زمان تقریبی مطالعه: 21 دقیقه
طلاق به هر دلیل درست یا نادرستی که باشد پیامدهایی برای فرد و جامعه و به‌خصوص کودکان طلاق دارد. تأثیر طلاق بر کودک بسیار پیچیده است و والدین باید با آگاهی و تلاش سعی کنند او کمترین آسیب را متحمل شود. کودک طلاق به‌صورت ناخواسته درگیر تضادهایی می‌شوند که نه توانایی درک آنها را دارند و نه تاب و تحمل کنار آمدن با آنها را.
از آنجایی که طلاق اول با تنش و درگیری بین زن و شوهر آغاز می‌شود و این مسئله تا طلاق عاطفی (کودک طلاق عاطفی هم مانند کودک طلاق مشکلات مشابهی دارد)، دوست نداشتن و گاهی حتی به دشمنی با همسر منجر می‌شود، می‌تواند باعث آسیب‌های روحی در کودک شود
اما والدین می‌توانند اقداماتی را برای کاهش اثرات روانی طلاق بر روی فرزندان خود انجام دهند. چند استراتژی حمایتی والدین می‌تواند کمک زیادی به بچه‌ها در سازگاری با تغییرات ناشی از طلاق کند.
بنابراین بسیار مهم است که والدین با آگاهی از این مرحله عبور کنند تا کودکان طلاق دچار مشکلات کمتری شوند. در ادامه در مورد عوارض و مشکلات طلاق و کودکان صحبت می‌کنیم و به ارائه راه کارهایی برای کاهش تأثیرات طلاق بر کودکان می‌پردازیم.
آسیب جدایی والدین بر کودکان طلاق
طلاق می‌تواند موجب آسیب‌های عاطفی، روحی و حتی جسمی در کودکان شود. در ادامه به تفصیل در مورد این مشکلات صحبت خواهیم کرد.
مشکلات عاطفی در کودکان طلاق
طلاق برای کل خانواده آشفتگی عاطفی به وجود می‌آورد اما برای طلاق و کودکان می‌تواند بسیار ترسناک و خسته‌کننده و گیج‌کننده باشد. کودک طلاق خانواده را در کنار هم ندارد و برای کودکان خردسال درک کردن این موضوع که «چرا باید بین دو خانه رفت‌وآمد داشته باشم؟» مشکل است.
آنها ممکن است نگران باشند که اگر والدینشان به یکدیگر محبت نمی‌کنند، پس این امکان وجود دارد که از دوست داشتن آنها نیز دست‌بردارند. بچه‌های ممکن است نگران باشند که طلاق والدین تقصیر آنها و رفتار نادرست آن‌هاست.
نوجوانان ممکن است در مورد طلاق و تغییراتی که برای آنها ایجاد می‌کند بسیار عصبانی شوند؛ آنها ممکن است یکی از والدین را مقصر این طلاق بدانند یا ممکن است از یکی از آنها و یا هر دو به‌خاطر آشفتگی که در خانواده به وجود آوردند ناراحت و عصبانی شوند.
آسیب‌های روانی کودک طلاق
طلاق اغلب باعث ایجاد مشکلات روانی در کودکان و نوجوانان می‌شود. صرف‌نظر از سن، جنسیت و فرهنگ، فرزندان والدین مطلقه مشکلات روانی بیشتری را تجربه می‌کنند. از جمله این موارد می‌توان به ایجاد یک اختلال سازگاری در کودکان طلاق اشاره کرد که به علت تغییر شرایط در آنها ایجاد می‌شود. خوشبختانه این مورد در عرض چند ماه برطرف می‌شود. اما، مطالعات همچنین نشان داده‌اند که میزان افسردگی، استرس و اضطراب در کودکانی که از والدین طلاق گرفته‌اند بالاتر است. از جمله مهم‌ترین مشکلات روانی که کودکان طلاق را تهدید می‌کند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
افسردگی کودکان طلاق
علاوه بر تأثیرات بد طلاق بر رشد عاطفی کودک، رشد روانی او نیز تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد. از جمله عوارض روانی می‌توان به تأثیر طلاق بر افسردگی کودکان اشاره کرد؛ مسلماً کودکانی که شاهد جدایی و از هم پاشیده شدن رابطه پدرها و مادرهایشان هستند بیشتر مستعد افسردگی هستند.
