زمان تقریبی مطالعه: 17 دقیقه
اگزما در کودکان یکی از التهابهای پوستی غیرمسری و رایج است که سبب قرمزی، خارش و التهاب پوست در آنها میشود و ممکن است موجب ناآرامی در آنها شود. اگزما یکی از شایعترین انواع التهابهای پوستی است. میتوان گفت که میلیونها کودک در جهان مبتلا به عارضه اگزما هستند.
اگزمای کودکان هر چند بسیار شایع است، اما این بدان معنا نیست که در سنین دیگر این بیماری بروز نمیکند. این بیماری مزمن بهصورت دورهای بروز مییابد وپس از مدتی از بین میرود.
از آنجای که وجود اگزما میتواند باعث نگرانی شما والدین شود در این مقاله سعی کردیم با بیان علل، نشانهها و راههای درمانی اگزما در کودک به شما کمک کنیم.
انواع اگزما در کودکان
اگزما انواع بسیاری دارد که با توجه به محل بروز و ظاهرشدن آن در بدن کودک، با علائم متفاوتی بروز میکند. در ادامه انواع اگزما را معرفی خواهیم کرد.
درماتیت آتوپیک در کودکان
شایعترین نوع اگزما در کودکان درماتیت آتوپیک (Atopic dermatitis) است که به اگزمای نوزادی معروف است. واژه «آتوپیک» به حساسیت کودک به عوامل آلرژیزای محیط مانند گرده گلها، کپکها، گرد و غبار، موی حیوانات و بعضی از غذاها اشاره میکند و «درماتیت» به معنای ایجاد پوست ملتهب، قرمز و دردناک در کودک است.
این عارضه همراه با خارش، قرمزی، تورم و ترک خوردن پوست کودک است. ممکن است مایع روشنی از مناطق آسیبدیده ترشح شود که اغلب به مرور زمان از بین میرود.
این نوع اگزما، اغلب در دوران کودکی شروع میشود اما در هر سنی ممکن است مجدد بروز کند و با تغییرات شدیدی همراه باشد.
در کودکان زیر یک سال، ضایعات پوستی بیشتر سطح بدن را تحتتأثیر قرار میدهد. با بزرگتر شدن کودکان، پشت زانوها و جلوی آرنج نیز درگیر میشود.
اگزمای کلاه گهوارهای نوزاد
اگر در سر نوزاد خود متوجه تکههایی از پوستهپوستههای سخت یا چرب شدهاید احتمالاً او مبتلا به نوعی اگزما به نام «اگزمای کلاه گهوارهای» شده است. این عارضه درد و خارش ندارد، اما میتواند سبب پوستهپوسته شدن سفید یا زردرنگ کف سر نوزاد شود که بهراحتی از بین نمیرود. به این نوع اگزما، سبورئیک نیز گفته میشود. گاهی اگزمای سبورئیک علاوه بر سر، با لکههای قرمز و پوستهپوسته در کنارههای ابروها، گوشها، بینی همراه است.
کلاه گهوارهای در کودکان جای نگرانی ندارد و معمولاً خود به خود طی چند ماه از بین میرود. به منظور بهبود هر چه سریعتر این عارضه شما باید اقدامات خودمراقبتی، مانند شستشوی پوست سر کودک خود را بهصورت روزانه با شامپوی ملایم، انجام دهید.
اگزما دیسکوئید در کودکان
اگزما دیسکوئید که نام دیگر آن «اگزمای نومولار» است باعث ایجاد لکههای بیضیشکل یا دایرهای روی پوست کودک میشود.
این نوع اگزما در کودکان در صورتی که درمان نشود میتواند تا هفتهها، ماهها یا سالها ادامه بیابد. همچنین میتواند مجدداً در همان ناحیهای که قبلاً ایجاد شده بود، عود کند.
اگزمای نامولار باعث ایجاد تورم و تاولهایی پوشیده شده از لکههای پر از مایع میشود و خارش دارد. در صورتی که آن را جدی نگیرید باعث عفونت در بدن کودک میشود.
درماتیت تماسی
نوعی اگزماست که بر اثر واکنش آلرژیک پوست بدن کودک با یک ماده خاص مانند: گرده گل، نیکل، روی، عطر، صابون و شویندهها، حلالها یا تماس منظم با آب ایجاد میشود.
