کولیک نوزاد و راه های درمان آن

زمان تقریبی مطالعه: 13 دقیقه

اگر تازه پدر و مادر شده اید ممکن است نوزادی داشته باشید که ساعت‌ها گریه می‌کند و در برابر تمام تلاش‌های شما برای آرام‌کردن اشک‌هایش مقاومت می‌کند.

این بی‌تابی نشانه کولیک نوزاد است. در ادامه مقاله درمورد علائم، علل و راه‌های درمان آن با شما بیشتر صحبت می‌کنیم.

کولیک چیست؟

کولیک نوزاد (baby colic) یا قولنج نوزادی به این معناست که یک نوزاد سالم بدون هیچ دلیل واضحی، ساعت‌های زیادی را گریه می‌کند. این عارضه در 6 هفته اول زندگی شایع‌تر است و در سن 3 الی 4 ماهگی به‌خودی‌خود از بین می‌رود. از هر 4 نوزاد متولد شده ممکن است یکی از آن‌ها به کولیک مبتلا می‌شود.

نوزادان مبتلا به کولیک اغلب دمدمی‌مزاج هستند و خوب نمی‌خوابند؛ اما در اکثر موارد از لحاظ رشد هیچ تفاوتی با نوزادان بدون کولیک ندارند.

علت کولیک نوزاد

پزشکان به طور قطعی علت کولیک نوزاد را نمی‌دانند. نظریه‌های متعددی در مورد اینکه چرا کولیک اتفاق می‌افتد وجود دارد کولیک در نوزاد ممکن است زمانی رخ دهد که نوزادان:

• حساس هستند و در سازگاری با دنیا مشکل دارند: بعد از تولد، نوزادان باید به نور، صداهای بلند و سایر چیزهای جدید اطراف خود عادت کنند. ازآنجاکه نوزادان شخصیت‌های متفاوتی دارند، برخی از آن‌ها این موارد را به‌خوبی اداره می‌کنند و برخی دیگر به‌راحتی سازگار نمی‌شوند. گریه کردن ممکن است یکی از راه‌های کودک برای نشان‌دادن احساسات خود در حین عادت کردن به دنیا باشد.
• سیستم گوارشی نابالغ دارند:هضم غذا یک وظیفه سنگین و بزرگ برای دستگاه گوارش جدید نوزاد است. در نتیجه، غذا ممکن است خیلی سریع عبور کند و به طور کامل تجزیه نشود و باعث درد ناشی از گاز در روده شود.
• نمی‌توانند خودشان را آرام کنند: به نظر می‌رسد برخی از کودکان بسیار حساس هستند و نمی‌توانند خودشان را آرام کنند. این بدان معنی است که سیستم عصبی آن‌ها نابالغ بوده و درحال‌توسعه است با بزرگ‌شدن نوزادان، کنترل آن‌ها روی سیستم عصبی‌شان بیشتر می‌شود. وقتی چنین اتفاقی بیفتد، کولیک نوزاد خودبه‌خود از بین می‌رود.

سایر تئوری‌ها در مورد ایجاد قولنج نوزادی کمتر شایع هستند و ممکن است شامل موارد زیر شوند

• حساس بودن به گاز: برخی از افراد فکر می‌کنند که گاز بر اثر کولیک رخ می‌دهد، اما شواهد زیادی برای حمایت از این فرضیه وجود ندارد. در واقع درمان گاز روی قولنج تأثیری ندارد پزشکان این قضیه را باور ندارند که نوزادان مبتلا به کولیک بیشتر از سایر نوزادان گاز تولید می‌کنند. گاهی اوقات ممکن است چنین به نظر برسد که نوزادان کولیکی بیشتر از سایر نوزادان گاز دفع می‌کنند اما این احتمالاً به این دلیل است که هنگام گریه برای مدت طولانی‌تری هوای بیشتری را می‌بلعند.
• داشتن آلرژی به شیر: داشتن حساسیت به شیر یا عدم تحمل پروتئین شیر گاو ممکن است باعث درد شکم شده و گاهی اوقات شل شدن مدفوع یا همان اسهال را نیز به دنبال داشته باشد. اگر نوزاد نتواند شیر گاو را تحمل کند و به تغییر شیر خشک واکنش نشان دهد، ممکن است به شیر حساسیت داشته باشد؛ اما هیچ مدرکی وجود ندارد که تغییر به فرمول غیر شیری روی قولنج تأثیری داشته باشد.