باتوجه‌به تحقیقاتی در زمینه تأثیر طلاق بر رشد کودکان، ثابت‌شده که کودکان برای سلامت روانی و شخصیتی به حضور هر دوی والدین (هم مادر هم پدر) نیاز دارند؛ نبود هر یک از آنها می‌تواند کودک را به سمت افسردگی سوق دهد. نتایجی که از پژوهش‌ها به‌دست‌آمده نشان می‌دهد در کودک طلاق، افسردگی به شکل زیاد و تأسف باری بیشتر از کودکان عادی است.
یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتی که برای کودکان طلاق وجود دارد این است که معمولاً افسردگی کودکان تشخیص داده نمی‌شود و درمان هم نمی‌شوند! علائم موجود در کودک به‌عنوان تغییرات عاطفی و روانی، به‌صورت عادی تشخیص داده می‌شود. علائم اولیه افسردگی در کودکان حول محور احساس ناامیدی، غم و اندوه و تغییرات خلقی می‌چرخد. والدین باید به‌موقع با مشاوره برای کودک طلاق به او کمک کنند تا آسیب کمتری در دنیای کودکی او را تهدید کند.
مشکلات رفتاری کودک طلاق
تربیت کودک طلاق بسیار مشکل‌تر از کودکان دیگر است. به‌خصوص اگر والدین با تنش از یکدیگر جدا شده باشند و نسبت به فرزند خود بی‌توجه باشند.
بنابراین کودکان خانواده طلاق ممکن است مشکلات بیرونی بیشتری مانند اختلالات سلوک (CD)، بزهکاری و رفتارهای تکانشی را نسبت به فرزندان خانواده‌های دیگر تجربه کنند.
این مشکلات در نوجوانی خودش را بیشتر نشان می‌دهد. نوجوانانی که والدینشان طلاق گرفته‌اند، بیشتر درگیر رفتارهای پرخطری مانند مصرف مواد و فعالیت جنسی پرخطر هستند.
استرس ناشی از طلاق در کودکان
روانشناسی بچه‌های طلاق کار پیچیده و حساسی است. طلاق باعث می‌شود که روال قبلی زندگی کودک به‌کلی تغییر کند. به این معنی است که او ارتباط روزانه خود با یکی از والدین را از دست می‌دهند. این اتفاق بر رابطه والدین و فرزند تأثیر بدی می‌گذارد و باعث مشکلات روانی در او مانند استرس و پنیک می‌شود. وجود این استرس به‌خصوص در والدین تک‌فرزندی بیشتر گزارش شده است.
در واقع می‌توان گفت که برای برخی از کودکان طلاق، جدایی والدین سخت‌ترین بخش ماجرا نیست. در عوض، عوامل استرس‌زای همراه آن است که طلاق را سخت‌تر می‌کند.
تغییر مدرسه، نقل‌مکان به خانه جدید و زندگی با والدین مجردی که احساس می‌کنند کمی سرخورده‌تر هستند، تنها بخشی از استرس‌های اضافی هستند که بر کودک تحمیل می‌شود و طلاق را دشوار می‌کند.
افت تحصیلی کودکان طلاق
یکی دیگر از مواردی که کودک طلاق در آن به مشکل بر می‌خورد، افت تحصیلی است؛ مشکلات کودکان طلاق در مدرسه هم می‌تواند عامل درونی و هم عامل بیرونی داشته باشد. گاهی ممکن است کودک طلاق از سمت هم‌کلاسی‌هایشان طرد شوند یا مورد تمسخر قرار بگیرند.
معمولاً حتی اگر دیگر همکلاسی‌ها هم آنها را طرد نکنند، خودشان گوشه‌گیر و منزوی می‌شوند و مشکلات زیادی را تجربه می‌کنند.
