روش آموزشی مونته سوری برای کودکان چگونه است؟

زمان تقریبی مطالعه: 11 دقیقه

آموزش به روش مونته سوری چگونه است؟

اگر به دنبال مهدکودک یا مدرسه برای کودکان خود هستید و برایتان متدهای آموزشی مهم است حتماً تا به حال روش مونته سوری به گوشتان خورده است.

روش آموزشی مونته سوری یک روش یادگیری در کودکان است که مبتنی بر فعالیت خود راهبر، یادگیری عملی و بازی مشارکتی است. در این روش آموزشی، کودکان در یادگیری خود انتخاب‌های خلاقانه‌ای انجام می‌دهند؛ در عین حال کلاس درس و معلم آموزش دیده فعالیت‌های مناسب سن را برای هدایت فرآیند تحصیل کودک ارائه می‌دهند. کودکان در روش  آموزشی مونته سوری به صورت گروهی و فردی کار می‌کنند تا دانش جهان را کشف و درک کنند و حداکثر پتانسیل خود را بروز دهند.

کلاس‌های درس این آموزشگاه‌ها محیط‌هایی هستند که به زیبایی طراحی شده‌اند تا نیازهای کودکان را در یک محدوده سنی خاص برآورده کنند.

اما شاید از خود بپرسید که روش مونته سوری چه طور و توسط چه کسی معرفی شده است؟ این روش آموزشی نوین  نخستین بار در انجمن بین‌المللی (AMI) که توسط ماریا مونته سوری در سال 1929 تأسیس شد؛ معرفی شد. این انجمن تلاش می‌کند تا از یکپارچگی کار خود محافظت کند و از استانداردهای بالا برای آموزش معلمان و مدارس حمایت کند. امروز، AMI به حمایت از دیدگاه ماریا مونته سوری و در عین حال همکاری با تحقیقات معاصر در علوم اعصاب و رشد کودک ادامه می‌دهد.

فلسفه آموزش مونته سوری کودکان چیست؟

دکتر ماریا مونته سوری کشف کرد که یادگیری تجربی در این نوع کلاس منجر به درک عمیق‌تر از زبان، ریاضیات، علوم، موسیقی، تعاملات اجتماعی و بسیاری علوم دیگر می‌شود. اکثر کلاس‌های درس مونته سوری ماهیت توجه به خرد فردی و جمعی دارند، اگرچه روش  مونته سوری را می‌توان با موفقیت در یک برنامه مبتنی بر ایمان ادغام کرد.

هر عنصری در کلاس درس مونته سوری جنبه‌ای از رشد کودک را پشتیبانی می‌کند و بین علایق طبیعی کودک و فعالیت‌های موجود هماهنگی ایجاد می‌کند. کودکان می‌توانند از طریق تجربه کردن و با سرعت‌های متفاوت (بین کودکان مختلف) یاد بگیرند. آنها می‌توانند در هر لحظه به کنجکاوی‌های طبیعی که در همه انسان‌ها وجود دارد پاسخ دهند و پایه‌ای محکم برای یادگیری مادام‌العمر بسازند.

آموزش به روش مونته سوری شامل دوره‌هایی است که امکان استقلال، حرکت، یادگیری کودکان با سرعت در راستای درک از خود، رشد فکری و اجتماعی، اصلاح خود، آموزش درک متقابل، کاوش، نظم و انضباط شخصی و آزادی را فراهم می‌کند.

طبق نظریه مونته سوری، پنج دسته از نقاط عطف وجود دارد که کودکان در 6 سال اولیه زندگی تجربه می‌کنند: نظم، زبان، مهارت‌های حسی، حرکت و مهارت‌های اجتماعی.

اهداف روش آموزشی مونته سوری برای کودکان چیست

هدف کلی آموزش بر پایه‌ی روش مونته سوری، رشد کل شخصیت کودک است. مونته سوری مبتنی بر اعتقاد قوی به کار خود به خودی عقل انسان است. سه اصل اساسی مونته سوری عبارتند از: مشاهده، آزادی فردی و آماده سازی محیط.

مزایا و معایب روش آموزش مونته‌سوری نسبت به روش‌های آموزشی دیگر برای کودکان

مزایا و معایب آموزش به سبک مونته سوری شامل موارد زیر است:

• یادگیری عملی را باعث می‌شود.
• محیط یادگیری مهارت‌های نرم را ایجاد می‌دهد.
• استقلال کودک را بهتر می‌کند.
• گران است.
• ممکن است کودک را رویا پرداز بار آورد و واقع بینی او را کاهش دهد.
• استقلال همیشه مفید نیست.

در نهایت می‌توان گفت که اگر شما از آن دسته والدینی هستید که دوست دارید فرزندتان بیش از حفظ کردن درس‌ها، آن‌ها را با دل و جان درک کند و در آینده فردی مستقل، آزاد و توانمند باشد که به تنهایی و با کمک خودآموزی، مهارت‌های زیادی را پیش می‌گیرد؛ روش مونته سوری مناسب شماست.

