زمان تقریبی مطالعه: 16 دقیقه
یبوست در کودکان چیست
یبوست یکی از شایع‌ترین بیماری‌های گوارشی در کودکان است. یبوست در کودک زمانی رخ می‌دهد که او مدفوع بسیار سفتی داشته باشد و دفع مدفوعش نسبت به حالت عادی کمتر باشد.
یبوست می‌تواند کوتاه مدت (حاد) یا طولانی‌مدت (مزمن) باشد. یبوست مزمن در کودکان بیشتر در آن‌هایی که مبتلا به بیماری‌های روده هستند رخ می‌دهد؛ اما در بیشتر موارد، یبوست یک بیماری کوتاه‌مدت است. اگر فرزند شما یبوست حاد یا مزمن دارد، با پزشک همکاری کنید. به کمک هم می‌توانید یک برنامه مراقبتی مناسب برای فرزندتان ایجاد کنید.
یبوست در هر سنی شایع است. تقریباً از هر 20 مراجعه کودکان به پزشک، 1 مورد به دلیل یبوست است.
این بیماری عوارض زیادی را برای کودک ایجاد می‌کند برای همین باید جدی گرفته شود و کودک تحت درمان قرار بگیرد.
دلایل یبوست در کودکان
وقتی روده بزرگ آب زیادی جذب کند مدفوع سفت و خشک می‌شود. به طور معمول وقتی روده بزرگ غذا را به مدفوع تبدیل می‌کند آب آن را می‌گیرد. حرکات عضلانی مدفوع را به سمت راست روده می‌فرستند. وقتی مدفوع به آنجا رسید، بیشتر آبش گرفته شده است و اکنون جامد است. اگر کودک یبوست داشته باشد، حرکات عضلانی روده بزرگش بسیار کند است و این امر باعث می‌شود مدفوع در روده بزرگ به کندی حرکت کند. نتیجه این می‌شود که روده بزرگ آب خیلی بیشتری را جذب می‌کند و مدفوع بسیار سفت و خشک می‌شود.
وقتی کودک دچار یبوست شود، مشکل می‌تواند به سرعت بدتر شود. دفع مدفوع سفت و خشک می‌تواند دردناک باشد. به دلیل همین درد، کودک ممکن است از دفع ممانعت کند. با گذشت زمان روده بزرگ نمی‌تواند وجود مدفوع را احساس کند.
دلایل زیادی وجود دارد که کودک ممکن است دچار یبوست شود، ازجمله شایع‌ترین عوامل یبوست در کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
یبوست در کودکان با مصرف شیر خشک
بعضی از نوزادانی که از شیرخشک تغذیه می‌کنند ممکن است یبوست دوران نوزادی را تجربه کنند. از آنجا که هضم شیر خشک سخت‌تر از شیر مادر است، مدفوع سفت‌تر و حجیم‌تر می‌شود. نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند مدفوعشان نرم است و معمولاً دچار یبوست نمی‌شوند.
ممانعت از دفع کودک
ممکن است کودک به دلایل مختلفی از جمله ترسیدن از دستشویی یا قطع نکردن بازی، به دستشویی نرود و آن را نادیده بگیرد. بعضی از کودکان چون با توالت‌های عمومی راحت نیستند، مواقعی که بیرون از خانه هستند از رفتن به این دستشویی‌ها خودداری می‌کنند. خروج مدفوع دردناک هم می‌تواند یکی دیگر از دلایل ممانعت از دفع و یبوست در کودکان باشد.
ورزش نکردن
کودکانی که زیاد تلویزیون می‌بینند و بازی‌های ویدئویی انجام می‌دهند، به اندازه کافی ورزش نمی‌کنند. ورزش به حرکت غذای هضم شده از طریق روده کمک می‌کند. ورزش کردن یکی از راه‌های درمان یبوست در کودکان است.
مسائل مربوط به آموزش توالت
اگر خیلی زود آموزش توالت رفتن به کودکان را شروع کرده باشید، آن‌ها ممکن است سرکشی کنند و مدفوعشان را نگه دارند. اگر آموزش توالت رفتن با عدم خواست کودک همراه باشد، او به نادیده گرفتن دفع مدفوع عادت می‌کند و تغییر آن برایش سخت است.
تغییرات در رژیم غذایی
کمبود میوه و سبزیجات غنی از فیبر یا مایعات کافی در رژیم غذایی خانواده‌تان ممکن است باعث یبوست در کودکان شود. یکی از رایج‌ترین زمان‌هایی که کودک دچار یبوست می‌شود، مواقعی است که رژیم غذایی او از حالت کاملاً مایع به جامد تغییر می‌کند.