بعضی از این کودکان طلاق به‌خاطر مشکلات خلقی نمی‌توانند نسبت به درس توجه لازم را داشته باشند و حواسشان پرت می‌شود. معمولاً کودک طلاق ترجیح می‌دهد در تنهایی به سر ببرد؛ در این شرایط آگاهی مربیان از خصوصیات کودک طلاق و آموزش درست آنها باید در اولویت باشد.
مشکلات مالی بعد از طلاق
یکی از مشکلاتی که ممکن است بعد از طلاق خودش را نشان دهد مشکلات مالی است. بسیاری از خانواده‌ها مجبورند به خانه‌های کوچک‌تر نقل‌مکان کنند یا محله خود را تغییر دهند و اغلب منابع مادی کمتری دارند.
این تغییر و عدم دسترسی کودک به منابع مالی قبلی می‌تواند سبب ایجاد استرس، افسردگی و خشم کودک طلاق از والدینش شود.
راهکارهایی برای کاهش اثر جدایی والدین بر کودکان طلاق
رفتار با کودک طلاق از اهمیت بالایی برخوردار است. شما به‌عنوان والدین می‌توانید کارهایی را انجام دهید که آسیب‌های طلاق بر کودک را به حداقل برسانید. در ادامه به چند مورد آن اشاره می‌کنیم.
دعوا نکردن جلوی کودکان
درگیری بین والدین حتی اگر جزئی باشد باعث افزایش ناراحتی کودکان طلاق می‌شود. خصومت آشکار، مانند فریاد زدن و تهدید یکدیگر، موجب تشدید مشکلات رفتاری در کودکان می‌شود.
از بچه‌ها نخواهید انتخاب کنند که کدام والدین را بیشتر دوست دارند یا به آنها پیام بدهید تا به والدین دیگر بدهند. کودکانی که خود را در میانه میدان گیر می‌بینند بیشتر در معرض افسردگی و اضطراب هستند.
شما باید بحث و دعواهای خودتان را دور از چشم فرزندانتان نگه‌دارید؛ آنها نیازی ندارند که در جریان دعواهای شما، چه در طول طلاق و چه پس از طلاق باشند. از فرزندانتان هیچ‌گاه به‌عنوان مشاور استفاده نکنید و به دنبال کمک حرفهای باشید. باید کسی را داشته باشید که مورد اعتماد باشد و درعین‌حال بتواند در تمامی جوانب طلاق به شما مشاوره دهد.
نحوه اطلاع‌رسانی در مورد طلاق به کودک
اولین موضوعی که در موقع طلاق والدین باید حساسیت زیادی روی آن داشته باشد چگونگی مطلع کردن کودک از طلاق است.
هرچقدر هم که کودک از اختلافات والدینش باخبر باشد اما احتمال دارد اعلام صریح موضوع طلاق باعث شود کودک شوکه شود. والدین باید مراقبت و دقت زیادی در این مرحله داشته باشند. طلاق یکی از سخت‌ترین مراحل زندگی کودکان است؛ والدین باید دقت داشته باشند تا کودک در شرایط دشواری نباشد و آمادگی لازم برای شنیدن آن را داشته باشد.
زمان تغییر مدرسه، بیماری، امتحانات مدرسه و دیگر موارد این‌چنینی به‌هیچ‌وجه زمان مناسبی برای شنیدن چنین خبری نیست. برای این کار زمانی را انتخاب کنید که هر دو نفر حضور داشته باشید و کودک فرصت کافی برای روبرو شدن با این خبر را داشته باشد؛ مثل یک روز تعطیل که والدین و باقی خانواده در خانه هستند زمان مناسبی برای بیان کردن آن است. باید خبر طلاق را به‌صورت دونفره یعنی همراه با همسرتان به کودک بدهید.
