ضرورت پرورش کودک دو زبانه

زمان تقریبی مطالعه: 15 دقیقه

امروز آموزش زبان به کودکان و تربیت کودکان دو زبانه جزو دغدغه اصلی بسیاری از والدین است. دو زبانگی به توانایی استفاده از دو زبان در زندگی روزمره اشاره دارد. دو زبانگی بین کودکان بسیار رایج بوده و در بسیاری از نقاط جهان در حال افزایش است. درواقع، تقریباً یک سوم جمعیت جهان دو زبانه یا چند زبانه هستند.

در حالی که هر دو زبان یک کودک دو زبانه تا حدی بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند، اما از بسیاری جهات مسیرهای رشد آن‌ها مستقل است. با این حال، داشتن تسلط بر یک زبان بین کودکان دو زبانه طبیعی است. به ندرت پیش می‌آید که کودکی در هر دو زبان به یک اندازه مهارت داشته باشد.

اکثر دو زبانه‌ها در یک زبان نسبت به زبان دیگر مهارت بیشتری دارند، زیرا زبان غالب اغلب تحت‌تأثیر زبان اکثریتی است که در محل زندگی فرد صحبت می‌شود. سن، شرایط، تحصیلات، شبکه‌های اجتماعی، شغل و عوامل دیگر ممکن است زبان غالب افراد را تغییر دهند.

انواع مهارت زبانی در کودکان دو زبانه

دو نوع اصلی از دو زبانگی در کودکان وجود دارد که به دو دسته دو زبانگی همزمان و دو زبانگی متوالی تقسیم می‌شود. هر کدام از این انواع دارای ویژگی مشخصی است که عبارت است از:

دو زبانگی همزمان در کودکان دو زبانه

دو زبانگی همزمان (Simultaneous bilingualism)  زمانی رخ می‌دهد که کودک از بدو تولد با دو زبان بزرگ شود. روش‌های زیادی وجود دارد که این اتفاق می‌افتد.

یکی از روش‌های متداول برای پرورش کودک دو زبانه آن است که والدین به زبان‌های مادری متفاوتی صحبت کنند و استراتژی OPOL(یک والد، یک زبان) را به کار بگیرند.

یکی دیگر از روش‌های رایج این است که والدین مهاجر باشند و زبان مادری آن‌ها با زبان جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنند متفاوت باشد. این استراتژی زبان با عنوان MLAH(زبان اقلیت در خانه) شناخته می‌شود.

دو زبانگی متوالی در کودکان دو زبانه

دو زبانگی متوالی (Sequential bilingualism) زمانی رخ می‌دهد که کودک در ابتدا با یک زبان بزرگ می‌شود؛ اما بعداً زبان دیگری را یاد می‌گیرد. روش‌های زیادی وجود دارد که این اتفاق می‌افتد.

آموزش دو زبانه (bilingual education) رایج‌ترین است و به این معنا است که کودک در یک مدرسه دو زبانه ثبت نام می‌کند و به دو زبان آموزش می‌بیند.

یکی دیگر از روش‌های رایج این است که کودک از طریق کارتون‌ها، پرستار، پدربزرگ، مادربزرگ یا دوستی که به آن زبان صحبت می‌کند، با زبان دوم آشنا می‌شود.

ما در مقاله یادگیری زبان به کودکان در مورد انواع روش‌های آموزش زبان به کودکان به طور مفصل صحبت کرده‌ایم.

ضرورت آموزش زبان به کودکان و دو زبانه شدن آن‌ها

هیچ شکی وجود ندارد که یادگیری یک زبان جدید، افق‌ها را گسترده‌تر کرده و یک مهارت جدید را اضافه می‌کند. علاوه بر این، مزایای شناختی زیادی به همراه دارد که واقعی و معنادار هستند. بسیاری از مطالعات نشان می‌دهند که کودکان دو زبانه کمتر حواسشان پرت می‌شود و بیشتر روی کارهایشان تمرکز می‌کنند. از دیگر ضرورت‌های آموزش زبان و پرورش کودک دوزبانه می‌توان به تعویق شروع زوال عقل و بیماری آلزایمر اشاره کرد.

سن مناسب برای آموزش زبان به کودکان

اگر چند سال پیش این سؤال را می‌پرسیدید که آیا 3 یا 4 سالگی سن مناسبی برای یادگیری زبان به کودک است، همه طوری به شما نگاه می‌کردند که انگار بیگانه هستید. غیرممکن بود که کودکان سه ساله‌ای که هنوز به زبان مادری تسلط نداشتند، بتوانند زبان دوم یاد بگیرند.