علائم کولیک در نوزادان

اگر یک نوزاد سالم چندین ساعت از روز را بی‌دلیل گریه کند ممکن است کولیک داشته باشد. نوزادان مبتلا به کولیک اغلب:

• گریه آن‌ها بیش از 3 ساعت در روز طول می‌کشد
• بیش از 3 روز در هفته رخ می‌دهد
• برای بیش از 3 هفته ادامه دارد
• از ساعت 6 بعدازظهر تا نیمه‌شب گریه آن‌ها ادامه دارد.

کولیک اغلب به طور ناگهانی، با گریه‌های بلند و بی‌وقفه شروع می‌شود. این گریه مداوم و شدید می‌تواند برای بسیاری از والدین سخت و پر از استرس باشد.

صدای گریه نوزاد مبتلا به کولیک بلندتر و سریع‌تر از گریه نوزادان معمولی است. آرام‌کردن نوزاد مبتلا به کولیک می‌تواند بسیار سخت باشد.

کولیک نوزاد ممکن است علائم زیر را نیز به دنبال داشته باشد:

• گریه شدید که ممکن است بیشتر شبیه جیغ یا بیان درد به نظر برسد
• آروغ زدن مکرر یا دفع گاز زیاد (البته این مورد احتمالاً به دلیل بلعیدن هوا هنگام گریه است و نمی‌تواند به دلیل کولیک باشد)
• داشتن صورت قرمز روشن (صورت برافروخته)
• داشتن شکم سفت
• جمع‌کردن پاها به سمت شکم هنگام گریه کردن
• گره کردن مشت‌ها هنگام گریه کردن

علائم کولیک می‌تواند بسیار شبیه به علائم سایر بیماری‌ها باشد؛ بنابراین بهتر است برای تشخیص صحیح، به پزشک مراجعه کنید.

کولیک نوزاد از چه زمانی شروع می‌شود؟

خبر خوب این است که قولنج نوزادی برای همیشه دوام ندارد. در بیشتر نوزادان کولیک نوزاد زمانی شروع می‌شود که کودک حدود 2 تا 3 هفته دارد، حدود 6 هفتگی به اوج خود می‌رسد و بعد از گذشت هفته 10 ام تا 12 ام شروع به کمتر شدن می‌کند.

در اکثر نوزادان کولیک در سه ماهگی به طور معجزه‌آسایی درمان می‌شود. کولیک نوزاد ممکن است به طور ناگهانی متوقف شود یا به‌تدریج پایان یابد. همچنین در برخی از روزها ممکن است کودک آرام باشد و در برخی روزها ناآرام.

تشخیص کولیک نوزاد

پزشک نوزاد شما را معاینه فیزیکی می‌کند و در مورد علائم و سابقه سلامتی کودک شما سؤالاتی را می‌پرسد. این سؤالات ممکن است مشابه موارد زیر باشند:

• نوزاد شما چقدر و چند وقت یکبار گریه می‌کند
• آیا متوجه چیزی شده‌اید که باعث گریه‌اش شود
• از چه روش‌هایی برای آرام شدن او استفاده می‌کنید

ممکن است آزمایش خون و تصویربرداری با اشعه ایکس یا سایر آزمایش‌های تصویربرداری نیز انجام شود. این آزمایش‌ها می‌توانند کمک کنند متوجه شوید آیا نوزادتان مشکلات سلامتی دیگری دارد یا خیر.

درمان کولیک در نوزادان

نکات زیادی وجود دارد که به آرام شدن و مقابله با کولیک نوزاد کمک می‌کند. همان‌طور که قبلاً نیز اشاره شد کولیک یک مشکل رایج بین اکثر نوزادانی است که تازه متولد می‌شوند. با پزشک کودک صحبت کنید تا در مورد کولیک و کارهایی که می‌توانید انجام دهید بیشتر بدانید.