اگر والدین چند فرزند دارند بهتر است این موضوع در یک جلسه دسته‌جمعی باشد و همه فرزندان نیز حضور داشته باشند. احتمالاً کودکان پس از شنیدن این خبر مدتی سکوت خواهند کرد و پس از آن سؤالات زیادی دارند که از پدر و مادر خود بپرسند. والدین باید سعی کنند با آرامش کامل به سؤالات آنها جواب بدهند.
کودکان طلاق در هر سنی که باشند حق دارند که بدانند که والدینشان به چه علت نمی‌خواهند باهم زندگی کنند؛ البته باید با کودکان به زبان خودشان صحبت کرد. بسیار مهم است که فرزندان یک‌باره و به‌صورت ناگهانی در جریان حرفهای والدین قرار نگیرند. آمادگی کودک برای طلاق بسیار اهمیت دارد.
باید به کودکان اطمینان دهید پس از طلاق هر موقع که بخواهند می‌توانند با هرکدام از والدین صحبت کنند و سرپرستی کودک بعد از طلاق تأثیری روی روابط آنها نمی‌گذارد. مهم‌ترین کاری که باید انجام بدهید این است که به کودک بفهمانید هر دو نفرتان، آنها را دوست دارید و برای برنامه‌های مربوط به آنها باهم همکاری می‌کنید.
اهمیت احترام به همسر سابق
مکالمه‌های خود با همسر سابقتان را از چشم و گوش کودکانتان دور کنید؛ این کار فقط می‌تواند به کودکان طلاق آسیب برساند. به‌هیچ‌عنوان در مورد بدی‌های همسر سابق خود صحبت نکنید. به دنبال طرفداری کردن فرزندتان از خودتان نباشید. همسر سابق شما هنوز پدر یا مادر فرزندانتان است.
صحبت در مورد بدی‌های همسر سابقتان باعث می‌شود کودک فکر کند بخش‌هایی از او وجود دارد که شما اصلاً دوست ندارید؛ همان‌طور که همسر سابق خود را دوست نداشته‌اید. سازگاری کودک با طلاق و احترام شما به علایق کودک بسیار اهمیت دارد. در بعضی از موقعیت‌ها ممکن است شما نتوانید از رویارویی با همسر سابقتان دور بمانید مثل جلسه‌های والدین و معلم، عروسی، فارغ‌التحصیلی و… پس یاد بگیر چهره خوبی به خود بگیرید و اگر لازم بود با او صحبت کنید. مکالمات شما باید روی سطح مناسبی نگه داشته شود. از جمله‌های ساده‌ای استفاده کنید که ممکن است حین صحبت با آشنا یا همکارانتان به کار می‌برید. همواره تصویر خوبی را در ذهن فرزندانتان بسازید.
به یاد داشته باشید طلاق نه انتخاب کودک است و نه ترجیح او. به‌وسیله رفتار خوب با همسر سابقتان، اجازه دهید این روند راحت‌تر پیش رود. اگر برایتان مشکل بسیار بزرگی است پس سعی کنید تعاملات خودتان را به حداقل برسانید.
از مشاور کمک بگیرید
درباره خودتان و همسر سابقتان با یک مشاور صحبت کنید. افکار و مسائلتان چیزهایی نیستند که برای همیشه بتوانید آنها را بپوشانید؛ صرفاً مسائل را می‌توان نگه داشت تا زمان مناسب برای نشان‌دادن احساسات برسد.
رعایت نوبت جابه‌جایی کودکان طلاق
زمانی جابه‌جایی زیاد و مستمر کودک اتفاق می‌افتد که معمولاً والدین زیاد یکدیگر را بینند؛ بنابراین یک مکان بی‌طرف را برای این کار انتخاب کنید و جابه‌جایی فرزندانتان از یک والد به والد دیگر را با سهولت و تعامل کمتری انجام دهید. مکانی را برای این کار انتخاب کنید که در آنجا والدین بسیاری حضور داشته باشند؛ در این صورت احتمال کمتری وجود دارد که هر یک از والدین بتواند هرگونه سخن و رفتار بدی را با آن‌یکی انجام دهد.
