انواع سرفه کودکان و مؤثرترین راهکارهای درمان آن

زمان تقریبی مطالعه: 14 دقیقه

سرفه کودکان یک رفلکس مهم برای حفاظت از مجاری هوایی در گلو و قفسه سینه است و به‌طورکلی یکی از شایع‌ترین علائم بیماری در دوران کودکی است.

سرفه همیشه باید جدی گرفته شود زیرا اگر به آن توجه نشود می‌تواند مشکل‌ساز باشد. گاهی سرفه به مراقبت پزشک نیاز دارد و دانستن انواع مختلف سرفه کودکان و راهکاری‌های درمانی آن، می‌تواند در مسیر روند بهبودی بسیار کمک‌کننده باشد.

انواع سرفه کودکان

دلایل فراوانی برای بروز سرفه در کودکان وجود دارد و اغلب این سرفه‌ها وابسته به سن کودک هستند. شناخت انواع سرفه و دلایل بروز آن کمکی فراوانی به پدر و مادرها در شناخت بیماری‌ها و میزان حاد بودن آن می‌کند. پس از شناخت نوع سرفه مانند حساسیت و سرفه کودکان، می‌توانید از روش‌های درمان خانگی استفاده کرده یا به پزشک متخصص مراجعه کنید. در ادامه به معرفی انواع سرفه می‌پردازیم:

سرفه خروسکی کودک

سرفه خروسکی یا کروپ، معمولاً به دلیل التهاب در قسمت بالایی مجرای تنفسی به وجود می‌آید. از دلایل بروز سرفه خروسی می‌توان به التهاب حنجره و نای اشاره کرد. کودکان مجرای تنفسی کوچک‌تری نسبت به بزرگسالان دارند و اگر این مجرا ملتهب شود؛ مشکلات تنفسی به وجود می‌آید.

سرفه خروسکی از حنجره، به‌صورت ناگهانی معمولاً در اواسط شب شروع می‌شود. اکثر سرفه و نفس تنگی کودکان ممکن است با استریدور همراه باشد. استریدور صدایی جیغ مانند و شدیدی است که هنگام نفس کشیدن کودکان و دم، شنیده می‌شود.

علت سرفه خروسکی یا کروپ

از دلایل بروز کروپ می‌توان به ویروس سرماخوردگی معمولی اشاره کرد. این ویروس اکثر اوقات در فصل پاییز و تا سن 5 سالگی کودکان را به کروپ یا سرفه خروسکی دچار می‌کند. خروسک دارای دو نوع کروپ ویروسی و کروپ اسپاسمودیک است. رایج‌ترین نوع آن همان کروپ ویروسی بوده که با نام سرفه خروسکی یا سرفه پارس مانند شناخته می‌شود.

سیاه سرفه کودکان

سیاه‌سرفه یکی از عفونت‌های مجرای تنفسی بوده که توسط باکتری Bordetella pertussis در کودکان بروز پیدا می‌کند و باعث سرفه حاد کودکان می‌شود. از نشانه‌های سیاه‌سرفه می‌توان به پشت‌سرهم بودن آن اشاره کرد. در این حالت کودک فرصت تنفس میان سرفه‌های شدید را ندارد و پس از پایان سرفه، کودک یک دم بزرگ خواهد کشید.

 از دیگر نشانه‌های سیاه سرفه می‌توان به آبریزش بینی، عطسه و تب ملایم اشاره کرد. سیاه سرفه ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد اما در نوزادان زیر یک سال که هنوز واکسن سیاه سرفه را تزریق نکرده‌اند؛ شدیدتر و خطرناک‌تر است. برای پیشگیری از سیاه‌سرفه در کودکان باید واکسن‌های سه‌گانه DTaP تزریق شود. تزریق این واکسن باید در نوبت‌های 2، 4، 6، 15 و سن 4 تا 6 سال صورت بگیرد.

سرفه ذات الریه

کودکانی که از سرفه، تنگی نفس، تب خفیف و آبریزش بینی رنج می‌برند؛ معمولاً دچار سرماخوردگی معمولی شده‌اند. اما هنگامی که سرفه با تب 39 درجه سلسیوس یا بیشتر همراه باشد؛ می‌تواند نشانه ذات‌الریه باشد. اگر کودک از نظر جسمانی ضعف داشته باشد و به‌سرعت نفس بکشد؛ سریعاً او را برای معالجه به دکتر متخصص ببرید.