انواع دیگر اگزما … روی میدهد. درماتیت تماسی عوارضی مانند خارش، تاول، خشکی و ترک پوستی در بدن کودک ایجاد میکند. این نوع بیماری اگزما در کودکان موقتی است و بعد از چند ساعت یا چند روز پس از قرارگرفتن در معرض مواد تحریککننده یا آلرژیزا از بین میرود.
علائم و نشانههای اگزما در کودکان چیست؟
اگزما پوستی معمولاً در خردسالان با خشکی پوست و احساس خارش شدید همراه است. اگزمای کودک معمولاً در طول شب بیشتر عود میکند. این بیماری معمولاً در بازههای زمانی مختلف عود کرده و دوباره بهبود مییابد، ولی در شرایط بسیار حاد میتواند به ریزش شدید مو در کودک بیمار منجر شود.
علائم اگزما در کودکان و نوزادان میتواند بسیار متفاوت باشد. عموماً نوزادان تازه متولدشده در هفتهها یا ماههای ابتدایی پس از تولد اگزما را تجربه میکنند. اگزما امکان دارد در کودکان خردسال با خشکی و خارش پوست زیاد همراه باشد. در موارد حادتر نیز گاهی اگزما به تاول و عفونت پوستی منجر میشود.
علائم اگزمای کودکان شامل موارد زیر میشود:
- ترشح به دلیل خاراندن یا مالش
- خشکی شدن و خارش پوست
- برافروختگی پوست
- ضخیم و پوسته پوسته شدن پوست
- ایجاد تاولهای کوچک
- تغییر رنگ پوست
به دلیل خارش و درد ناشی از اگزما، نوزادان بیش از حد معمول تحتتأثیر این عارضه قرار میگیرند. همچنین اگزما میتواند سبب ایجاد اختلال در خواب و تأثیر روی احساس و رفتار نوزاد در طول روز شود.
البته اگزما در نوزادان تا کودکان نشانههای متفاوت دارد. در ادامه نشانههای اگزما در نوزادان تا اگزما پوستی در کودکان مورد بررسی قرار میگیرند.
علائم اگزما در نوزادان (6 ماه اول)
در نوزادان تا سن ۶ ماهگی اگزما معمولاً در صورت، گونهها، چانه، پیشانی و پوست سر ظاهر میشود. البته میتواند به نواحی دیگر بدن نیز سرایت کند، اما معمولاً در ناحیه پوشک، جایی که رطوبت از پوست محافظت میکند، گسترش نمییابد.
علائم اگزما در نوزادان (6-12 ماه)
در این مرحله، اگزما بیشتر روی آرنج و زانوهای کودک ظاهر میشود. اگر اگزما عفونی شود، امکان دارد، یک پوسته زردرنگ یا «برجستگیهای چرکی» بسیار کوچک روی پوست ایجاد کند.
علائم اگزما در کودکان نوپا (2-5 سال)
اگزما در این دوره ممکن است بیشتر صورت کودکان را درگیر کند و میتواند بهصورت لکههای قرمز با برجستگیهای کوچک ظاهر شود. حدود سن ۲ سالگی، اگزمای کودک نوپا، بیشتر در چینهای آرنج و زانو یا روی مچ دست، مچ پا و دستهای او بروز پیدا میکنند. همچنین امکان دارد، روی پوست اطراف دهان کودک و پلکهای او ظاهر شود. پوست کودک ممکن است در این مرحله خشک و پوستهپوسته به نظر برسد و با خطوط عمیقتر ضخیم شود که این حالت «گلسنگ شدن» نامیده میشود.
علائم اگزما در کودکان 5 سال به بالا
اگزما در کودک در این سنین معمولاً در چینهای آرنج یا زانو بروز مییابد. گاهی اوقات، فقط روی دست یک کودک است. حداقل 7۰ درصد از افراد در برخی از دوران زندگی خود به اگزمای دست مبتلا شدهاند. قرمزی و لکههای خارشدار پشتگوش کودک، روی پاها یا پوست سر او نیز امکان دارد، نشانهای از اگزما باشد. البته تمام این علائم میتوانند نشانه بیماری دیگری مانند درماتیت سبورئیک باشند که میتواند همراه با اگزما بروز یابد.