در گرفتن حضانت کودک عادل باشید
حضانت کودکان طلاق بسیار مسئله مهمی است که باید به آن دقت کنید؛ در این مورد به‌اندازه خودتان، به کودک هم اهمیت دهید. زندگی برای کودک طلاق به حد کافی دشوار است؛ چون باید در دو خانه زندگی کند و زمانی که از یک والد خود دور هست در کنار یک والد دیگر خود خواهد بود.
پس به یاد داشته باشیم که تأثیر طلاق بر رفتار کودکان بسیار مهم است؛ آنها چشم و گوش‌هایی برای تماشای شما دارند! پس به بهترین شکل رفتار کنید.
با هم به‌خاطر کودکتان صمیمی رفتار کنید
ارتباط مثبت و صمیمیت والدین و سطح پایین تعارض تنها کمکی است که می‌توانیم به کودکان طلاق بکنیم تا با این مسئله بهتر سازگار شوند. نشان‌داده‌شده است که رابطه سالم والد – کودکی به کودکان کمک می‌کند تا پس از طلاق، عزت‌نفس بالاتر و عملکرد تحصیلی بهتری داشته باشند.
فرزندان خود را از نظر روحی توانمند کنید
کودکان طلاق اغلب به توانایی خود در مواجهه با تغییرات شک دارند و خود را قربانیان درمانده می‌بینند. برای همین احتمال بیشتری دارد که مشکلات سلامت روانی را تجربه کنند.
شما به عنوان والد باید به فرزند خود بیاموزید که اگرچه مقابله با طلاق دشوار است، اما او قدرت ذهنی برای مقابله با آن را دارد. به او مهارت‌های حل مسئله و مهارت‌های بازسازی شناختی، را آموزش دهید
به او بیاموزید که چگونه افکار، احساسات و رفتارهای خود را به شیوه‌ای سالم مدیریت کند.
ایجاد احساس امنیت در کودکان
در کودکان طلاق ترس از رها شدن و نگرانی در مورد آینده وجود دارد که می‌تواند باعث اضطراب زیادی در آنها شود. هر چه‌قدر که بتوانید در فرزندتان احساس دوست داشتن و امنیت را تقویت کنید، مشکلات سلامت روان را در آنها کاهش می‌دهید.
والدین باید به دنبال آموزش خود باشند. کلاس‌های زیادی برای کمک به کاهش تأثیر طلاق بر کودکان وجود دارد. در این کلاس‌ها به والدین مهارت‌ها و استراتژی‌های هم والدگری، برای کمک به کودکان طلاق، برای کنار آمدن با این شرایط آموزش داده می‌شود.
بهترین سن کودک برای طلاق
در حال حاضر هیچ تحقیقی درباره اینکه کودک در چه سنی باشد تا بهتر آمادگی طلاق را پیدا کند، انجام‌نشده است. هر سن شرایط و بحران‌های خاص خودش را دارد که والدین باید نسبت به آن اشراف داشته باشند. درصورتی‌که آماده حل بحران‌های موجود در هر سنی باشید و فرزندتان درک لازم را برای پذیرش طلاق داشته باشد، می‌توانید اقدام به طلاق کنید. باید توجه داشته باشید صحبت با کودکان در مورد طلاق نیز می‌تواند در نوع واکنش آنها تأثیر بگذارد. درنهایت ممکن است هر کودک در سن متفاوتی توانایی پذیرش طلاق را داشته باشد.
برای مشخص‌کردن این سن حتماً باید به مشاور مراجعه کنید.
اما به‌صورت کلی تحقیقات نشان داده است که فرزندانی که والدین آنها در سن 5 سالگی یا کمتر از هم طلاق گرفته‌اند، در سن نوجوانی در معرض خطر بالایی برای فعال‌شدن بلوغ جنسی قبل از سن 16 سالگی قرارمی گیرند یا در گیر رفتارهای پرخطری مثل مصرف مواد شده‌اند.