با این حال، امروزه یافته‌های تحقیقاتی در مورد کودکان دو زبانه چیزهای کاملاً متفاوتی را نشان می‌دهند. مطالعات دانشگاه هاروارد تأیید می‌کند که خلاقیت، مهارت‌های تفکر انتقادی و انعطاف‌پذیری ذهن به طور قابل‌توجهی افزایش می‌یابد اگر کودکان زبان دوم را در سنین پایین‌تر یاد بگیرند. اعتقاد بر این است که سه سال اول زندگی، دوره حیاتی در زندگی کودک است؛ زیرا پایه‌های نگرش، تفکر و یادگیری، در او شکل می‌گیرند.

اطلاعاتی که هر کودک در چند سال اول زندگی‌اش به دست می‌آورد، بعدها در زندگی رشد می‌کنند. تحقیقات نشان داده‌اند که 50 درصد از توانایی‌های کودکان برای یادگیری در سن 4 سالگی و 30 درصد در سن 8 سالگی ایجاد می‌شوند. به همین دلیل است که کودکان سه ساله بیشتر به یادگیری زبان دوم تشویق می‌شوند. با این حال، این بدان معنا نیست که 80 درصد از دانش یا هوش فرد قبل از 8 سالگی شکل گرفته است. این به سادگی به این معنی است که کودکان مسیرهای اصلی یادگیری خود را در چند سال اول زندگی خود توسعه می‌دهند.

مطالعات نشان داده‌اند که هر چه زبان آموز جوان‌تر باشد، بیشتر می‌تواند تلفظ‌ها را بپذیرد و صداهای جدید را بازسازی کند؛ کودکان در حدود سن سه یا چهارسالگی می‌توانند از طریق بازی یاد بگیرند؛ زیرا هنوز تحت تأثیر حقایق و اطلاعاتی قرار نگرفته‌اند که باید ذخیره و ارزیابی شوند، این چیزی است که با بزرگ‌تر شدن اتفاق می‌افتد.

مزایای دو زبانه شدن کودک

اینکه فرزندتان همزمان دو زبان را یاد بگیرد گیج می‌شود؛ اینطور نیست؟ آیا تربیت کودک دو زبانه باعث لکنت زبان در آنان می‌شوند؟آموزش چندین زبان به کودک باعث تأخیر در گفتارش می‌شود؛ درست است؟

آیا شما هم چنین جملاتی را شنیده‌اید. این‌ها سؤالات رایجی هستند که بسیاری از ما که کودکان دو زبانه بزرگ می‌کنیم می‌شنویم. جواب همه سؤالات بالا «نه» است. یادگیری دو زبان به طور همزمان تأثیر منفی بر رشد گفتار ندارد. برعکس، می‌تواند به کودک کمک کند سریع‌تر بر مشکلاتش غلبه کند. در ادامه، ده مزیت دو زبانه شدن کودک آورده شده است.

1-تمرکز بهتر

وقتی کودکان دو زبانه سعی می‌کنند صحبت کنند، هر دو زبان برای صحبت کردن با هم رقابت می‌کنند. کودک باید به سرعت یکی را انتخاب و دیگری را سرکوب کند و در یک ثانیه بین آن‌ها جابه‌جا شود. این توانایی به کودکان کمک می‌کند تا در محیط‌های پر سروصدا بهتر تمرکز کنند و به راحتی صداهای نامربوط را نادیده بگیرند.

2-توانایی حل مسئله

کودکان دو زبانه هوشیاری ذهنی بهتری دارند که باعث می‌شود مهارت حل مسئله در آنها تقویت شود و مسائل و مشکلات را راحت‌تر حل کنند. مطالعه‌ای که توسط روانشناسان مطرح انجام شده نشان می‌دهد که کودک دو زبانه نسبت به همتایان تک زبانه‌اش، اشیا را از نظر رنگ و شکل راحت‌تر تشخیص می‌دهد.

3-خلاقیت و توانایی فرضیه سازی

از آنجا که مغز کودکان دو زبانه به رمزگشایی و تفسیر دو یا چند زبان عادت دارد، بچه‌های دو زبانه در ارائه و توضیح ایده‌های علمی راحت‌تر هستند.

4-زبان و واژگان بهتر

کودکان دو زبانه به دلیل درک صداها و زمان‌های افعال، در خواندن و املای کلمات بهتر عمل می‌کنند. وقتی آن‌ها شروع به یادگیری زبان در کلاس درس می‌کنند، نسبت به همسالان خود جلوتر هستند.

5-تمرین مغز

در مغز کودکان دو زبانه، هر دو طرف همیشه هوشیار و فعال هستند؛ حتی زمانی که کودک به یک زبان صحبت می‌کند. مغز او بهتر از مغز یک کودک تک زبانه کار می‌کند که همین امر توانایی‌های شناختی‌اش را افزایش می‌دهد.