علت بروز اگزما در کودکان
عوامل اصلی ایجادکننده اگزما کودکان همچنان ناشناخته است. بیماری اگزما در کودکان و نوزادان ممکن است به دلیل واکنشهای متفاوت سیستم دفاعی بدن بروز پیدا کند. حساسیتهای پوستی همچنین میتوانند در پیدایش اگزما نقش مهمی را داشته باشند. برخی حساسیت به مواد غذایی، میتواند شرایط اگزما را تشدید کند. در برخی دیگر نیز ممکن است آلرژی به غذای حیوانات، گردوغبار، گرده گلها یا موارد دیگر عامل محرکزا باشد. تأثیر ژنتیک در ایجاد اگزمای پوستی در کودکان و محرکهای محیطی نیز مؤثر شناخته شدهاند. البته اگزما کودکان مسری نیست.
در ادامه برخی عوامل مهم که سبب بیماری اگزما کودکان میشود را مرور میکنیم:
ژنتیک و اگزما
بسیاری از کودکان و نوجوانانی که دچار اگزما هستند، سابقه فامیلی ابتلا به این بیماری را نیز دارا هستند. متخصصان معتقدند، اگزما در کودکان میتواند به شکل یک بیماری ژنتیکی از والدین به فرزندان به ارث برسد. البته لازم به یادآوری است، افرادی که به اگزما دچار هستند، معمولاً به بیماریهای دیگری همانند آسم یا آلرژیهای خاص مانند تب یونجه نیز مبتلا میشوند.
آبوهوا و تأثیر آن بر اگزما در کودکان
یکی از عواملی که موجب بروز اگزما کودکان میشود، آبوهوای خشک و گرما یا سرمای شدید است. پوست کودکان به دلیل لطافت و حساسیتی که نسبت به عوامل خارجی دارند، زودتر نسبت به شرایط آبوهوایی از خود واکنش نشان میدهد. به همین دلیل پزشکان توصیه میکنند، والدین نباید کودکان خود را به مدت طولانی در معرض گرما یا سرمای شدید و همچنین شرایط جو خشک قرار دهند و ضروری است که از مرطوبکنندهها برای پوست کودکان خود استفاده کنند.
تأثیر مواد بهداشتی و شوینده شیمیایی بر اگزما در کودکان
پوست و سیستم ایمنی بدن کودکان به شدت حساس است و اگر عامل خارجی مضری را احساس کند، به سرعت از خود واکنش نشان میدهد و در بیشتر موارد اگزما بروز مییابد. مواد شوینده شیمیایی از جمله موادی است که میتواند سبب بروز حساسیت اگزما در کودکان شود. از همین رو باید هنگام خرید این مواد، دقت لازم را به کار گرفت و با مطالعه برچسب هر یک از آنها و توصیههای متخصصان، بهترین انتخاب را کرد.
رژیم غذایی
مصرف برخی از مواد غذایی نیز میتواند سبب بروز اگزما کودکان شود. مصرف برخی از میوهها، سبزیجات، پروتئینها و… ممکن است در کودکان حساسیت پوستی ایجاد کند.
تشخیص اگزما در کودکان
آزمایش خاصی برای تشخیص اگزما در کودکان وجود ندارد. معمولاً پزشکان از طریق معاینه بثورات پوستی و پرسیدن چند سؤال درباره علائم، سلامت کودک و خانواده، بیماری را تشخیص میدهد. اگر اعضای خانواده یکی از علائم آتوپیک را داشته باشد، احتمال این بیماری در کودک نیز افزایش پیدا میکند.
درمان اگزما در کودکان
هیچگونه درمانی قطعی برای اگزما وجود ندارد، اما میتوان با روشهای توصیهشده از سوی متخصصان و مراقبتهای خاص، علائم مربوط به آن را تا حد بسیاری کاهش داد، به تسکین آن کمک و از شیوع بیشتر آن پیشگیری به عمل آورد. این درمانها شامل انواع مصرف داروهای بدون نسخه، مصرف داروهای موضعی، نوردرمانی، حمام کردن، درمانهای مکمل و … میشود.
درمان خانگی اگزما در کودکان
برخی روشهای خانگی میتوانند خشکی و خارش ناشی از اگزما را تسکین دهند. هرچند روشهای طبیعی قادر نیستند اگزما را درمان کنند، اما در مدیریت علائم و پیشگیری از تشدید بیماری مفید هستند. در این زمینه میتوان از کرمها و محصولات طبیعی، بهویژه در فصل زمستان که علائم اگزما شدیدتر بروز پیدا میکنند، استفاده کرد. برنامه غذایی نیز میتواند روی درمان اگزما اثربخش باشد. ترکیبات طبیعی مانند ژل آلوئهورا و روغن نارگیل میتوانند پوست خشک را مرطوب کنند.