بازی درمانی کودکان طلاق
بازی بخشی اساسی از رشد عاطفی، اجتماعی و معنوی هر کودک است و به رشد شخصیتی آنها نیز کمک می‌کند. بازی‌درمانی به کودکان و نوجوانان قدرت مواجهه با مشکلات زندگی‌شان را می‌دهد و درک عاطفی را بهبود می‌بخشد.
بازی درمانی کودکان طلاق می‌تواند آسیب‌های ناشی از این اتفاق را در کودک کاهش دهد. فعالیت‌های زیادی در بازی‌درمانی برای کودکان و نوجوانان وجود دارد؛ مثل هنر، سینی شن و ماسه، خاک رس و… که به‌طورکلی محبوب‌ترین بازی برای کودکان هستند. آلات موسیقی، هنر و صنایع‌دستی، عروسک‌ها، لباس‌های تزئینی و… نیز در دسته بازی‌های مفید برای کودک طلاق قرار می‌گیرند.
امروزه بازی‌درمانی حتی برای بزرگ‌سالان نیز مورداستفاده قرار گرفته و انواع اسباب‌بازی برای افزایش تمرکز مثل گجت‌ها و یا نقاشی بزرگ‌سالان می‌تواند برای آنها مفید باشد. در ادامه به معرفی چند نوع از بازی‌های مفید برای کودک طلاق می‌پردازیم:
تلفن‌های اسباب‌بازی
این روش به کودکان طلاق اجازه می‌دهد تا برای پردازش سؤالات و درخواست‌های درمانی فضای بیشتری داشته باشد. با استفاده از تلفن‌های اسباب‌بازی که یک راه سرگرم‌کننده و غیرمستقیم برای تعامل کودک با شما در مورد موضوعات دشوار است به صورتی که کمتر احساس خطر کنند و اگر هرزمانی که تمایل به ادامه بحث نداشت با استفاده از گزینه قطع تلفن به‌سادگی به آن خاتمه بدهد.
رنگ‌آمیزی احساسات
در این روش مجموعه کوچکی از مدادرنگی را در اختیار کودکان طلاق قرار می‌دهیم به صورتی که هر رنگ نشان‌دهنده یک احساس باشد. وقتی کودک در شرایط روحی آرامی است و متوجه می‌شود که هر رنگ چه چیزی را نشان می‌دهد، از کودک بخواهید تا رنگ‌آمیزی را با استفاده از یک ایده مثل طراحی و رنگ‌آمیزی تصویر خودش، یک قلب یا یک‌شکل هندسی شروع کند. همان‌طور که کودک رنگ می‌کند، انتخاب رنگ‌ها می‌تواند به‌عنوان یک نمایش بصری از احساساتی باشد که او تجربه می‌کنند.
داستان‌سرایی
کودکان طلاق می‌توانند بیشتر نگرش‌ها و افکار و احساساتشان را از دریچه یک شخصیت تخیلی بیان کنند. تکنیک داستان‌سرایی به دنبال تقویت این تمایل است. برای شروع این روش، برای کودک توضیح دهید که چگونه یک داستان معمولاً با شروع، میانه و پایان روایت می‌شود؛ سپس از کودک می‌خواهیم تا داستانی تعریف کند و توضیح دهید که شخصیت‌ها چه احساسی دارند، چه‌کار می‌کنند و چه فکری می‌کنند. همان‌طور که داستان را تعریف می‌کند، می‌توانید با مشاهده واکنش شخصیت‌ها به رویداد، بینش‌های ارزشمندی در مورد وضعیت عاطفی و فرایندهای فکری کودک به دست آورید.
محدودیت سنی در بازی درمانی کودک طلاق
محدودیت سنی برای این بازی‌ها وجود ندارد ولی این روش برای درمان کودکان طلاق زیر 12 سال که چالش‌های رفتاری یا عاطفی را تجربه می‌کنند، بیشتر استفاده می‌شود. برای کودکانی که با طلاق والدین دست‌وپنجه نرم می‌کنند، بازی‌درمانی راهی برای پردازش افکار و هضم احساسات منفی ناشی از چنین تغییر قابل‌توجهی در زندگی فراهم می‌کند.
