اهمیت درک کردن لجبازی کودکان

همه کودکان تا حدی لجباز هستند، اما دقیقاً لجبازی کودکان به چه معناست؟ چرا باید مفهوم لجبازی و نافرمانی کودک را برای درک بهتر فرزندانمان بفهمیم؟ درک لجبازی در کودکان به چند دلیل مهم است:

• به ما این امکان را می‌دهد که به جای ناامیدی یا عصبانیت، با اجتناب از کشمکش‌ها و درگیری‌های غیرضروری قدرت، با همدلی و صبر به فرزندانمان نزدیک‌تر شویم.
• درک لجبازی در کودکان به ما کمک می‌کند تا دلایل اصلی این رفتار را شناسایی کنیم. کودکان ممکن است بخواهند با لجبازی کردن استقلال خود را نشان دهند و به دست آورند.
• درک لجبازی به ما اجازه می‌دهد تا مهارت‌های زندگی ارزشمندی مانند سازش، حل مسئله و ارتباط مؤثر را به کودکان بیاموزیم.
• فهمیدن لجبازی کودک به ما امکان می‌دهد تا یک رابطه مثبت والدین و فرزند را بر اساس اعتماد و احترام متقابل تقویت کنیم.

در این بخش می توانید قسمت سوم پادکست رادیو پیواز با عنوان “با لجبازی کودکان چه کنیم؟” را ملاحظه بفرمایید.

لجبازی کودکان به چه معناست؟

برخی از کودکان ممکن است لجبازتر از دیگران باشند. هر کودکی ویژگی‌ها و تمایلات شخصیتی منحصربه‌فرد خود را دارد که لجبازی یکی از آنهاست. مهم است که به یاد داشته باشید که لجبازی می‌تواند جنبه‌های مثبت و منفی داشته باشد.

از جنبه مثبت، لجبازی کودکان می‌تواند عزم و پشتکار را نشان دهد. این نشان می‌دهد که کودک مایل است برای آنچه که به آن اعتقاد دارد بایستد و به راحتی از اهداف یا خواسته‌های خود دست نکشد.

بااین‌حال، لجبازی بیش از حد می‌تواند عواقب منفی نیز داشته باشد. ممکن است به جنگ قدرت با والدین، معلمان یا دیگر شخصیت‌های اقتدار منجر شود. لجبازی می‌تواند توانایی کودک برای همکاری و سازش در موقعیت‌های اجتماعی را مختل کند.

اگر کودک برای پذیرش بازخورد یا درنظرگرفتن دیدگاه‌های جایگزین بیش از حد لجباز باشد، ممکن است توانایی او را برای یادگیری و رشد فکری محدود کند. آنها ممکن است در برابر ایده‌ها یا تجربیات جدیدی که می‌تواند افق دید آنها را گسترش دهد، مقاوم شوند.

علت لجبازی کودکان

دلایل متعددی برای لجبازی در کودکان وجود دارد. در ادامه برخی از عوامل رایجی که ممکن است در رفتار لجبازانه نقش داشته باشند را برای شما عزیزان توضیح می‌دهیم.

• خودمختاری و استقلال: با بزرگ‌تر شدن، کودکان به طور طبیعی تمایل به استقلال و کنترل بیشتری بر زندگی خود دارند. لجبازی کودکان گاهی می‌تواند راهی برای آنها باشد تا استقلال خود را اعلام کنند.
• توجه‌طلبی: کودکان رفتار لجوجانه‌ای را به‌عنوان وسیله‌ای برای جلب‌توجه والدین یا مراقبان از خود نشان می‌دهند. آنها ممکن است یاد گرفته باشند که لجبازی، آنها را مورد توجه قرار می‌دهد یا باعث واکنش می‌شود.
• ترس از شکست: برخی از کودکان ممکن است از اشتباه کردن یا مواجهه با چالش‌ها بترسند که باعث می‌شود از ترس شکست در برابر تغییر یا تجربه‌های جدید مقاومت کنند.
• فقدان مهارت‌های ارتباطی: اگر کودکی با ابراز مؤثر خود مشکل داشته باشد، ممکن است به لجبازی به‌عنوان راهی برای برقراری ارتباط با نیازها یا ناامیدی‌های خود متوسل شود.
• تست مرزها: کودکان معمولاً مرزها را به‌عنوان بخشی از فرایند رشد خود آزمایش می‌کنند و در برابر قوانین و محدودیت‌های تعیین‌شده توسط بزرگسالان اطراف خود مقاومت می‌کنند.