در ادامه چند روش خانگی برای بهبود این بیماری عنوان میشود:
- عسل نیز یک عامل ضدباکتری و ضدالتهاب طبیعی به شمار میرود. مالیدن عسل روی پوست مبتلا به اگزما، میتواند به جلوگیری از عفونت کمک کرده و در عین حال پوست را مرطوب کند و بهبودی را تسریع ببخشد.
- روغن نارگیل حاوی اسیدهای چرب مفیدی است که میتواند به پوست، رطوبت اضافه منتقل کند و به افراد مبتلا به اگزما کمک برساند. بر اساس تحقیقات، استفاده از روغن نارگیل به مدت ۸ هفته، علائم اگزما را بهبود میبخشد. روغن نارگیل بکر را بهصورت مستقیم پس از حمام و تا چند بار در روز روی پوست مالیده شود. بهتر است که قبل از خواب از آن استفاده شود تا پوست در طول شب مرطوب باقی بماند.
- سرکه سیب یک درمان خانگی برای اگزما در کودکان به شمار میرود. البته متخصصان معتقدند نباید خیلی از سرکه سیب استفاده کرد، چراکه اسیدهای سرکه میتوانند به بافت نرم پوست آسیب برسانند. استفاده از سرکه سیب رقیقشده میتواند به تعادل سطح اسیدیته پوست کمک کند، اما سرکه اگر رقیق نشود، میتواند سبب سوختگی پوست شود.
- بلغور جو دوسر کلوئیدی که از جو تهیه شده و آسیاب و جوشانده شده تا خواص درمانی پوست آن استخراج شود. لوسیون بلغور جو دوسر کلوئیدی، دارای خواص آنتیاکسیدانی و ضدالتهابی است که موجب مرطوب ماندن پوست و پیشگیری از خشکی و پوستهپوسته شدن آن میشود. پودر بلغور جو را میتوان در حمام استفاده کرد؛ باید آن را خیس کرد و مدتی در وان قرار دارد. بلغور جو دوسر برای همه سنین بیخطر است، ولی کودکانی که به جو دوسر حساسیت دارند، باید از آن پرهیز کنند. افرادی که به گلوتن حساسیت دارند نیز باید در استفاده از آن احتیاط کنند، چراکه تولیدکنندگان بیشتر جو را با گندم فرآوری میکنند.
درمان اگزما در کودکان با طب سنتی
رژیم غذایی در اگزما کودکان در طب سنتی میتواند این بیماری را تا حدی بهبود ببخشد. از نظر طب سنتی، اگزما یک بیماری ناشی از اختلالات کبدی به شمار میرود که برای درمان آن باید در ابتدا اختلال کبد درمان شود. این مشکل هم معمولاً ناشی از خشکی کبد بر اثر سودا و حرکت مواد سودایی در پوست ایجاد میشود. از همین رو ممکن است این مواد در جاهای مختلف پوست بروز پیدا کنند.
به طور کلی دو خلط خشک (یعنی صفرا و سودا) مخلوط با خون به سطح پوست آمده و سبب اگزما میشود.
اگزمای نوع صفراوی در فصل گرما و با خوردن گرمیها بروز مییابد. نوع سوداوی نیز هم در اوج گرما و هم در اوج سرما میتواند بروز پیدا کند.
در طب سنتی، برای درمان اگزما باید از مصرف مواد غذایی با طبع گرم و ادویه پرهیز کرد. همچنین برای پاکسازی بدن از سودا باید از غذاهای سودازا مانند سوسیس، کالباس، گوشت گاو، کنسرو، پیتزا، نوشابه، سس، عدس، گوجه، بادمجان، کلم و قارچ پرهیز کرد. استفاده از ضماد اگزما شامل ترکیبات دوای سیاه (ایکتیول + وازلین)، موم، روغن زیتون و… میتواند سبب التیام اگزما شود.