تغییر در روتین روزانه
تغییر روتین روزانه کودک مانند سفر، هوای گرم یا استرس، می‌تواند بر عملکرد روده او تأثیر بگذارد. کودکان در ابتدای شروع مدرسه بیشتر یبوست را تجربه می‌کنند.
داروها
برخی از داروهای خاص ازجمله داروهای ضدافسردگی می‌توانند در ایجاد یبوست نقش داشته باشند. سایر داروها و مکمل‌های غذایی که می‌توانند یبوست در کودکان را بدتر کنند عبارت‌اند از آنتی اسیدهایی که حاوی آلومینیوم و کلسیم هستند، آنتی کولینرژیک‌ها و آنتی اسپاسم‌ها، داروهای ضد تشنج، مکمل‌های آهن و داروهای ضد درد مخدر.
آلرژی به شیر گاو
آلرژی به شیر گاو یا مصرف خیلی زیاد محصولات لبنی گاهی اوقات منجر به بیماری یبوست در کودکان می‌شوند.
سابقه خانوادگی
کودکانی که اعضای خانواده آن‌ها یبوست را تجربه کرده‌اند، بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه هستند. دلیلش می‌تواند عوامل ژنتیکی یا محیطی مشترک باشد.
مشکلات پزشکی
در موارد نادر، بیماری یبوست در اطفال می‌تواند نشان دهنده یک ناهنجاری آناتومیک، مشکل سیستم گوارشی یا مشکل متابولیک یا یک بیماری زمینه‌ای دیگر باشد.
علائم یبوست در کودکان
علائم یبوست در بچه‌ها متفاوت است؛ اما رایج‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر می‌شود.
- نداشتن عمل دفع تا چند روز
- دفع مدفوع سفت و خشک
- داشتن نفخ، گرفتگی یا درد شکم
- بی‌اشتهایی
- نشانه‌هایی از تلاش برای نگه داشتن مدفوع، مانند فشردن دندان‌ها، قرمز شدن صورت، فشردن باسن به هم و غیره
- نشانه‌هایی از مدفوع مایع و آبکی روی لباس زیر کودک
علائم یبوست می‌تواند مانند سایر بیماری‌ها باشد. به همین دلیل بهتر است برای تشخیص به پزشک مراجعه شود.
یبوست در نوزادان چگونه است؟
یبوست در کودکان نوپا بسیار شایع است. نوزادانی که یبوست دارند کمتر از حد معمول مدفوع می‌کنند. تعداد مدفوع هر نوزاد در طول روز با دیگری متفاوت است، اما به طور معمول زمانی می‌گوییم یک نوزاد یبوست دارد که کمتر از دو بار در هفته مدفوع کند. علاوه بر این، مدفوع آن‌ها سفت، خشک و بزرگ بوده و معمولاً سخت یا دردناک است.
یبوست نوزادان طولانی مدت نیست و جای نگرانی ندارد. در موارد نادر می‌تواند نشانه یک بیماری زمینه‌ای باشد.
به خانواده ها پیشنهاد می شود با رعایت اصول صحیح از پوشک گرفتن نوزادان به رفع مشکلات این چنینی در کودکی آنان جلوگیری کنند.
تشخیص یبوست در کودکان
برای تشخیص یبوست پزشک در مورد علائم و سابقه بیماری کودک سؤالاتی را خواهد پرسید. او فرزند شما را معاینه فیزیکی می‌کند و بسته به اینکه فرزندتان چند سال دارد سؤالات زیر را می‌پرسد.
- زمانی که کودک شما اولین بار مدفوع کرد چند ساله بود؟
- فرزند شما هر چند وقت یکبار مدفوع می‌کند؟
- آیا فرزند شما هنگام درد مدفوع از درد شکایت می‌کند؟
- آیا اخیراً سعی کرده‌اید به کودک خود توالت رفتن را آموزش دهید؟
- کودک شما چه غذاهایی می‌خورد؟
- آیا اخیراً رویداد استرس‌زایی در زندگی فرزند شما رخ داده است؟
پزشک ممکن است بخواهد آزمایش‌هایی را انجام دهد تا ببیند آیا مشکلی وجود دارد یا خیر این آزمایش‌ها شامل موارد زیر می‌شوند.
معاینه رکتوم دیجیتال (DRE)
در این روش برای درمان یبوست در کودکان، پزشک انگشت دستکش دار و روغن‌کاری شده‌اش را در رکتوم کودک قرار می‌دهد تا متوجه هر چیز غیرطبیعی شود.