سرفه رفلاکس کودک

اگر کودک یا نوزاد شما در هنگام شب سرفه می‌کند این سرفه می‌تواند از علائم ریفلاکس معده  او باشد. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که در بدن کودک ریفلاکس ایجاد شود و ترشح زیاد بزاق در دهان او جمع شود. در این صورت محتویات معده به پشت حنجره، پشت گلو و مجاری بینی کودک منتقل می‌شود و باعث سرفه و در حالت شدیدتر موجب استفراغ در کودک می‌شود.

 معمولاً سرفه رفلاکس کودک خطری ندارد اگر تا مدت طولانی ادامه پیدا نکند. اما در صورت طولانی شدن چون ممکن است با عوارض منفی برای فرزندتان همراه باشد، حتماً به پزشک مراجعه کنید تا درمان لازم را شروع کند.

سرفه خلطی در کودکان

سرفه خلطی زمانی بروز پیدا می‌کند که صدای سرفه کودکان مخاطی به نظر برسد و همچنین کودکان دارای آبریزش بینی و چشم، گلودرد و اشتهای کم باشند. سرفه‌های خلطی دلایل احتمالی مختلفی دارد اما رایج‌ترین نوع آن، سرماخوردگی معمولی است. ویروس سرماخوردگی یک تا دوهفته طول کشیده و روزهای ابتدایی آن بسیار سخت هستند. کودکان شش تا ده سال به طور معمول بیشتر دچار سرماخوردگی می‌شوند.

 حساسیت و سرفه کودکان

یکی دیگر از دلایل بروز سرفه و نفس تنگی در کودکان، حساسیت است. سرفه‌های روزانه به دلیل هوای سرد یا فعالیت زیاد، تشدید می‌شوند. دقت کنید در محیط خانه شما مواد بودار حساسیت‌زایی مانند خوشبوکننده هوا، حیوانات خانگی یا دود وجود نداشته باشد. تنفس کودک از این مواد می‌تواند وضعیت سرفه‌ها و تنگی نفس او را بدتر کند و موجب سرفه حساسیت در کودک شود.

سرفه طولانی کودکان

طولانی شدن مدت سرفه کودکان دلایل مختلفی دارد. اگر کودک شما سرماخورده باشد؛ سرفه‌های او تا هفته‌ها ادامه دارد. همچنین بیماری‌هایی همچون آسم، حساسیت‌ها، عفونت سینوس‌ها و مجاری هوایی نیز می‌تواند سرفه‌های طولانی به همراه داشته باشد. اگر با گذشت مدت زمان 3 هفته، سرفه‌های کودک همچنان ادامه داشت؛ باید به پزشک متخصص مراجعه کنید.

علت سرفه کودکان در خواب

اکثر اوقات سرفه‌ها در شب و هنگام خواب کودکان بدتر می‌شوند. علت بروز این نوع سرفه کردن کودکان، خارج‌شدن مخاط بینی و سینوس‌ها از گلو، است. به‌طورکلی در خواب مجرایی هوایی حساس و تحریک‌پذیرتر هستند؛ بنابراین احتمال بروز سرفه‌های خشک شدید وجود دارد.

یکی دیگر از دلایل بروز سرفه در خواب، برگشت اسید معده به لوله گوارش، مری، هنگام درازکشیدن است. برگشت این اسید هنگام شب با سرفه‌های شدید در خواب همراه خواهد بود.

علاوه بر خارج‌شدن مخاط، یکی دیگر از دلایل احتمالی سرفه کودکان در خواب، بیماری آسم است. در بیماری آسم مجراهای تنفس کودکان ملتهب و باریک می‌شوند و میزان ترشح مخاط افزایش پیدا می‌کند؛ بنابراین باعث بروز سرفه حاد کودکان می‌شود.

سرفه کودکان و کرونا

با پیدایش ویروس کرونا، تشخیص نوع سرفه کوکان و کرونا اهمیت بالایی پیدا کرده است. طبق تحقیقات انجام شده بیشتر علائم موجود از کرونا در کودکان شبیه سرماخوردگی است و سرفه‌های خشکی دارد. علائم این ویروس در بازه زمانی 2 تا 14 روز پس از تماس با ویروس، آَشکار می‌شود. اگر علائمی همانند تب، آبریزش بینی به همراه سرفه خشک را مشاهده کردید؛ توصیه می‌شود به پزشک متخصص مراجعه کنید.

