زمان تخمینی مطالعه: 12 دقیقه

خلاقیت چگونه بر رشد کودک تاثیر می‌گذارد؟

خلاقیت داشتن بر بسیاری از جنبه‌های زندگی و مسیر یادگیری کودک تاثیر مثبت شگرفی دارد. از رشد مهارت‌ حل مسئله و مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت، تا تقویت کنجکاوی و تخیل کودک، خلاقیت یکی از کلیدهای اصلی و ضروری برای رشد کودکان است. والدین باید مسیر رشد کودک را سرشار از تجارب مختلف کنند تا رشد کودک به خوبی طی شود. کودکان دارای قوه تخیل و تفکری قوی هستند که در صورتیکه به خوبی تقویت شود، موجب افزایش خلاقیت، توانمندی و مهارت‌های کودک می‌شود. یکی از راه‌های بسیار موثر برای انجام این کار، ایجاد فضایی در محیط زندگی کودک است که به طور طبیعی موجب تقویت قوه تفکر و خلاقیت آن‌ها بشود. انجام انواع بازی برای افزایش خلاقیت کودکان از روش‌های ایجاد چنین بستری است.

خلاقیت باعث رشد ذهنی می‌شود:

خلاقیت‌ورزی از راه رویارویی با چالش‌های درباره برابری، تعادل، سنجش، شکل‌ها و طرح‌ها، روابط فضایی و حل مسئله باعث رشد توانایی‌های ذهنی کودکان می‌شود.

خلاقیت تفکر واگرا را تقویت می‌کند:

خلاقیت‌ورزی شامل کنش‌هایی مانند پرسشگری، واکنش دادن، اعجاب، کنجکاوی و سردرگمی مثبت است. این کنش‌ها از لازمه‌های تفکر واگرایانه هستند.

خلاقیت رشد مهارت‌های مختلف را تقویت می‌کند:

مهارت‌هایی از جمله ادراک حسی، مهارت‌های زبانی، هماهنگی دیداری-حرکتی و گستره توجه با انجام فعالیت‌‌های خلاقانه تقویت می‌شوند.

خلاقیت مهارت‌های اجتماعی را بهبود می‌بخشد:

فعالیت‌های خلاقانه از راه یادگیری دقت به زوایای دید و ارزش‌های مختلف و درک و توجه به نیازهای دیگران موجب بهبود مهارت‌های اجتماعی در کودکان می‌شوند.

معرفی انواع بازی برای افزایش خلاقیت کودکان

نقاشی کشیدن:

استفاده از انواع وسایل نقشی مانند قلمو، مدادرنگی، پاستل و آب‌رنگ ضمن تقویت مهارت حرکتی ظریف و بهبود هماهنگی دیداری-حرکتی، باعث افزایش خلاقیت کودک و ابداع و اجرای طرح‌های ذهنی جدید می‌شود و روش خوبی برای انجام فعالیت و بازی برای افزایش خلاقیت کودکان است.

ساختن کاردستی:

استفاده از چیزهای ساده و حتی دورریختنی مانند برگ گیاهان، سنگ، تکه‌های پارچه، حبوبات و… برای ساختن کاردستی فرصتی خود برای انجام کار و بازی برای افزایش خلاقیت کودکان است. کودکان قوه تخیل بسیار قوی دارند و شما را با سازه‌های خلاقانه خود با استفاده از ساده‌ترین چیزها شگفت‌زده خواهند کرد.

نقاشی خلاقانه:

یکی از ایده‌های جالب نقاشی و بازی برای افزایش خلاقیت کودکان، کشیدن نقاشی درباره موجودات یا داستان‌های خیالی است. مثلا ترکیب کردن اعضای بدن انواع حیوانات مختلف، خانه‌ها و ماشین‌های عجیب و… از ایده‌های جالب برای نقاشی خلاقانه هستند.

یکی دیگر از روش‌های نقاشی خلاقانه خط‌خطی کردن کاغذ و پیدا کردن و رنگ‌آمیزی شکل‌ها و طرح‌های مختلف از میان خط‌خطی‌ها است.

یک روش نقاشی خلاقانه دیگر رنگ کردن صفحه با مدادشمعی و حک کردن طرح روی آن با استفاده از یک جسم تقریبا نوک‌تیز مانند مداد است.

ساختن مهر با وسایلی مانند اسفنج و سیب‌زمینی آغشته به رنگ و نقاشی با استفاده از این مهرهای دست‌ساز نیز روشی خلاقانه برای نقاشی کشیدن است.

استفاده از چیزهایی مانند فیلتر قهوه و چای کیسه‌ای نیز برای نقاشی کشیدن جالب و خلاقانه هستند.