اما باید دقت داشته ‌باشید که مربی و کلاس آموزش مونته سوری را به درستی انتخاب کنید تا هزینه‌تان به هدر نرود و آموزش صحیح فرزندتان و یادگیری کافی او حاصل شود.

تفاوت روش مونته سوری و روش‌های معمول آموزشی

در کلاس‌های سنتی، دانش‌آموزان از روی کتاب درس‌های حفظی را دنبال می‌کنند و برخی از کودکان این درس‌ها را با موفقیت پشت سر می‌گذارند در حالی که برخی دیگر عقب‌تر هستند. در کلاس‌های درس مونته سوری، دانش‌آموزان زمانی که آماده هستند، خود را به چالش می‌کشند، خودکفایی و استقلال شخصی بیشتری پیدا می‌کنند و حس درونی هدف و انگیزه ایجاد می‌کنند.

به علاوه اصول آموزش‌های مبتنی بر نظام مونته‌سوری عبارتند از:

محیط: در کلاس‌های مونته سوری کودکان مانند کلاس‌های سنتی تفکیک نمی‌شوند. در نتیجه کودک می‌تواند از کودکان بزرگتر یا کوچکتر چیزی بیاموزد.

آزادی: در کلاس‌های مونته سوری چندین فعالیت در مقابل کودک قرار می‌گیرد و کودک مختارانه از بین آن‌ها انتخاب می‌کند.

معلم راهنما: مربیان مونته سوری به شکل مستقیم در آموزش کودک دخالت نمی‌کنند. آن‌ها به شکل یک تسهیل‌گر در کنار کودک حضور پیدا می‌کنند و تا زمانی که کودک آسیب نبیند یا آسیب‌ نزند؛ او را آزاد می‌گذارند.

خصوصیات مربی و محیط آموزشی از دید مونته سوری

در روش مونته سوری کلاس‌های آموزشی مکان‌های آرام و شادی هستند که برای رفع نیازهای رشدی هر کودک در هر مرحله از زندگی طراحی شده‌اند.

در این روش، کودکان به چند روش آموزش می‌بینند: به تنهایی، به صورت جفت، در گروه‌های کوچک، در گروه‌های بزرگ، داخل، خارج، روی میزها، روی زمین.

همه اقلام موجود در محیط به اندازه کودک، از جمله مبلمان، قفسه‌ها، ظروف، ظروف، وسایل نظافتی و خود وسایل آموزشی مونته سوری سنجیده و مناسب کودک انتخاب می‌شوند.

هیچ کانونی توجهی برای روش آموزشی مونته سوری وجود ندارد. این نشان می‌دهد که معلم کانون توجه کودکان نیست، بلکه همه افراد حاضر در کلاس با هم یک جامعه هستند.

رنگ‌های روشن و جذاب، مواد طبیعی، اشیاء فرهنگی جذاب و تصاویر جالب روی دیوار، همگی تجربیات حسی و فکری پیچیده‌ای را در اختیار کودکان قرار می‌دهند. هنگامی که کودکان برای اولین بار وارد یک محیط  مونته سوری می‌شوند، لحظه‌ای زیبا و تکان دهنده است که متوجه می‌شوند این مکان برای آن‌هاست.

در آموزش به روش مونته سوری، به کودکان آموزش داده می‌شود که چگونه تعاملات اجتماعی خود را تنظیم کنند. معلم از طریق فعالیت‌های نقش‌آفرینی سرگرم‌کننده و الگوبرداری مناسب، بهترین راه را برای پاسخ به بحث‌ها یا موقعیت‌های جدید نشان می‌دهد و به کودک این توانایی را می‌دهد که در صورت بروز مشکل واقعی، با اعتماد به نفس و طرفدار اجتماعی رفتار کند. نتیجه یک کلاس درس خودتنظیمی است که در آن تنش‌های طبیعی اجتماعی عمدتاً توسط خود بچه‌ها حل می‌شود.

کودکان آزادانه در سراسر محیط حرکت می‌کنند، فعالیت‌هایی را انتخاب می‌کنند که به آنها علاقه دارد، یا با معلم به صورت فردی یا در گروه‌های کوچک کار می‌کنند. حرکت آنها توسط معلم بلامانع است مگر اینکه خود، افراد دیگر یا اطرافشان را به خطر بیندازد. محیط‌های باز در مدارس مونته سوری مهم هستند و فرصت‌هایی را برای تعامل با دنیای طبیعی ارائه می‌دهند.

نقش معلم در روش مونته سوری چیست؟

معلم در روش مونته سوری تنها به شکل یک تسهیل‌گر کنار کودک حضور دارد و در آموزش مونته سوری، کودکان مسئولیت یادگیری خود را بر عهده می‌گیرند. مقدار مشخصی کار برای آنها وجود دارد. کودک می‌داند که این کار به او کمک می‌کند و روند انجام آن باعث می‌شود از نظر فکری آماده شوند و احساس خوبی نسبت به خود داشته باشند.