راه‌های درمان سرفه کودکان

راه‌های درمانی فراوانی برای ازبین‌بردن سرفه در کودکان وجود دارد. اولین قدم در انتخاب راه درمان مناسب، تشخیص نوع سرفه و میزان حاد بودن آن است. پس از تشخیص این موارد می‌توانید ابتدا روند درمان خانگی، داروهای گیاهی و سنتی را پیش بگیرید. در صورتی که با اقدامات انجام شده، وضعیت جسمانی کودک با گذر زمان بهتر نشد؛ توصیه می‌شود به پزشک متخصص مراجعه کنید.

روش‌های درمانی با داروهای شیمیایی نیز برای ازبین‌بردن حساسیت و سرفه حاد کودکان مؤثر هستند اما استفاده از آن‌ها بدون تجویز پزشک، برای کودکان خطرناک است.

درمان خانگی سرفه کودکان

اگر علت بروز سرفه کودک ویروس سرماخوردگی است؛ می‌توانید با استفاده از روش‌های خانگی زیر روند درمان را برای کودک آسان‌تر کنید.

• بخور: استفاده از بخور می‌تواند مجاری تنفسی و بینی کودک را باز کند. برای بخور دادن روش‌های مختلف مانند دستگاه‌های بخور، بخار آب و دوش حمام وجود دارد.
• رطوبت: افزایش میزان رطوبت هوا از تشدید سرفه و خشکی مجاری تنفسی جلوگیری می‌کند. قرارگرفتن کودک در معرض رطوبت، باعث تنفس راحت‌تر می‌شود.
• مایعات: مصرف مقدار زیاد مایعاتی مانند آب یا آب‌میوه باعث می‌شود تا مخاط موجود در گلو رقیق شود و خارج‌شدن آن‌ها راحت‌تر باشد.
• قطره نمکی: قطره‌های آب‌نمک می‌توانند در رفع گرفتی بینی تأثیرگذار باشند.
• هوای تازه: درصورتی‌که کودک شما مبتلا به کروپ یا سرفه خروسک باشد؛ تنفس در هوای تازه و خنک، می‌تواند به روند درمان آن کمک کند و سرفه حاد کودکان را تسکین دهد. دقت داشته باشید که لباس‌های کودکان برای هوای بیرون مناسب باشد تا ناخواسته به بیماری سرماخوردگی نیز دچار نشوند.

درمان سرفه کردن کودکان در خانه با توجه به سن

هنگام استفاده از روش‌های درمان به سن کودک خود نیز توجه کنید.

• درمان سرفه کودکان زیر یک سال: برای درمان سرفه کودکان 3 تا یک سال از مایعات گرم به‌اندازه یک تا سه قاشق چایخوری، هنگام سرفه کردن استفاده کنید. در یک روز  چهار مرتبه از این مایعات استفاده نمایید. به‌خاطر داشته باشید برای کودکان زیر یک سال از عسل استفاده نکنید.
• کودکان بالای یک سال: در این روش می‌توانید یک و نیم تا یک قاشق چایخوری عسل استفاده کنید. عسل باعث رقیق شدن ترشحات و ازبین‌رفتن سرفه‌ها می‌شود. بعضی از تحقیقات انجام شده نشان می‌دهند که عسل در درمان سرفه کودکان در خواب در مقایسه با شربت‌های سرفه، عملکرد و تأثیر بیشتری دارد.
• کودکان بالای شش سال: در این روش می‌توانید از شربت‌ها و قطره‌های سرفه برای درمان سرفه کودکان استفاده کنید.

درمان سرفه در کودکان با داروهای گیاهی

سرفه‌های خفیف و ملایم با استفاده از روش‌های خانگی و داروهای گیاهی قابل‌درمان هستند. هنگام انتخاب این داروهای گیاهی، به سن کودک خود نیز توجه کنید تا آن دارو گیاهی برای کودک شما ضرر نداشته باشد. در ادامه تعدادی از دمنوش‌ها و داروهای گیاهی مؤثر در درمان سرفه کردن کودکان بیان شده است.

دمنوش گل ختمی، جوشانده مناسب برای سرفه کودکان

از گیاهان دارویی مؤثر در درمان سرماخوردگی و سرفه مزمن آن می‌توان به گل ختمی اشاره کرد. دمنوش این داروی گیاهی ترشح میزان مخاط را افزایش می‌دهند و  سرفه‌های خشک را بهبود می‌بخشد. علاوه بر این دمنوش گل ختمی به همراه شربت بابونه و زنجبیل نیز قابل‌استفاده است.