بازی با آینه:

آینه‌ها در عین سادگی اعجاز و رمزآلودی زیادی را در خود پنهان می‌کنند. استفاده از قطعات کوچک آینه که با زوایای مختلف کنار هم، روبروی هم یا با زاویه‌های خاصی نسبت به هم قرار می‌گیرند می‌توانند برای ساعات طولانی خلاقیت و میل به اکتشاف را در کودکان ارضا کنند. از روش‌های دیگر انجام بازی برای افزایش خلاقیت کودکان با آینه، نقاشی کردن روی آینه با رنگ‌های مخصوصی مانند رنگ آکرلیک است.

حل پازل:

انواع مختلف پازل مانند پازل‌های قابدار و بدون قاب، پازل‌های مکعبی، پازل‌های جورکردنی و پازل‌های جایگذاری نمونه‌های مناسبی از بازی برای افزایش خلاقیت کودکان هستند که توانایی‌های دیگری مانند تفکر منطقی و حل مسئله را نیز تقویت می‌کنند.

ساخت زیورآلات مهره‌ای:

این وسایل یکی از انتخاب‌های بسیار عالی بازی برای افزایش خلاقیت کودکان هستند. کودکان مطابق خلاقیت و سلیقه خود می‌توانند چیزهای مختلفی مانند دستبند، انگشتر، گردنبند، سربند و… در اندازه‌ها و طرح‌های مختلف بسازند.

گل و خمیر بازی

خمیر بازی، گل، سفال و شن چند مورد از موادی هستند که کودکان می‌توانند برای ساخت چیزهایی که در ذهن خود دارند استفاده کنند و دست‌ورزی و خلاقیت خود را تقویت کنند.

کاوش در فضا و نجوم:

فضا و نجوم همواره برای کودکان موضوعی جالب است. یادگیری درباره فضا و فضانوری انتخابی عالی برای تحریک و پرورش قوه تخیل و خلاقیت کودکان است. از کودکان نظر و اطلاعاتشان درباره وجود آدم‌های فضایی را بپرسید. از آن‌ها بخواهید داستان ماجراجویی‌های یک فضانورد را برایتان تعریف کنند. بردن کودکان به مکان‌هایی مانند آسمان‌نماها و رصدخانه‌ها نیز کنجکاوی و اشتیاق کودکان درباره فضا را تحریک می‌کنند. انجام پروژه‌های مختلف مرتبط با فضا و نجوم، مانند ساختن یک ماکت از منظومه شمسی از نمونه‌های خوب بازی برای افزایش خلاقیت کودکان هستند.

ساختن یا اجرای نمایشنامه یا نقش خیالی:

یک داستان یا نمایشنامه را برای کودک خود تعریف کنید و از او بخواهید تا نقش شخصیت مورد علاقه‌اش را انتخاب و اجرا کند. یک مورد مناسب دیگر از بازی مناسب برای افزایش خلاقیت کودکان اجرای نقش‌های مختلف مانند دکتر، معلم، فروشنده و… است. همچنین کودکان ممکن است بخواهند نقش و داستان شخصیت کارتون یا کتاب مورد علاقه‌شان را بازی کنند. ایفای نقش به عنوان یک نمونه عالی از بازی برای افزایش خلاقیت کودکان برشمرده می‌شود

بازی‌های تخته‌ای:

این نوع بازی‌ها ارتباطات نزدیک اجتماعی با دوستان، خانواده یا حتی هم‌بازی‌های غریبه را تقویت می‌کنند. این بازی‌ها علاوه بر خلاقیت، توانایی تصمیم‌گیری و مهارت حل مسئله را در کودک تقویت می‌کنند. چند نمونه از این بازی‌ها عبارتند از: اسکربل، مونوپولی، جنگا، توئیستر، مار و پله و شطرنج

ارتباط کلمات و تصاویر

این بازی علاوه بر یادگیری کلمات تازه، باعث می‌شود توانایی برقراری ارتباط بین چیزها در ذهن کودک تقویت شود. بازی پیکشنری نیز از یک بازی مناسب برای افزایش خلاقیت در کودکان در این حیطه است.

بازی‌های جستجو و کارآگاهی

کودکان ذاتا کنجکاو و عاشق اوش کردن هستند. برای کودکان انجام یک بازی مانند گشتن دنبال اشیاء پنهان شده در خانه بسیار هیجان‌انگیز است. برای آنکه به چنین بازی‌هایی هیجان بیشتری ببخشید، میتوانید چیزی مانند یک نقشه گنج یا معماهای مختلف طراحی کنید. معماها یک نمونه خوب از بازی برای افزایش خلاقیت کودکان هستند.