اشعه ایکس شکمی
این آزمایش میزان مدفوع در روده بزرگ را بررسی می‌کند.
تنقیه باریوم
تنقیه باریوم یا باریون انما یک روش تصویربرداری با اشعه ایکس از راست روده، روده بزرگ و قسمت تحتانی روده کوچک است. در این روش درمانی یبوست در کودکان، مایعی حاوی فلزی به نام باریوم داده می‌شود. باریوم اندام‌ها را می‌پوشاند تا در عکس اشعه ایکس دیده شوند. باریوم در یک لوله قرار داده می‌شود و به عنوان تنقیه در رکتوم کودک قرار می‌گیرد. عکسبرداری با اشعه ایکس از شکم نشان می‌دهد که آیا کودک شما دارای سفتی، انسداد یا سایر مشکلات هست یا خیر.
مانومتری آنورکتال
مانومتری آنورکتال یا تست نوار مقعد، قدرت ماهیچه‌های مقعد و رفلکس‌های عصبی را بررسی می‌کند. همچنین به بررسی میزان عملکرد راست روده و نیاز به دفع مدفوع می‌پردازد. علاوه بر این، چگونگی عملکرد عضلات در طول اجابت مزاج را نیز بررسی می‌کند.
بیوپسی رکتوم
بیوپسی رکتوم یا بیوپسی مقعد، روشی است که از آن برای استخراج نمونه بافت از راست روده به منظور تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی یبوست در کودکان استفاده می‌شود.
سیگموئیدوسکوپی
این آزمایش داخل بخشی از روده بزرگ را بررسی می‌کند. به کمک این آزمایش می‌توان فهمید چه چیزی باعث اسهال، درد شکم، یبوست، رشد غیرطبیعی و خونریزی شده است. یک لوله کوتاه، منعطف و روشن (سیگموئیدوسکوپ) از طریق رکتوم وارد روده کودک شما می‌شود. این لوله هوا را به داخل روده وارد می‌کند تا آن را متورم کند. با این کار داخل روده راحت‌تر دیده می‌شود.
ترانزیت کولورکتال
این آزمایش نشان می‌دهد که آیا غذا در روده بزرگ خوب حرکت می‌کند یا خیر. برای انجام این آزمایش کودک باید قرص یا کپسول پر از نشانگرهای کوچک را ببلعد. بعد از این کار کودک باید یک رژیم غذایی با فیبر بالا داشته باشد 3 تا 7 روز بعد از مصرف قرص توسط کودک، عکسبرداری با اشعه ایکس انجام می‌شود. اشعه ایکس نشان می‌دهد که چگونه قرص‌ها در روده بزرگ حرکت می‌کنند.
کولونوسکوپی
این آزمایش طول کامل روده بزرگ را بررسی می‌کند و می‌تواند به بررسی رشد غیرطبیعی، بافت قرمز یا متورم زخم و خونریزی کمک کند. در این آزمایش از یک لوله بلند، منعطف و روشن (کولونوسکوپ) استفاده می‌شود. این لوله در رکتوم کودک قرار می‌گیرد تا داخل روده بزرگ را بررسی کند. به کمک این لوله پزشک می‌تواند پوشش روده بزرگ را ببیند و نمونه‌ای از بافت را برای آزمایش خارج کند. کولونسکوپی برای در مان یبوست در کودکان در شرایط حاد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تست آزمایشگاهی
ممکن است چندین آزمایش انجام شود. این آزمایش‌ها شامل تست‌هایی برای بررسی مشکلاتی مانند بیماری سلیاک، عفونت دستگاه ادراری، مشکلات تیروئید، مشکلات متابولیک و سطح سرب خون است.
درمان یبوست در کودکان در خانه
درمان به علائم، سن و سلامت عمومی کودک و همچنین به شدت این وضعیت بستگی دارد. درمان ممکن است شامل تغییر رژیم غذایی و شیوه زندگی باشد.
درمان یبوست در کودکان با تغییر رژیم غذایی
تغییر رژیم غذایی می‌تواند به درمان عارضه یبوست در کودک کمک کند به کودک خود کمک کنید تا فیبر بیشتری بخورد.