اگر کودک شما از شیشه شیر تغذیه می‌کند، ممکن است استفاده از شیشه خمیده کمک‌کننده باشد. این کار باعث می‌شود کودک خود را در وضعیت عمودی نگه دارید.

برای کاهش میزان هوایی که نوزاد هنگام شیر خوردن می‌بلعد، اغلب اوقات کاری کنید کودکتان آروغ بزند.

یادگیری نحوه درک گریه کودک می‌تواند به مقابله با کولیک نوزاد کمک کند. مدتی طول می‌کشد تا والدین و نوزادان به هم عادت کنند. همچنین به‌خاطر داشته باشید طبیعی است که نوزادان روزانه برای مدت معینی گریه کنند.

آنچه برای یک نوزاد مفید است ممکن است روی نوزاد دیگر جواب ندهد. سایر روش‌هایی که می‌توانید برای درمان کولیک در نوزاد امتحان کنید شامل موارد زیر می‌شوند:

• مطمئن شوید که کودکتان گرسنه نیست، اما اگر کودکتان علاقه‌ای به شیر خوردن ندارد به‌زور به او غذا ندهید.
• وضعیت کودک خود را تغییر دهید اگر کودکتان دراز کشیده است بهتر است بنشیند. اگر او را طوری در آغوش می‌گیرید که قفسه سینه‌اش با قفسه سینه شما برخورد می‌کند، او را برگردانید به‌گونه‌ای که پشتش به قفسه سینه شما باشد.
• چیزهای جالبی را به کودک خود بدهید که به آن‌ها نگاه کند: شکل‌ها، رنگ‌ها، بافت‌ها و اندازه‌های مختلف.
• با او صحبت کنید و به‌آرامی برایش آواز بخوانید.
• به نوزادتان حمام آب گرم هدیه دهید.
• او را در یک محیط آرام درون تاب کودک قرار دهید.
• اجازه دهید کودک رو به شکم روی پاهای شما بخوابد و به‌آرامی پشتش را ماساژ دهید.
• او را سوار ماشین کنید. اغلب اوقات حرکت ماشین باعث آرامش نوزادان می‌شود.
• سعی کنید از چیزی در اتاق کودک خود استفاده کنید که صدایی آرام‌بخش دارد، مانند پنکه یا سی دی ضربان قلب.
• کودکان را در آغوش بگیرید آن‌ها با توجه زیاد لوس نمی‌شوند، اما اگر در دوران نوزادی نادیده گرفته شوند و نیازهایشان برآورده نشود، ممکن است بعداً در زندگی دچار مشکل شوند.
• سعی کنید از پستانک استفاده کنید.

اگر کودک شما با شیشه شیر تغذیه می‌شود و این روش‌ها جواب نمی‌دهند، ممکن است پزشک آزمایش یک‌هفته‌ای شیر خشک دیگری را توصیه کند.

اگر به کودک خود شیر می‌دهید، ممکن است پزشک به شما توصیه کند از مصرف غذاهایی که باعث واکنش آلرژیک می‌شوند، اجتناب کنید. این بدان معناست که برای مدتی نباید شیر، تخم‌مرغ، آجیل یا گندم مصرف کنید.

رفتار صحیح در هنگام کولیک نوزاد چیست؟

داشتن یک نوزاد کولیکی می‌تواند برای والدین بسیار استرس‌زا باشد. ممکن است باعث شود شما احساس خستگی، گناه و حتی افسردگی کنید. پزشک کودک می‌تواند کارهایی را پیشنهاد کند که ممکن است به آرامش کودک شما کمک کند؛ اما جای نگرانی نیست زیرا بعد از گذشت مدت کوتاهی (بین 3 تا 6 ماه) قولنج به‌خودی‌خود از بین می‌رود.

در صورت امکان از شخص دیگری بخواهید در زمان‌هایی که شما استرس دارید، مراقب نوزادتان باشد. اگر فردی را پیدا نکردید، مطمئن شوید کودک شما ایمن است و به اتاق دیگری بروید. حواس خود را از گریه کودکتان پرت کنید. گریه کردن به کودک شما آسیب نمی‌رساند. مهم است که استراحت کنید مراقبت از خود و کاهش سطح استرس ممکن است به کودک شما نیز کمک کند.