پیشگیری از اگزما در کودکان
بسیاری از درمانهای خانگی برای نوزادان و کودکان مناسب هستند، اما همیشه قبل از استفاده از هر یک از آنها باید با پزشک متخصص مشورت کرد. برای پیشگیری از اگزما باید به مسائل زیر توجه کرد:
- پیشگیری از پوشیدن لباس زیاد، بهمنظور عدم تعریق زیاد و بروز اگزما
- استفاده از دستکش برای نوزادان، برای پیشگیری از خارش بیش از حد
- مصرف مداوم مرطوبکنندهها در مناطقی با حساسیت بالا
- عدم استحمام زیاد نوزادان
- استفاده کرده از دستمال مرطوبکننده فاقد الکل
- استفاده کردن از شامپوهای مخصوص کودکان
تفاوت اگزما در کودکان با پسوریازیس
التهابات پوستی علائم بسیار مشابهی دارند و ممکن است با هم اشتباه گرفته شوند. اشتباه گرفتن اگزما و پسوریازیس در کودکان بسیار شایع است و نه تنها والدین که گاهی پزشکان هم این دو عارضه را با هم اشتباه میگیرند.
البته این دو عارضه مشابهتهایی نیز با هم دارند مثلاً هر دو به خاطر نقص سیستم ایمنی به وجود میآیند و روی پوست کودک تکههای قرمز و خشکی به جا میگذارند که باعث خارش میشود و آنها را اذیت میکند. اما چند تفاوت اساسی نیز دارند که باعث میشود درمان آنها با یکدیگر متفاوت باشد.
اولین تفاوت آن است که پسوریازیس به صورت پلاک و با لبههای مشخص و برجسته روی پوست ظاهر میشود اما پلاکهای ایجاد شده به سبب اگزما با ضخامت کمتر و بدون لبه هستند و ممکن است آبدار باشند.
دومین تفاوت مکان ایجاد آنها در بدن کودک است. پسوریازیس بیشتر روی پوست سر، پایین کمر، زانوها و آرنج دیده میشود در حالی که اگزما معمولاً توی قسمت داخلی آرنج، پشت زانوها و چینخوردگیهای پوست، ایجاد میشود.
سومین تفاوت به علت ایجاد آنها برمیگردد. پسوریازیس به علت آسیبهای پوستی، آفتاب سوختگی، خراش و عفونت به وجود میآید ولی اگزما بهخاطر تماس پوست کودک با محصولات معطر، نیکِل، گرده گل، پَشم یا پُلی اِستِر و گردوخاک ایجاد میشود.
چهارمین تفاوت سن بروز این عارضههاست. پسوریازیس معمولاً بین سنین 15 تا 35 سالگی اما اگزما عموماً قبل از سن 5 سالگی رخ میدهد.
با توجه به این موارد اگر شما به عنوان والدین کودک، میخواهید درمان مؤثرتری رو برای کودکتان شروع کنید، حتماً علائمی که کودک دارد را برای تشخیص درست با متخصص پوست در میان بگذارید.
سؤالات متداول
علت دقیق بروز اگزما ناشناخته است. محققان میگویند کودکانی که به اگزما مبتلا میشوند به دلیل ترکیبی از ژنها و وارثت و محرکهای محیطی به این بیماری مبتلا میشوند و باعث شعلهور شدن این بیماری در کودکان میشوند.
اگر اگزما خفیف باشد با ترکیبی از روشهای خانگی میتوان به کودک در بهبود علائم این عارضه به او کمک کرد، اما اگر علائم آن شدید باشد، بهتر است که به پزشک مراجعه کرد.
اگزما یک بیماری غیرمسری به شمار میرود که واگیر ندارد.
به صورت دقیق نمیتوان عنوان کرد که اگزما در نوزادان چه قدر طول میکشد، بسته به شرایط و شدت اگزما کودک بهبود یافتن آن متفاوت خواهد بود.
اگزما در نوزادان و کودکان نوپا متفاوت از کودکان بزرگتر به نظر میرسد و عمل میکند؛ چراکه مکان و ظاهر اگزما با رشد آنها تغییر پیدا میکند، اگر این بیماری در هر سنی اگر شدت پیدا کرد میتوان به مراجعه به پزشک به درمان آن پرداخت.
اگر خارش و قرمزی که هنگام بروز اگزما بهطور طبیعی برطرف نشد، باید به پزشک مراجعه کرد؛ چراکه عموماً متخصصان پوست، میتوانند اگزما را تشخیص داده و آن را بهبود ببخشند.