خصوصیت کودکان لجباز

همه کودکان گهگاهی مرزهای خود را جا به جا می‌کنند، اما چگونه می‌توان لجبازی کودکان را تشخیص داد؟ خصوصیت کودکان لجباز چیست؟

• امتناع از گوش‌دادن یا پیروی از دستورالعمل‌ها: کودکان لجباز اغلب تمایل دارند که شخصیت‌های اقتدار مانند والدین یا معلمان را نادیده بگیرند یا در برابر آنها مقاومت کنند. ممکن است به طور مداوم از گوش‌دادن یا پیروی از دستورالعمل‌ها امتناع کنند.
• مشاجره و مذاکره بیش از حد: کودکان لجباز ممکن است به طور مکرر درگیر مشاجره و مذاکره شوند تا به هدف خود برسند.
• نشان دادن نیاز شدید به کنترل: لجبازی کودکان اغلب نشاندهنده تمایل زیادی آنان به کنترل موقعیت‌ها است و ممکن است زمانی که احساس می‌کنند کنترل خود را از دست می‌دهند، مقاوم شوند.
• نشان دادن مقاومت در برابر تغییر: کودکان لجباز اغلب با انطباق با موقعیت‌های جدید یا تغییرات روتین مشکل دارند. آنها آشنایی و پیش‌بینی‌پذیری را ترجیح می‌دهند.
• نشان دادن سرپیچی نسبت به عواقب: وقتی کودکان لجباز با عواقب اعمال خود مواجه می‌شوند، ممکن است به جای پذیرش مسئولیت رفتار خود، سرکشی نشان دهند.

لجبازی کودکان در سنین مختلف

همان‌گونه که اشاره کردیم  اگر خواسته کودک با نظر والدین مطابقت نداشته باشد، لجبازی نامیده می‌شود. بااین‌حال، لجبازی درکودکان بسیار مفید است. نباید فراموش کرد که توانایی نه گفتن یک مهارت بسیار مهم در زندگی است. زمانی که هم‌کلاسی‌ها فرار از درس یا امتحان مواد مخدر را پیشنهاد می‌کنند، در سال‌های مدرسه مفید خواهد بود. بنابراین، صرفاً به خاطر نافرمانی کودک خود را تنبیه نکنید.

لجبازی در کودکان در سنین مختلف با علائم متفاوتی بروز پیدا می‌کند. اما اوج لجبازی کودکان در سن 2 یا 3 سالگی و نوجوانی خود را نشان می‌دهد. “بحران 3 ساله” مرحله ای است که اکثر کودکان در سنین 18 ماهگی تا 3 سالگی از آن عبور می‌کنند. زمانی شروع می‌شود که کودکان متوجه می‌شوند توانایی رد درخواست های دیگران را دارند. کودکان به بسیاری از درخواست ها، از جمله درخواست های خوشایند، واکنش منفی نشان می‌دهند. به‌طورکلی، کودکان بیشتر لجباز هستند تا اینکه با والدین همکاری کنند. اگر این رفتار درک نشود، می‌تواند برای والدین بسیار خسته کننده باشد. برای آشنایی بیشتر با لجبازی های این سن می توانید مقاله مربوط به لجبازی کودکان دو ساله از سایت بازی بوک را مطالعه نمایید.

در سن نوجوانی هم به دلیل تغییرات جسمی، عاطفی و ذهنی مختلفی که تجربه می‌کنند باعث سردرگمی آنها می‌شود. در نتیجه رفتار سرکشانه  و لجبازی از خود نشان می‌دهند. اما برای لجبازی کودکان در نوجوانی هم روش‌هایی وجود دارد.

به یاد داشته باشید که سن لجبازی کودکان، چه در مراحل اولیه کودکی و چه در دوران نوجوانی، فرصتی برای والدین است تا به فرزندان خود مهارت‌های اجتماعی و حل مسئله را آموزش دهند. برخورد مناسب و درک صحیح از این رفتارها می‌تواند به والدین کمک کند تا به جای تنبیه، از راه‌های سازنده‌تری برای هدایت و تربیت کودکان خود استفاده کنند. در این مسیر، صبر و انعطاف‌پذیری نقش مهمی ایفا می‌کنند و والدین می‌توانند با نشان دادن الگوهای رفتاری مثبت، به کودکان خود یاد دهند که چگونه با چالش‌ها و درخواست‌های نادرست مواجه شوند.

راه های درمان لجبازی کودک

بعد از اینکه با تعریف و علائم لجبازی کودکان آشنا شدیم ممکن است این سؤال پیش بیاید که راه های درمان لجبازی کودک کدام‌اند.

به‌طورکلی با بهره‌گیری از روش‌های تربیتی مناسب و تعامل فعّال با کودکان با توجه به نیازها و رشد شخصی آنها می‌توان نافرمانی کودک را کنترل کرد. همچنین به کودکان کمک می‌کند تا به شکل سالم‌تری با احساسات و نیازهای خود برخورد کنند. برای برخورد درست و علمی با لجبازی و اختلال نافرمانی کودکان بهتر است به روان‌شناس کودک مراجعه نمایید. مراجعه به روان‌شناس کودک حاذق می‌تواند یک ابزار مفید برای والدین باشد تا به بهترین نحو ممکن با لجبازی در کودکان مقابله کنند.