بهترین شربت و قطره کولیک برای نوزاد

علاوه بر روش‌های درمانی گفته شده در بالا، کولیک نوزاد را می‌توان با استفاده از روش‌های مناسب دیگر کنترل و درمان کرد. یکی از این روش‌ها استفاده از شربت و قطره کولیک است. ازجمله پرفروش‌ترین و مؤثرترین شربت‌ها و قطره‌ها برای درمان کولیک در نوزادان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• قطره کولیک اید ویتابیوتیکس
• قطره کولیکز ویتان
• شربت سگا نوز
• شربت گریپ میکسچر نرس

ماساژ کولیک نوزادان

یکی از روش‌های مؤثر برای نوزادان مبتلا به کولیک ماساژ است. دلیل اینکه ماساژ در اکثر موارد نتیجه می‌دهد این است که قولنج نوزادی بیشتر به دلیل نارس بودن دستگاه گوارش است. ماساژ قفسه سینه و شکم کودک می‌تواند باعث هضم بهتر غذا شده و علائم قولنج را کاهش دهد. علاوه بر این، نوزاد احتمالاً گازهای گیر افتاده زیادی خواهد داشت که باعث ناراحتی‌های بیشتر می‌شود. اگر اینطور باشد، ماساژ به نوزاد کمک می‌کند گاز را دفع کند که این کار به نوبه خود علائم کولیک نوزاد را کاهش می‌دهد.

ماساژ شکم و قفسه سینه نوزاد

از ماساژ می‌توان برای کمک به تحریک سیستم گوارشی کودک استفاده کرد. قبل از شروع هرگونه ماساژ روی کودک:

• مطمئن شوید که اتاق به‌اندازه کافی گرم است؛ بخصوص اگر لباس‌های کودک را درآورده‌اید.
• دست‌های خود را با مالیدن آن‌ها به یکدیگر یا قراردادن آن‌ها در مقداری آب گرم برای چند دقیقه گرم کنید.
• ماساژ را در یک اتاق راحت و محیطی آرامش‌بخش انجام دهید تا کودک را تاحدامکان آرام نگه دارید.
• خودتان آرام باشید.

ماساژ را می‌توان روی لباس هم انجام داد، اما برای ماساژ نوزاد توصیه می‌کنیم از کمی روغن استفاده کنید و آن را به طور مستقیم روی پوست نوزاد ماساژ دهید. گرمای تماس پوست به پوست می‌تواند برای تحریک گوارش بسیار مفید باشد. همچنین روشی عالی برای پیوند و تعامل با کودک است.

بهترین روغن ماساژ برای کولیک نوزاد

برای این منظور می‌توانید از روغن بچه یا سایر روغن‌های گیاهی مانند روغن زیتون یا روغن هسته انگور استفاده کنید. چند قطره از روغن را در دستان خود بریزید و به هم بمالید تا گرم شود.

ماساژ پدل ویل (Paddlewheel)

ماساژ خود را با یک تکنیک ماساژ محبوب به نام Paddlewheel شروع کنید. کودک را به پشت خوابانده و دست خود را روی سینه او قرار دهید. انگشتان شما می‌توانند به سمت چانه یا کمی افقی روی سینه کودک باشند. سپس، به‌آرامی و درعین‌حال محکم دست خود را تا کشاله ران روی شکم کودک بکشید. هم‌زمان که یکی از دست‌هایتان به سمت پایین کشیده می‌شود، از دست دیگر برای تکرار این حرکت استفاده کنید. این کار را 5 تا 10 بار انجام دهید و به یاد داشته باشید که ملایم و درعین‌حال محکم باشد.

ماساژ دورانی (در جهت عقربه‌های ساعت)

به‌آرامی کف دست و انگشتان خود را روی شکم کودک خود قرار دهید و آن‌ها را به‌صورت دایره‌ای در جهت عقربه‌های ساعت حرکت دهید. این کار به حرکت گاز در جهت درست کمک می‌کند. به‌محض اینکه نوزاد شما گاز را رها کرد، باید احساس بسیار بهتری داشته باشد.

سؤالات متداول