- اضافه کردن میوه‌ها و سبزیجات بیشتر
- اضافه کردن غلات کامل و نان بیشتر. برچسب‌های تغذیه‌ای روی بسته‌های مواد غذایی را برای غذاهایی که فیبر بیشتری دارند بررسی کنید.
| غذاها | فیبر متوسط | فیبر بالا |
| نان | نان سبوس‌دار، نان گرانولا، مافین سبوس گندم، وافل سبوس‌دار، ذرت بو داده | |
| غلات | غلات سبوس‌دار، گندم خرد شده، بلغور جو دوسر، گرانولا، سبوس جو دوسر | غلات 100% سبوس‌دار |
| سبزیجات | چغندر، کلم بروکلی، کلم بروکسل، کلم، هویج، ذرت، لوبیا سبز، نخود سبز، بلوط و کدو حلوایی، اسفناج، سیب زمینی با پوست، آووکادو | |
| میوه‌ها | سیب با پوست، خرما، پاپایا، انبه، شلیل، پرتقال، گلابی، کیوی، توت‌فرنگی، تمشک، شاه توت، کشمش | آلوی پخته، انجیر خشک |
| جایگزین‌های گوشت | کره بادام‌زمینی، آجیل | لوبیا پخته، نخود سیاه، لوبیا گاربانزو، لوبیا لیما، لوبیا چیتی، لوبیا قرمز، چیلی با لوبیا |
سایر تغییرات رژیم غذایی که ممکن است کمک کننده باشند عبارت‌اند از.
- از کودک خود بخواهید مایعات بیشتری بنوشد، به ویژه آب
- محدود کردن فست فودها و غذاهای ناسالم که اغلب سرشار از چربی هستند. به جای آن وعده‌های غذایی و میان وعده‌های متعادل‌تری ارائه دهید
- محدود کردن نوشیدنی‌های حاوی کافئین، مانند نوشابه و چای
همچنین می‌توانید از کودک بخواهید که وعده‌های غذایی‌اش را مطابق با یک برنامه منظم بخورد. خوردن یک وعده غذایی اغلب باعث دفع مدفوع در عرض 30 تا 60 دقیقه می‌شود. صبحانه را زود سرو کنید. این به کودک شما فرصت می‌دهد تا قبل از رفتن به مدرسه در خانه به دستشویی برود.
بیشتر ورزش کردن و ماساژ کودک
ورزش بیشتر می‌تواند به رفع یبوست در کودکان کمک کند. ورزش به هضم غذا کمک می‌کند و باعث می‌شود روده حرکات طبیعی داشته باشد. افرادی که زیاد حرکت نمی‌کنند اغلب یبوست دارند. از فرزندتان بخواهید به جای تماشای تلویزیون یا سایر فعالیت‌های داخل خانه، بیرون برود و بازی کند. علاوه بر این، ماساژ ملایم شکم و پایین شکم چند بار در طول روز، کمک می‌کند روده مدفوع را دفع کند.
عادات توالت رفتن
سعی کنید کودک را به توالت رفتن عادت دهید. از کودک خود بخواهید حداقل دو بار در روز به مدت حداقل 10 دقیقه روی توالت بنشیند. سعی کنید این کار را درست بعد از غذا انجام دهید. از دست فرزندتان به خاطر مدفوع نکردن عصبانی نشوید. از یک سیستم پاداش برای سرگرم کردن او استفاده کنید.
در برخی موارد این تغییرات ممکن است کمکی نکنند. یا پزشک فرزند شما ممکن است مشکل دیگری را تشخیص دهد. در چنین حالتی او می‌تواند استفاده از ملین‌ها، نرم‌کننده‌های مدفوع یا تنقیه را توصیه کند این محصولات فقط در صورتی باید استفاده شوند که توسط پزشک توصیه شده باشد. خودسرانه از آن‌ها استفاده نکنید.
پزشک چگونه یبوست کودکان را درمان می‌کند
پزشک ممکن است برای کمک به درمان یبوست، به کودک تنقیه یا ملین بدهد. ملین‌ها دارویی‌هایی هستند که تا زمان طبیعی شدن حرکات روده باید به صورت دهانی مصرف شوند. بعد از اینکه کودک عادات غذا خوردن و دفع مدفوع بهتری پیدا کرد، پزشک قطع مصرف ملین را توصیه می‌کند. نباید خودسرانه به کودک ملین بدهید، مگر اینکه پزشک تجویز کرده باشد.
اگر کودک شما از داروها یا مکمل‌هایی استفاده می‌کند که می‌تواند باعث یبوست شود، پزشک ممکن است قطع یا تغییر دوز آن را توصیه کند.
شیاف گلیسیرین نیز یکی دیگر از مواردی است که پزشک برای درمان یبوست در نوزاد تجویز می‌کند. این شیاف کمک می‌کند تا نوزاد راحت‌تر مدفوع کند.