6-ارتباط بهتر

کودکان چند زبانه به هنر درک بین فردی و گوش دادن مسلط شده‌اند که باعث می‌شود ارتباطات بهتری داشته باشند؛ بنابراین، یکی دیگر از مزایای بزرگ شدن در یک محیط چندزبانه ‌این است که کودکان یاد می‌گیرند به دیدگاه‌های دیگران گوش بدهند و آن‌ها را درک کنند.

7-حافظه بهتر

یادگیری دو زبان به این معنی است که کودک باید اطلاعات زیادی را حفظ کند و آماده ارائه آن‌ها باشد. این به کودکان کمک می‌کند تا در تکالیف مدرسه و همچنین موارد مهم دیگر، حافظه خوبی داشته باشند.

8-پاسخ سریع‌تر

آیا توجه کرده‌اید که زمان پاسخ‌دهی کودکان به یک موضوع یا حادثه، مدتی طول می‌کشد. یادگیری چندین زبان مغز را وادار می‌کند تا به سرعت از یک زبان به زبان دیگر جابجا شود. در نتیجه مغز کودکان دو زبانه به واکنش سریع‌تر و زمان واکنش کوتاه‌تر عادت می‌کند.

9-بهبود زندگی اجتماعی و ارتباطات خانوادگی بهتر

صحبت کردن به زبان دوم یا سوم، دنیای جدیدی را برای افزایش مهارت‌های اجتماعی کودک باز می‌کند. توانایی برقراری ارتباط با مردم از فرهنگ‌های مختلف باعث افزایش اعتماد به نفس کودکان می‌شود. همچنین به برقراری ارتباط بهتر با اعضای خانواده از آن فرهنگ کمک می‌کند.

10-ذهن باز

کودکان چند زبانه ذهن بازتر و سازگارتری دارند؛ به همین دلیل دیگران را بهتر می‌پذیرند و درک می‌کنند که این به معنای داشتن حس دلسوزی و همدلی است.

چه روش‌هایی برای دو زبانگی کودک وجود دارد؟

به طور کلی 4 روش برای تربیت کودکان دو زبانه وجود دارد که بسته به شرایط و نیازهای کودک، می‌توانید یکی را انتخاب کنید. این روش‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:

1. One Person One Language یا OPOL
2. Minority Language at Home یا ML@H
3. Time and Place یا T&P
4. Two Parents Two Languages یا 2P2L

انواع روش‌های آموزش زبان به کودکان در مقاله جداگانه‌ای توضیح داده شده است.

برای تربیت کودک دو زبانه چه مسیری را باید طی کنیم؟

قطعاً همه پدر و مادرها دلشان می‌خواهد برای موفقیت فرزندشان بهترین امتیازات و موقعیت‌ها را فراهم کنند. یکی از این امتیازات، دو زبانه کردن آن‌هاست. دو زبانه شدن نه تنها در دوران مدرسه و پیدا کردن کار به کودکان کمک می‌کند، بلکه مهارت‌های شناختی و حل مسئله آن‌ها را نیز بهبود می‌بخشد. برای داشتن کودکان دو زبانه، مسیر زیر را طی کنید:

• تنها یکی از والدین (شما یا همسرتان) به زبان دوم با کودک صحبت کند.
• کارهایی که در طول روز با فرزندتان انجام می‌دهید همه با زبان دوم باشد و مدام با او حرف بزنید.
• به زبان دوم آواز بخوانید و زمانی را برای گوش دادن به موسیقی و رقصیدن با کودکتان اختصاص دهید.
• از طریق بازی کردن، ساختارهای گرامی را به کودکتان یاد بدهید.
• هر روز برایش کتابی به زبان دوم بخوانید.
• کارتون‌های زبان دوم را برای کودک پخش کنید.

باورهای اشتباه درباره کودکان دو زبانه

برخی از رایج‌ترین تصورات غلط و اشتباهات والدین در مورد آموزش سواد دو زبانه به کودکان شامل موارد زیر می‌شوند:

1-دو زبانگی می‌تواند رشد زبانی کودک را به تأخیر بیندازد

تحقیقات مختلف نشان داده‌اند که هیچ ارتباطی بین یادگیری زبان دوم و دیر صحبت کردن کودک وجود ندارد. سرعت یادگیری زبان در هر کودکی متفاوت است و ممکن است صحبت کردن، خواندن و نوشتن را زودتر یا دیرتر از زمان عادی شروع کند. درواقع، بیشتر کودکان تا حدود 18 ماهگی خیلی کم صحبت می‌کنند. تنها در صورتی باید کودک را نزد گفتار درمان ببرید که تا دو سالگی پیشرفت زبانی واضحی را نشان ندهد. کودکان دو ساله باید حداقل 50 کلمه بلد باشند و بتوانند برای ایجاد جملات ساده دو یا چند کلمه را با هم ترکیب کنند.

