کودکان

 این دو گیاه خواص خنک کنندگی، ضد التهابی و ضدعفونی کنندگی دارند و باعث بهبود زودتر سرخک کودکان می‌شوند. برای استفاده از این روش برگ نعناع یا ریحان را به صورت خمیری درآورده و بعد خمیر را روی نواحی مورد نظر مالیده و اجازه دهید به مدت یک ساعت بماند و بعد آن را با آب نیمه گرم شسته و خشک کنید.

آلوئه‌ورا

 برای استفاده از این روش برای درمان سرخک در کودکان، مقداری ژل گیاه آلوئه‌ورا را روی نقاط آسیب‌دیده بمالید که باعث کاهش خارش ناشی از سرخک می‌شود و از التهاب و قرمزی پوست کم می‌کند. استفاده از آلوئه‌ورا یکی از ساده‌ترین و سریع‌ترین راه‌ها برای رهایی از این بیماری است.

سؤالات متداول