بازی‌درمانی با بهره‌گیری از فنونی مثل کشف و درمان علل مقاومت‌ها و مخالفت‌ها با دیگران و قوانین، آموزش نحوه بروز و شناسایی هیجانات اصلی کودک و مدیریت خشم می‌تواند به‌عنوان روشی کارآمد در جهت بهبود تاب‌آوری و راهبردهای خود مهار گری کودکان طلاق در سطح مدارس و کلینیک‌های روان‌شناختی به کار رود. متأسفانه هنوز نمی‌دانیم که یادگیری چنین مهارت‌هایی برای کودکان در درازمدت مفید هست یا نه. سال‌ها درمان گران معتقد بودند که اگر محیط و به‌ویژه والدین تغییر نکند درمان پیامدهای پس از طلاق در کودکان تنها اثرات موقتی دارد.
سؤالات متداول
به‌عنوان والدین باید بدانیم دقیقاً کودکان ما چه نیازهایی دارند. باید چگونگی رفتار با کودک طلاق را و همچنین روانشناسی کودک طلاق را آموزش ببینیم. وقتی کودک در کنار ما زندگی نمی‌کند دلیل نمی‌شود به نیازهای اولیه و اساسی او توجه نکنیم. نیاز به محبت و نوازش کردن از طرف والدینی که کنار کودک نیستند اهمیت دارد؛ پس باید نشان دهیم که طلاق، دلیلی برای ترک کردن کودک و همچنین نادیده گرفتن او نیست.
طلاق می‌تواند زمینه‌ساز بسیاری از اختلالات رفتاری و روحی روانی باشد و زندگی فردی و اجتماعی آنها را به خطر بیندازد. بروز افسردگی، استرس کودکان طلاق و پرخاشگری و عصیان، ترک تحصیل، افت تحصیلی، اختلال هویت و همچنین اعتیاد فرزندان از رایج‌ترین مشکلات کودک طلاق است.
از دیگر مسائل می‌توان به پرخوری عصبی، بی‌خوابی، سوءتغذیه، ضعف سلامت جسمانی و روانی و… اشاره کرد. والدین باید به رفتار کودکان بعد از طلاق دقت کنند چون یکی از بدترین پیامدهای آن خودکشی فرزندان است. باید بهترین مراقبت از کودک طلاق صورت بگیرد.
شاید کودک از اختلافات باخبر باشد ولی اعلام طلاق یکی از سخت‌ترین کارها برای والدین است؛ ممکن است کودکان از شنیدن این موضوع شوکه شوند. باید در شرایطی که کودک آمادگی لازم برای شنیدن آن را دارد، به او خبر داد. مثلاً زمان تغییر مدرسه، بیماری، امتحانات مدرسه این‌چنینی به‌هیچ‌وجه زمان مناسبی برای شنیدن آن نیست.
کودک باید فرصت کافی برای روبرو شدن با این خبر را داشته باشد و مهم است که این خبر را به‌صورت دونفره یعنی همراه با همسرتان به آنها بدهید. اگر والدین چند فرزند دارند برای بیان طلاق همه فرزندان باشند و سپس باید به تمام سؤالات با آرامش کامل پاسخ دهید.
برای عده‌ای از کودکان بعد از طلاق در درازمدت مشکلات روان‌شناختی به وجود خواهد آمد. بعضی از مطالعاتی که در مورد طلاق صورت‌گرفته نشان‌دهنده ارتباط مشکلات روانشناسی در بزرگ‌سالی با طلاق والدین است. تحقیقات زیادی حاکی از اینکه سرنوشت کودکان طلاق چگونه است صورت گرفته است؛ همگی نشان‌دهنده این است که طلاق پدر و مادر بر کاهش احتمال موفقیت فرزندان در بزرگ‌سالی در حوزه‌های مختلف مثل تحصیل، کار و روابط عاطفی تأثیر می‌گذارد؛ حتی احتمال طلاق در بزرگ‌سالی برای کودکی که شاهد طلاق والدینش بوده، بیشتر است.