ابزارهای آموزشی روش مونته سوری

هرچند که هر جز جاندار و بی‌جانی می‌تواند از ابزارهای مونته سوری باشد اما موارد زیر جزو اصلی‌ترین  ابزارهای مونته سوری است: مواد آزمایش، کتابخانه، اجزای فضاهای باز، صفحه نمایش، ابزارهای علمی اشیاء روزمره، اسباب بازی مونته سوری

برنامه‌های روش آموزش مونته سوری کودکان

ماریا مونته سوری دریافت که کودک در کنار یادگیری از تجربیات خود، بهترین یادگیری را از کودکان دیگر می‌آموزد. بنابراین او یک گروه سنی مختلط ایجاد کرد که در آن بچه‌های کوچک‌تر از بچه‌های بزرگ‌تر تقلید می‌کنند و با به اشتراک گذاشتن دانش خود با بچه‌های کوچک‌تر، مهارت‌های رهبری را تقویت می‌کنند. در روش مونته سوری هر کلاس درس به اندازه درک کودک کودکانه می‌شود و محیطی غنی و محرک فراهم می‌کند. هر کلاس درس مونته سوری از پنج حوزه یادگیری زیر تشکیل شده است:

زندگی عملی

فعالیت‌های روش مونته سوری شامل مراقبت از فرد، مراقبت از محیط‌زیست و درس فضل و ادب است. این تمرین‌ها شامل فعالیت‌هایی مانند ریختن، مرتب‌سازی، دوخت دکمه‌ها، پوست‌کردن هویج، سرو کردن، صیقل دادن آینه و بسیاری از فعالیت‌های دیگر با استفاده از اشیاء واقعی در محیطی به اندازه کودک است. این فعالیت‌ها باعث تشویق عادات کاری خوب، افزایش تمرکز، استقلال و ایجاد هماهنگی می‌شود. فعالیت‌های زندگی عملی کودک را برای سایر حوزه‌های درسی کلاس آماده می‌کند.

آموزش حسی

از طریق حواس پنج‌گانه است که ابزار‌ها، توانایی‌های حسی کودک را آماده می‌کنند تا مهارت‌های خود را در یادگیری خواندن، نوشتن و ریاضیات تقویت کند. به عنوان مثال، کودکی که تفاوت‌های ظریف صداها را در استوانه‌های صدا درک کرده است، احتمال بیشتری دارد که تفاوت‌های ظریف در صداهای آوایی حروف را درک کند. گرفتن دستگیره‌های کوچک روی تجهیزات کودک را قادر می‌سازد تا بر عضلات انگشت کوچکی که برای نوشتن استفاده می‌کند کنترل داشته باشد. استفاده از حواس برای کشف مواد متنوعی که با استفاده از ابعاد متغیر، رنگ، شکل، بافت و بو طراحی شده‌اند، تمام قوای هوش را توسعه می‌دهد.

آموزش زبانی به روش مونته سوری

زبان به صورت آوایی در کلاس درس مونته سوری بررسی می‌شود. صداهای الفبای اولیه ابتدا از طریق حروف کاغذ سنباده و اشیاء منطبق معرفی می‌شوند. پس از اینکه کودکان چند صدا را یاد گرفتند، سپس با تمرینات ترکیبی با الفبای جذاب آشنا می‌شوند. قسمت‌های فلزی تمرینی هستند که برای بهبود کنترل مداد و کمک به بهبود مهارت‌های نوشتاری استفاده می‌شود.

آموزش ریاضیات

روش مونته سوری از ابزارهایی استفاده می‌کند تا درک ساده و روشنی از مفاهیم ریاضی به کودک آموزش دهد. نمونه‌هایی از این موضوع عبارتند از: میله‌های اعداد، انواع کاغذ سنباده و شطرنجی، تابلوهای اعداد، مهره‌های اعداد، کاشی‌ها و بازی‌ها. هر تمرین، تمرین دیگری را تکمیل می‌کند که به تدریج ذهن ریاضی کودک را از حالت عینی به حالت انتزاعی‌تری پیشرفت می‌کند.

آموزش فرهنگی

حوزه فرهنگی به جغرافیا، تاریخ، طبیعت و علم تقسیم می‌شود. ابزارهای جغرافیایی زیادی در کلاس درس وجود دارد تا به کودک جایگاه او در جهان را بیاموزد. تاریخ به کودک در یادگیری مفهوم تغییر کمک می‌کند. با نگاه کردن به فصول، مطالعه آب و هوا و تغییر روزانه تقویم به کودک کمک می‌کند تا یک چرخه زمانی را درک کند. کودکان تشویق می‌شوند که چیزهایی را برای قرار دادن در فضای اطراف (مثلاً یک گیاه برای کاشتن در حیاط) بیاورند. وقتی روز تولد کودک فرامی‌رسد، درس خاصی آموزش داده می‌شود: تصویری از خورشید روی زمین قرار می‌گیرد و کودک  کره زمین را در دست می‌گیرد و به اطراف راه می‌رود.

سؤالات متداول