چه زمانی باید برای درمان یبوست کودکان با پزشک تماس گرفته شود
در صورتی که هرگونه سؤال یا نگرانی در مورد عادات یا الگوهای روده کودک خود دارید می‌توانید با پزشک تماس بگیرید. علاوه بر این، اگر کودک شما هر یک از موارد زیر را نشان داد با پزشک در ارتباط باشید.
- یبوست بیش از 2 هفته
- عدم انجام فعالیت‌های عادی روزانه به دلیل یبوست
- عدم خروج مدفوع با فشارهای معمولی
- خروج مدفوع نرم و آبکی از مقعد
- پارگی‌های کوچک و دردناک در پوست اطراف مقعد (شقاق مقعد)
- رگ‌های قرمز و متورم در رکتوم (هموروئید)
- درد شکم، تب یا استفراغ
عوارض یبوست در کودکان
مدفوع سخت می‌تواند تحریک یا پاره شدن شقاق مقعد را به دنبال داشته باشد. این پاره شدن دفع مدفوع را دردناک می‌کند و ممکن است کودک از توالت رفتن اجتناب کند. این می‌تواند باعث بدتر شدن عارضه یبوست در کودکان شود. علاوه بر این، عوارض یبوست مزمن شامل موارد زیر می‌شود.
- هموروئید
- افتادگی راست روده
پیشگیری از یبوست در کودکان
با تعیین زمان وقوع یبوست و ایجاد تغییرات مناسب می‌توان از آن جلوگیری کرد. برای مثال وقتی نوزادان شروع به خوردن غذای جامد می‌کنند یبوست می‌تواند رخ دهد. دلیلش هم این است که آن‌ها فیبر کافی را در رژیم غذایی جدیدشان ندارند. با اضافه کردن سبزیجات، میوه‌های پوره شده و غلات سبوس‌دار می‌توانید فیبر را به رژیم غذایی کودک اضافه کنید.
یبوست می‌تواند در حین آموزش توالت نیز رخ دهد. کودکانی که دوست ندارند از توالت معمولی استفاده کنند، ممکن است مدفوع خود را نگه دارند. این باعث یبوست می‌شود.
همه کودکان باید مقدار مناسب فیبر و مایعات دریافت کنند. سایر اقدامات پیشگیرانه عبارت‌اند از.
- دسترسی منظم به توالت
- زمان کافی برای استفاده از توالت
- ورزش بدنی منظم
همان تغییراتی که می‌تواند در درمان یبوست مؤثر باشد، می‌تواند به جلوگیری از بروز آن نیز کمک کند.
سؤالات متداول
کمبود میوه‌ها و سبزیجات یا مایعات کافی در رژیم غذایی کودک علت اصلی بروز یبوست در نوزادان و کودکان است. علاوه بر این، وقتی کودک از یک رژیم غذایی کاملاً مایع به رژیم غذایی حاوی غذاهای جامد تغییر می‌کند یبوست رخ می‌دهد.
معاینه رکتوم دیجیتال، اشعه ایکس شکمی، تنقیه باریوم، مانومتری آنورکتال، بیوپسی رکتوم، کولونوسکوپی، سیگموئیدوسکوپی.
یبوست در اطفال معمولاً موقتی است. با برخی تغییرات در رژیم غذایی، کودک می‌تواند در کمترین زمان مدفوع کند.
فیبر کافی را به رژیم غذایی فرزندتان اضافه کنید و از او بخواهید برای اینکه فیبر بهتر عمل کند، مقدار زیادی مایعات بنوشد.
برای کمک به پیشگیری یا تسکین یبوست، کودک شما باید از غذاهایی که فیبر کمی دارند یا بدون فیبر هستند، استفاده نکند. غذاهایی مانند چیپس، فست‌فود، گوشت، غذاهای کنسروی و آماده و غذاهای فرآوری شده.
کودکان مبتلا به یبوست ممکن است احساس سفتی در شکم خود یا درد شدید و گرفتگی در عمق روده خود کنند. آن‌ها همچنین ممکن است همیشه احساس سیری داشته باشند؛ حتی زمانی که چندین ساعت غذا نخورده باشند.
یبوست و تب می‌توانند همزمان رخ دهند، اما این لزوماً به این معنا نیست که یبوست باعث تب شده است. تب ممکن است ناشی از یک بیماری زمینه‌ای باشد که با یبوست نیز مرتبط است.
یبوست تا یک یا دو روز معمولاً طبیعی است و نیازی به دارو یا درمان ندارد.
