مهارت همدلی در کودکان به معنای داشتن توانایی درک احساس دیگران است حتی زمانی که آنها در موقعیت مشابهی قرار ندارند. به عبارت ساده‌تر، همدلی یعنی خود را به‌جای کس دیگری بگذارید و از دید او به وقایع و اطراف نگاه کنید. همدلی دو بخش دارد، احساس مشترک و درک دیدگاه‌های دیگر. هر دو بخش همدلی راه‌هایی هستند که در آنها تلاش می‌کنیم تا دیگران را درک کنیم و احساساتی را به اشتراک بگذاریم.
مهارت همدلی در کودکان به این معناست که کودک:
- می‌داند که او فردی متمایز از اطرافیانش است و ممکن است افراد دیگر احساسات و دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به او داشته باشند.
- می‌تواند احساسات خود و دیگران را تشخیص دهد و آنها را نام ببرد.
- می‌تواند پاسخ‌های عاطفی خود را تنظیم کند.
- می‌تواند خود را به‌جای دیگران بگذارد و تصور کند که ممکن است کسی چه احساسی داشته باشد.
- می‌تواند تصور کند که چه نوع عمل یا واکنشی ممکن است به فرد کمک کند احساس بهتری داشته باشد.
چرا باید همدلی را در کودکان پرورش داد؟
آموزش مهارت همدلی به کودکان ازاین‌جهت مهم است که یک مهارت ضروری زندگی است که زیربنای توانایی کودک برای دوست خوب، یک یادگیرنده خوب و بعداً والدین، همکار و شهروند خوب‌بودن است. فقدان همدلی در مورد عواطف دیگران در اوایل دوران کودکی با مسائل مربوط به سلامت روان در مراحل بعدی زندگی مرتبط است، مانند اختلال سلوک و روان‌پریشی.
بچه‌های همدل مهارت‌های اجتماعی و هوش هیجانی بهتری دارند. به عبارتی همدلی به رشد هوش هیجانی کودکان نیز کمک می‌کند. آموزش همدلی در کودکان مستلزم درنظرگرفتن احساسات دیگران است که این کار باعث می‌شود که احساسات خود را نیز درک کرده و بیان کنند که منجر به بهبود رفاه و سلامت روان می‌شود.
در دنیای فناوری محور، توسعه همدلی به کودکان کمک می‌کند تا به‌خوبی با دیگران در فضای آنلاین ارتباط برقرار کنند و گرفتار قلدری یا ترولینگ سایبری نشوند. با ظهور هوش مصنوعی، بسیار مهم است که کودکان همدلی را یاد بگیرند تا آن را به نفع جهان مدیریت کنند.
همدلی در پیشگیری از قلدری، و در ایجاد مدارا نسبت به افراد دیگر و تعصبات غیرمنطقی در زمینه نژاد، جنسیت، ایمان، سیاست و سایر ویژگی‌هایی که برای احساس هویت آنها کلیدی است، بسیار مهم است. همدلی در کودکان با رفتارهای نوع‌دوستانه، مشارکتی و اجتماعی بیشتر مرتبط است.
درست‌ترین زمان آموزش همدلی به کودکان در چه سنی است؟
چه زمانی می‌توان آموزش مهارت همدلی در کودکان را شروع کرد؟ به‌طورکلی، این یک سؤال بسیار دشوار است که پاسخ روشن و واضحی ندارد. برخی از محققان به این نتیجه رسیده‌اند که همدلی در کودکان هشت تا ۱۶ماهه مشهود است و کودکان قبل از دوسالگی سطوح همدلی انطباقی و شناختی متوسطی را از خود نشان می‌دهند.
سایر محققان بیان می‌کنند که نشان‌دادن همدلی واقعی به این معنی است که فرد باید احساسات را درک کند و بتواند آنها را برچسب‌گذاری کند. تحقیقات روان‌شناختی و مطالعات مختلف نشان داده است که کودکان حدوداً چهارساله می‌توانند دیدگاه شخص دیگر و واکنش آنها به یک رویداد را درک کنند و با آنها همدلی نشان دهند.