نامگذاری شکل ابرها:

یکی از قدیمی‌ترین و دوست‌داشتنی‌ترین بازی‌های مورد علاقه کودکان و والدینشان نگاه کردن به ابرهای در حال گذر و نسبت دادن آن‌ها به اشکال مختلف است. این بازی علاوه بر افزایش هوش بصری، دقت بصری و تخیل کودکان، یک بازی مناسب برای افزایش خلاقیت در کودکان است.

نقش والدین در انجام بازی برای افزایش خلاقیت کودکان

فرایند را تشویق کنید؛ نه نتیجه را!

تمرکز بر نتیجه‌گرایی کودک را از تلاش و لذت بردن از فرایند خلاقیت‌ورزی دور می‌کند. در چنین شرایطی بیش از آنکه تمرکز بر لذت ناشی از بازی برای افزایش خلاقیت کودکان باشد، تمرکز بر کسب دستاورد و ایجاد کردن نتیجه نهایی خواهد بود. والدین باید تلاش کودکان برای انجام خلاقانه کارها به روش‌های گوناگون را تشویق و حمایت کنند.

به کودکان بیاموزید اشتباه کنند، شکست بخورند و از آن نترسند!

بسیاری از اوقات کودکان از ترس آنکه شکست نخورند یا مورد قضاوت واقع نشوند، ایده‌های خلاقانه خود را سرکوب می‌کنند و از امتحان کردن آن‌ها خودداری می‌کنند. زندگی کردن با چنین ترس‌هایی –که به مرور عمیق‌تر می‌شوند و در کودک نهادینه می‌شوند- جلوی خلاقیت و کسب تجارب مختلف زندگی او را می‌گیرند. درحالیکه کودکان باید بیاموزند شکست خوردن نیز مانند پیروزی بخشی از مسیر لذت‌بخش زندگی است و آنچه اهمیت دارد، غنی کردن زندگی خود با تجارب تازه و لذت بردن از مسیر یادگیری و تجربه است.

داشتن فضایی برای خود

وقتی کودکان فضایی مختص به خودشان داشته باشند که آزادانه در آن کارهایی که می‌خواهند را انجام دهند، بستر خوبی برای انجام بازی برای افزایش خلاقیت کودکان ایجاد می‌شود. در چنین فضایی باید تا حد ممکن، امکانات مختلفی برای شکوفا کردن خلاقیت در کودکان وجود داشته باشد. چند نمونه وسیله و بازی برای افزایش خلاقیت کودکان عبارت است از: لگو و بلوک‌های خانه‌سازی، انواع وسایل نقاشی مانند مدادرنگی، پاستل، آب رنگ و رنگ انگشتی، خمیربازی، شن کودکان، گل سفال، مهره‌های رنگی، ابزار ساختن کاردستی و وسایل دورریختنی مناسب برای ساخت کاردستی و…

شلوغ کردن و بهم‌ریختگی گاهی خوب است!

گاهی کودکان در بازی‌های خود شلوغی‌های زیادی می‌آفرنند. از نقاشی روی دیوارها بگیرید تا ساختن کاردستی‌های مختلف و اختراع چیزهای جدید از راه خراب کردن وسایل دیگر! چنین کارهایی ممکن است زحمت زیادی برای شما در پی داشته باشند، اما در واقع نشان از استعداد و قوه خلاقیت فعال در کودک شما دارند. این خلاقیت در صورتیکه سرکوب نشود و مورد پرورش و هدایت قرار بگیرد، در آینده تبدیل به توانمندی‌های مختلفی مانند انواع هنرها، اختراعات و ابداعات در زمینه‌های گوناگون می‌شود. والدین برای افزایش خلاقیت کودکان می‌توانند برای آن‌ها شرایط و امکاناتی فراهم کنند تا کودکان به آسودگی دست به خلاقیت و ساختن بزنند؛ حتی اگر این کار به معنای به هم ریختن یک اتاق یا فضای معین باشد. اگر کودکان احساس ترس و مورد دعوا قرار گرفتن بکنند خلاقیت و ایده‌های خود را سرکوب می‌کنند. البته اینکه به کودکان آموزش دهید پس از اتمام کار خود محیط و وسایلشان را مرتب کنند بسیار مفید و موثر خواهد بود.