درمان اختلال نافرمانی یا لجبازی در درجه اول مستلزم مداخلات مبتنی بر خانواده است، اما ممکن است شامل انواع دیگر روان‌درمانی و ارائه آموزش برای فرزند شما و همچنین والدین باشد. این پروسه درمانی اغلب چندین ماه یا بیشتر طول می‌کشد. مهم است که هرگونه مشکلات مشترک را درمان کنید؛ زیرا در صورت عدم درمان می‌توانند علائم اختلال نافرمانی مقابله‌ای را ایجاد یا بدتر کنند.

توجه داشته باشید که استفاده از داروها به تنهایی اختلال نافرمانی مقابله‌ای را درمان نمی‌کند. به خصوص اگر فرزند شما اختلال سلامت روانی دیگری نیز داشته باشد.

راه های کنترل و برخورد با لجبازی کودکان توسط والدین

این نکات و ترفندهای مؤثر را برای کنترل کودک لجباز خود حتماً یاد بگیرید.

1) با فرزند خود ارتباط برقرار کنید

زمان بیشتری را با فرزندتان بگذرانید. او ممکن است لجباز باشد؛ اما به شما نیاز دارد. فرزندتان را مجبور نکنید که کارها را مطابق میل شما انجام دهد. در عوض، با صبر و حوصله برای او توضیح دهید که چرا کارها به روشی خاص انجام می‌شود.

2) آرام باشید

ما می‌توانیم سطح استرس شما را درک کنیم. روزهایی خواهند بود که می‌خواهید فقط با صدای بلند فریاد بزنید. اما هیچ‌کدام از آن را جلوی فرزندتان نمایش ندهید. هر زمان که شما فریاد بزنید یا از موقعیت خارج شوید، فرزندتان برنده می‌شود. او به این باور می‌رسد که کاری که او انجام می‌دهد درست است. صبور باشید و به فرزندتان نشان دهید که همان‌طور که حق با شماست کنترل اوضاع را در دست دارید و تسلیم لجبازی کودکان نمی شوید.

3) فرزند خود را درک کنید

سعی کنید خود را به جای فرزندتان بگذارید و بفهمید که او چه احساسی دارد. او ممکن است غمگین، مضطرب یا ترسیده باشد. او یک کودک است، انتظار نداشته باشید که رفتار بالغانه داشته باشد.  او می‌خواهد یاد بگیرد، بازی کند و دنیا را کشف کند. زیاد او را محدود نکنید.

4) حق انتخاب به او بدهید

بچه‌ها باید مسئولیت‌های خود را یاد بگیرند. اما بچه‌های لجباز هرچه شما بگویید نمی‌پذیرند. برای ارضای نیاز آنها به انتخاب، گزینه‌های بیشتری به آنها بدهید. شما نمی‌توانید مستقیماً بگویید که باید برای ناهار سیب‌زمینی بخورید. در عوض از او بپرسید که آیا دوست دارد برای ناهار سیب‌زمینی یا تخم‌مرغ بخورد.

عوامل خطر برای کودک دچار اختلال لجبازی

طبق تحقیقات متعدد علت اختلال لجبازی کودکان و نافرمانی مقابله‌ای ترکیب پیچیده‌ای از عوامل بیولوژیکی، ژنتیکی و محیطی است.

• عوامل ژنتیکی: تحقیقات نشان می‌دهد که ژنتیک حدود 50 درصد از توسعه اختلال نافرمانی را تشکیل می‌دهد. بسیاری از کودکان و نوجوانان مبتلا به ODD دارای اعضای نزدیک خانواده با شرایط سلامت روانی از جمله اختلالات خلقی، اختلالات اضطرابی و اختلالات شخصیتی هستند. علاوه بر این، بسیاری از کودکان و نوجوانان مبتلا به ODD همچنین دارای سایر شرایط سلامت روان مانند ADHD، اختلالات یادگیری، افسردگی و اختلال اضطراب هستند که نشان دهنده ارتباط ژنتیکی بین این شرایط است.
• عوامل بیولوژیکی: در این دیدگاه عقیده بر این است که تغییرات در مناطق خاصی از مغز می‌تواند منجر به اختلالات رفتاری مانند لجبازی کودکان و نافرمانی شود. علاوه بر این، ODD  با مشکلات مربوط به انتقال‌دهنده‌های عصبی خاص مرتبط است که به سلول‌های عصبی در مغز شما کمک می‌کند تا با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. اگر این مواد شیمیایی از تعادل خارج شده باشند یا به درستی کار نکنند، ممکن است پیام‌ها به درستی از مغز شما عبور نکنند و منجر به علائم شوند.
• عوامل محیطی: داشتن یک زندگی خانوادگی پر هرج‌ومرج، بدرفتاری در دوران کودکی و فرزندپروری ناسازگار همگی می‌توانند در ایجاد ODD نقش داشته باشند. علاوه بر این، طرد همسالان، گروه‌های همسالان منحرف، فقر، خشونت محله‌ای و سایر عوامل اجتماعی یا اقتصادی ناپایدار ممکن است به توسعه ODD کمک کنند.

سوالات متداول