تفاوت این تحقیقات به‌خاطر بررسی‌کردن ابعاد مختلف همدلی در کودکان است. همدلی یک سازه چندوجهی است که شامل یک مؤلفه عاطفی، یک مؤلفه شناختی و یک مؤلفه رفتاری است. مؤلفه عاطفی مستلزم نگرانی همدلانه است (یعنی توانایی احساس‌کردن، به اشتراک گذاشتن و پاسخ‌دادن به تجربیات عاطفی دیگران)، مؤلفه شناختی شامل توانایی‌های درک‌کردن است (درک احساسات و حالات دیگران) و درحالی‌که مؤلفه رفتاری یا بیرونی بر رفتارهای اجتماعی دلالت دارد.
دیدگاه رید هافمن کارآفرین آمریکایی به موضوع همدلی چیست؟
رید هافمن این سه سطح از همدلی را در اوایل کودکی بررسی کرد که به‌صورت متوالی و پیش‌رونده رشد می‌کنند. سطح اول، عاطفی، یک پاسخ ذاتی، خودکار و غیر تعدیل شده به احساسات دیگران است که به دلیل احساس نابالغی از خود است که در آن کودک هنوز قادر به درک خود به‌عنوان یک موجود جداگانه نیست. این شامل بیان هم‌زمان احساسات از طریق صداها و کانال‌های غیرکلامی (حالت، حرکات، بیان صورت و غیره) است و از سال اول زندگی قابل‌مشاهده است، به‌عنوان‌مثال زمانی که گریه یک نوزاد تازه‌متولدشده باعث گریه نوزاد دیگری می‌شود. سطح دوم یعنی شناختی در حدود ۱ سالگی ایجاد می‌شود و شامل توجه به احساسات دیگران است. با به‌دست‌آوردن توانایی بیشتر برای تمایز بین خود و دیگران، کودکان در این سن می‌توانند به احساسات شخص دیگر توجه کنند، تشخیص دهند که یک عاطفه توسط دیگری تجربه می‌شود، و خود نیز احساس مشابهی را تجربه کنند. ازاین‌رو، در این سن، کودکان شروع به اتخاذ استراتژی‌هایی می‌کنند که هدف آن تنظیم احساسات خود با نشان‌دادن نگرانی برای شخص دیگری است. در نهایت، سطح سوم همدلی در حدود ۲ سالگی به دست می‌آید، زمانی که درک بیشتر کودکان از حالات و موقعیت‌های ذهنی دیگران، آنها را به انجام رفتارهای اجتماعی ترغیب می‌کند.
این توالی رشد نشان می‌دهد که همدلی ممکن است از سنین بسیار پایین مشاهده شود. بااین‌حال، تفاوت در همدلی کودکان توسط عوامل متعددی مانند تنظیم هیجان کودک، توانایی کلامی و سبک اجتماعی شدن شکل می‌گیرد که در آموزش باید به این عوامل توجه داشته باشید.
ما به‌عنوان والدین می‌دانیم که می‌توانیم از همان بچگی با ایجاد زمینه مناسب مهارت همدلی در کودک را ایجاد و تقویت کنیم و واقف هستیم که چه نقش مهمی در الگوسازی رفتارهایی که می‌خواهیم فرزندانمان بیاموزند بازی می‌کنیم. در ادامه روش‌های مهمی که می‌توانید این مهارت را در فرزندان خود ایجاد کنید را آموزش می‌دهیم.