2-کودکان دو زبانه دچار لکنت زبان می‌شوند

لکنت دلایل مختلفی دارد، اما دوزبانگی یکی از آن‌ها نیست. لکنت ممکن است ناشی از ژنتیک، اضطراب، آسیب عاطفی، مشکل پزشکی یا عوامل دیگر باشد. گاهی اوقات لکنت بخش طبیعی از فرآیند رشد است که تا پنج سالگی برطرف می‌شود. اگر کودک شما بیش از 6 ماه است که لکنت دارد، مراجعه به گفتار درمان ضروری است.

3-کودکان دو زبانه دایره واژگان کمتری دارند

این فرضیه تا حدی در این واقعیت صدق می‌کند که کودک دو زبانه گاهی اوقات دایره واژگانش کمتر از حد متوسط است. با این حال، وقتی تعداد کل کلماتی که یک کودک دو زبانه به هر دو زبان صحبت می‌کند با هم جمع شوند، سطح واژگان متناسب با سنش برآورده می‌شود یا از آن فراتر می‌رود. البته توجه به این نکته هم بسیار مهم است که کودکان دو زبانه همیشه بلافاصله بعد از یادگیری، شروع به استفاده از کلمات جدید نمی‌کنند. بعضی از کودکان بعد از آشنا شدن با زبان جدید، مرحله «سکوت» را پشت سر می‌گذارند. در این دوره، آن‌ها به طور فعال در حال یادگیری کلمات جدید هستند، اما هنوز به اندازه کافی برای استفاده از آن‌ها احساس اعتماد به نفس ندارند. پس از چند ماه، کم کم زمان استفاده از آن‌ها فرا می‌رسد و به نظر می‌رسد که دایره لغات آن‌ها به سطح عادی رسیده است.

4-صحبت کردن بیش از یک زبان برای کودکان دشوار است

هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد یادگیری بیش از یک زبان در یک زمان، چالش‌های شناختی بیشتری را برای کودکان ایجاد می‌کند. در عوض، کودکان دو زبانه یاد می‌گیرند که چگونه اطلاعات زبانی را به روشی پیچیده‌تر پردازش کنند و به راحتی بین هر دو زبان مبادله داشته باشند. با توجه به این واقعیت که کودکان دوزبانه اغلب در ارزیابی‌های شناختی و استعداد هوشی بالاتر از میانگین هستند، بسیاری از محققان معتقدند که دوزبانگی مزایای شناختی قابل‌توجهی به همراه دارد. یکی از مهم‌ترین مزایایش این است که کودکان در سنین خیلی پایین تشخیص می‌دهند که یک مفهوم را می‌توان در کلمات مختلف ترسیم کرد. با این حال، اگر کودک شما در حال تلاش برای یادگیری یک زبان جدید است، نباید از وجود احتمالی ناتوانی در یادگیری یا گفتار او غافل شوید.

5-تمامی کودکان دوزبانه باید به یک اندازه در صحبت کردن به هر دو زبان مهارت داشته باشند

دوزبانگی موفق مستلزم داشتن تخصص در هر دو زبان نیست؛ بلکه به این معناست که کودک به طور منطقی به هر دو زبان مسلط باشد. اکثر کودکان دو زبانه، در یک زبان مهارت بیشتری دارند. به طور کلی مهارت تحت تأثیر محیط است. افراد دوزبانه در زبانی که اغلب استفاده می‌کنند مهارت بیشتری دارند اما مهارت هم می‌تواند در طول زمان، بسته به سن، شرایط و تحصیلات فرد تغییر کند.

اگر با کودک به یک زبان صحبت می‌کنید اما او گاهی اوقات به زبان دلخواهش پاسخ می‌دهد، دلیل برای نگرانی وجود ندارد. همین که آنچه شما گفتید را بفهمد کافی است.

6-ترکیب زبان‌ها باعث سردرگمی کودک دوزبانه می‌شود

 ترکیب زبان‌ها که به معنای استفاده از بیش از یک زبان در طول روز یا استفاده از کلمات دو زبان در یک مکالمه یا جمله است، بین کودکان دو زبانه طبیعی است. والدین باید حین صحبت با کودک دو زبانه‌ای که زبان‌ها را با هم ترکیب می‌کند طبیعی برخورد کنند؛ زیرا این عمل به آن‌ها کمک می‌کند به هر دو زبان مسلط شوند. در حالت ایده‌آل، باید هر روز چند ساعت را صرف استفاده از هر زبانی کنید که فرزندتان صحبت می‌کند.

سؤالات متداول