دمنوش چهارتخمه برای سرفه کودکان

چهار تخمه از ترکیب دانه‌های قدومه، بارهنگ، ریحان و به دانه تشکیل می‌شود. دمنوش چهارتخمه نیز مانند گل ختمی، برای ازبین‌بردن سرفه‌های خشک مؤثر است. همچنین گرفتگی صدا را بهبود می‌دهد. دلیل این آثار و درمان سرفه در کودکان، لعاب فراوان این دمنوش است که باعث کاهش تورم می‌شود.

گل پنیرک ضد سرفه قوی کودکان

گل پنیرک خواص فراوانی دارد اما دمنوش آن به دلیل داشتن موسیلاژ، یکی از داروهای از بین برنده سرفه به شمار می‌رود. همچنین گل پنیرک حاوی ویتامین‌های A، B و C بوده در درمان بیماری‌ها و التهاب‌های تنفسی و جوش‌های پوستی نقش مهمی را ایفا می‌کند. به خاطر داشته باشید هنگام تهیه این دمنوش برای درمان سرفه کودکان، گل آن را بیشتر از پنج  دقیقه نجوشانید.

درمان سرفه حساسیتی کودکان با استفاده از دارو‌های شیمیایی

پس از استفاده از روش‌های خانگی و دمنوش‌های درمان سرفه در کودکان، اگر هنوز علائم بیماری و سرفه در کودکان وجود داشت؛ توصیه می‌شود به پزشک مراجعه کنید. در این حالت ممکن است برای درمان داروهای استروئیدی و ضد سرفه توسط پزشک تجویز شوند. از مصرف خودسرانه این داروها برای کودکان زیر چهار سال خودداری کنید زیرا علاوه بر نداشتن تأثیر خاص، باعث بروز سندروم‌های خاص و بیماری‌های مغزی شود.

راه‌های جلوگیری از سرفه کودکان

همان‌طور که می‌دانید «پیشگیری بهتر از درمان است»؛ بنابراین پدر و مادرهایی که نوزاد و کودکان کم سن‌وسال دارند؛ باید در گام اول از بروز سرفه در کودکان خود، جلوگیری کنند. سپس به روش‌های مختلف درمان آن روی بیاورند.

پاکیزگی

یکی از راه‌های رایج انتقال ویروس‌ها و میکروب‌ها از سطوح مختلف است. کودکان به‌واسطه سن کم و فعالیت زیاد، تماس‌های زیادی با سطوح مختلف دارند. برای جلوگیری از انتشار این آلودگی‌ها باید اصول پاکیزگی و شستن دست‌ها را به کودکان خود آموزش بدهید. علاوه بر این محیط زندگی کودکان را تمیز نگه دارید و وسایل آن‌ها را در صورت نیاز بشویید. به کودکان خود آموزش دهید هنگام عطسه یا سرفه کردن، با دستمال یا دست‌ها خود جلوی انتشار آن را بگیرند و برای عدم بروز سرفه حاد کودکان، دست‌های خود را با مواد شوینده ضدعفونی کنند.

دستگاه تصفیه هوا

دستگاه‌های تصفیه هوا می‌توانند با تصفیه هوا از عوامل ایجادکننده سرفه در کودکان، نقش مهمی در بروز و درمان آن داشته باشند.

حذف مواد حساسیت‌زا

اگر فرزند شما نسبت به مواد شیمایی بودار حساس است؛ توصیه می‌شود او را در معرض این مواد قرار ندهید. موادی مانند تمیزکننده‌ها و ضدعفونی‌کننده‌های قوی می‌توانند باعث بروز خارش یا تحریک مجرای تنفسی و سوزش چشم‌ها شوند. همچنین اگر کودک شما دارای آسم است؛ بهتر از این مواد شیمیایی با بوهای تند استفاده نکنید. علاوه بر مواد شیمیایی، موادی که باعث بروز آلرژی یا حساسیت نیز می‌شوند؛ باید حذف شوند.

مراجعه به پزشک برای درمان سرفه کودکان

در کودکان کم سن و سال، بروز علائم سرفه بر اساس دلایل مختلف رایج است. اولین قدم در استفاده از درمان‌های خانگی برای درمان سرفه کودکان، شناخت نوع و علت بروز آن، به شمار می‌رود. پس از آن می‌توانید با توجه به دلیل بروز آن، بهترین راه درمان را انتخاب کرده و درمان خانگی را آغاز نمایید. چنانچه با گذر زمان وضعیت جسمانی کودک بهبود پیدا نکرد؛ باید برای درمان و معالجه بیماری او، به پزشک مراجعه کنید.

سؤالات متداول