تشویق کودکان به گفتگو و مباحثه

به جای بی‌توجهی و سرکوب ایده‌های تازه فرزندتان، درباره این ایده‌ها با آن‌ها گفتگو کنید و جوانب مختلف آن را با یکدیگر بررسی کنید. به آن‌ها اجازه بدهید به راحتی موافقت یا مخالفت خود با نظرات شما را ابراز کنند. فضای گفتگو باید صمیمانه و توام با احترام متقابل باشد. تلاش‌کنید محدودیت‌ها و موانع ذهنی کودکتان را از بین ببرید و با یکدیگر دست به خلق چیزهای جدید بزنید.

محدود کردن زمان استفاده از ابزارهای الکترونیکی

تلویزیون، بازی‌های کامپیوتری و ویدیویی و تلفن همراه اگرچه برای کودکان اغلب جذابیت زیادی دارند و حتی کودکان چیزهای زیادی از آن‌ها می‌آموزند، اما در تقویت قوه خلاقیت و نوآوری ذهنی کودکان بی‌تاثیرند. استفاده زیاد و مداوم از این ابزارها از میزان خلاقیت و نواندیشی کودکان می‌کاهد. اگرچه نمی‌توان استفاده از چنین وسیله‌هایی را کاملا حذف کرد، اما توصیه می‌شود که محدودیت‌های زمانی برایشان در نظر گرفت.

از خودتان شروع کنید!

کودکان تمایل زیادی به تقلید از والدینشان دارند و آن‌ها را به عنوان اولین و اصلی‌ترین الگوهای خود قرار می‌دهند. اگر والدین دائما خود را با استفاده از تلفن همراه یا تلویزیون مشغول کنند یا اینکه تمام‌وقت مشغول انجام کارهای روزمره و تکراری باشند، کودکان نیز همین الگو را در پیش خواهند گرفت. بدین ترتیب اگر والدین بخشی از وقت خود را صرف انجام کارهای مفیدی مانند مطالعه، ورزش یا انجام کارهای خلاقانه و مورد علاقه خود کنند و برای علائق و ایده‌های تازه خود ارزش قائل باشند، فرزندانشان نیز چنین رفتاری را از آن‌ها خواهند آموخت.

خلاقیت‌ورزی از خانه شروع می‌شود.

اگر محیط خانه فضایی توام با آرامش، صلح و پذیرش باشد کودکان برای در میان گذاشتن ایده‌ها و کارهای مورد علاقه خود احساس راحتی می‌کنند. چنین بستری فضایی سالم برای پرورش خلاقیت کودک و انجام کارها و انواع بازی برای افزایش خلاقیت درکودکان خواهد بود.

توصیه‌های درباره افزایش خلاقیت در کودکان

• از به هم ریختگی و شلوغی هراس نداشته باشید.
• تجربه‌های جدید در کودک را تشویق و حمایت کنید.
• درباره هنر و ابداعات کودک کنجکاو، بادقت و جزئی‌نگر باشید.
• کار کودک خود را با کودکان دیگر مقایسه نکنید.
• کار فرزندتان حمایت و تشویق کنید، بدون آنکه پیشنهادی برای تغییر و بهبود آن بدهید.
• بر فرایند خلاقیت‌ورزی تاکید و تشویق نشان دهید و متمرکز بر نتیجه و حاصل کار نباشید.
• به کودک اختیار، استقلال و جسارتی را که برای خلاقیت‌ورزی نیاز دارد بدهید.
• هرازچندگاهی به کودک فرصتی برای آزادانه و بدون محدودیت زمانی بازی کردن بدهید.
• در ذوق و اشتیاق کودک حین اکتشاف و ابداعات او همراه و سهیم باشید.
• کودکتان را تشویق و حمایت کنید تا کارهای خلاقانه خود را به دیگران نشان دهند و به آن افتخار کنند.

سوالات متداول

بازی‌های مفید برای افزایش خلاقیت کودکان چیست؟

انواع بازی مناسب برای افزایش خلاقیت کودکان طیف وسیع و متنوعی از فعالیت‌ها را در برمی‌گیرد و حتی می‌تواند شامل بازی‌‌های ابداعی خود کودکان نیز باشند. برخی نمونه‌های بازی مناسب برای افزایش خلاقیت در کودکان عبارتند از:

• نقاشی کشیدن
• ساختن کاردستی با وسایل مختلفی مانند وسایل دورریختنی، حبوبات، سنگ‌ها و…
• حل انواع پازل
• ساخت زیورآلات مهره‌ای
• بازی با گل و خمیر بازی و شن و سفال
• کاوش در فضا و نجوم
• ساختن یا اجرای نمایشنامه یا نقش خیالی
• بازی‌های تخته‌ای
• بازی‌های گروهی
• ارتباط کلمات و تصاویر
• بازی‌های جستجو و کارآگاهی و معما
• نامگذاری شکل ابرها