بهترین روش‌های آموزش مهارت همدلی در کودکان
بسیاری از معلمان و پدر و مادرها تمایل دارند تا با روش‌های آموزش همدلی به دانش‌آموزان و کودکان آشنا باشند تا بتوانند از آنها برای آموزش مهارت همدلی در کودکان در رده‌های خود یا در محیط خانه استفاده کنند. شما هم قطعاً این ضرب‌المثل را شنیده‌اید که «قبل از این که کسی را مورد انتقاد یا قضاوت قرار دهید، خود را جای او بگذارید». این ضرب‌المثل همدلی را به‌خوبی نشان می‌دهد.
آیا می‌توانیم همدلی را به کودکان آموزش دهیم؟ همدلی را نیز مانند هر مهارتی می‌توان به کودکان آموزش داد. اما در هنگام آموزش توجه داشته باشید که توانایی‌های شناختی و تجربیات زندگی در طول زمان رشد می‌کنند که در این زمینه باید به سن کودک نیز دقت کنید.
با فرزندتان همدلی کنید
کودکان، ما را به‌عنوان الگوهای خود می‌دانند و از تماشای نحوه همدلی ما با آنها یاد می‌گیرند. زمانی که والدین با فرزندان خود همدلی می‌کنند، کودکان به آنها دلبستگی ایمن و قابل‌اعتمادی پیدا می‌کنند. اگر وابستگی ایمن در کودک شکل بگیرد پذیرش ارزش‌های ما و الگوبرداری از رفتار ما و در نتیجه ایجاد همدلی با دیگران آسان‌تر می‌شود.
همدلی با فرزندان به اشکال مختلفی انجام می‌شود، از جمله هماهنگ‌کردن با نیازهای جسمی و عاطفی آنها، درک و احترام به شخصیت فردی آنها، علاقه واقعی به زندگی آنها، و هدایت آنها به سمت فعالیت‌هایی که از آنها لذت می‌برند نشان‌دهنده درک آنهاست.
اهمیت‌دادن به دیگران را در اولویت قرار دهید
باید در آموزش مهارت همدلی به کودکان این نکته را نیز در برنامه خود قرار دهید که به فرزند خود یاد دهید که احساس دیگران اهمیت دارد و باید نسبت به آن دلسوز باشند و این امر به‌اندازه شادی خودشان مهم است. اگرچه تربیت فرزندان دلسوز در اولویت اصلی اکثر والدین است، اما با آموزش‌دادن‌های مناسب کودکان باید این امر را درک کنند.
سوالات متداول
آموزش همدلی به کودکان شامل چندین مرحله است:
الگوبرداری: کودکان با مشاهده رفتارهای همدلانه از والدین و مربیان یاد می‌گیرند. مهم است که خودمان همدل باشیم و این رفتار را به کودکان نشان دهیم.
گوش دادن فعال: به کودکان بیاموزیم که به صحبت‌های دیگران با دقت گوش کنند و نشان دهند که حرف‌های دیگران را می‌فهمند و برایشان اهمیت قائلند.
تشویق به ابراز احساسات: کودکان را تشویق کنیم که احساسات خود را بیان کنند و در مورد احساسات دیگران نیز پرس‌وجو کنند.
بازسازی موقعیت‌ها: با بازسازی موقعیت‌های مختلف و پرسیدن سوالاتی مانند “اگر تو جای او بودی، چه احساسی داشتی؟” به کودکان کمک کنیم تا دیدگاه دیگران را بهتر درک کنند.
برای تقویت واکنش‌های همدلانه کودکان، می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:
تحسین و تشویق: زمانی که کودکان رفتارهای همدلانه نشان می‌دهند، باید آنها را تحسین کنیم و برای این رفتارها تشویق کنیم.
ارائه بازخورد سازنده: اگر کودکان در موقعیتی موفق به نشان دادن همدلی نشدند، با گفتگو و ارائه مثال‌های ملموس به آنها کمک کنیم که در آینده بهتر عمل کنند.
استفاده از زبان مثبت: با استفاده از زبان مثبت و تاکید بر اهمیت همدلی، می‌توانیم کودکان را به سمت رفتارهای همدلانه سوق دهیم.
