زمان تخمینی مطالعه: 14 دقیقه

اهمیت تقویت عزت نفس در کودکان و نوجوانان

عزت نفس در کودکان و نوجوانان نقش مهمی در شادی، احساس ارزشمندی و رشد کلی آنان دارد. به هر حال، کودکانی که عزت نفس بالاتری دارند، احساس اعتمادبه‌نفس و توانایی بیشتری دارند. آنها به آنچه هستند و آنچه به دست می‌آورند افتخار می‌کنند و راحت از دیگران درخواست کمک می‌کنند و می‌توانند از خود دفاع کنند.

کودکانی که احساس خوبی نسبت به خود دارند، این اعتمادبه‌نفس را دارند که بهترین تلاش خود را در چیزهای جدید انجام دهند. آنها به کاری که می‌توانند انجام دهند احساس غرور می‌کنند. عزت نفس همچنین به کودکان کمک می‌کند تا با اشتباهات کنار بیایند. آنها احساس می‌کنند که تشویق می‌شوند تا دوباره تلاش کنند، حتی اگر در ابتدا شکست بخورند.

عزت نفس به بچه‌ها کمک می‌کند در مدرسه، خانه و با دوستان بهتر عمل کنند. هنگامی که کودکان چیزهای جدید را امتحان می‌کنند، با چالش‌های مختلفی روبرو می‌شوند، یاد می‌گیرند و رشد می‌کنند. به همین دلیل است که عزت نفس می‌تواند بخش مهمی از رشد کودک باشد.

کودکانی که عزت نفس پایینی دارند فکر می‌کنند دیگران آنها را نمی‌پذیرند، بنابراین در دورهمی‌ها و گردهمایی‌ها شرکت نمی‌کنند. آنها ممکن است اجازه دهند دیگران با آنها بد رفتار کنند و برای دفاع از خودشان مشکل دارند. ممکن است به راحتی تسلیم شوند یا اصلاً تلاشی نکنند. اعتمادبه‌نفس کودکان اگرپایین باشد، وقتی اشتباه می‌کنند یا شکست می‌خورند به سختی با شکست خود کنار می آیند؛ بنابراین ممکن است آن‌طور که می‌توانند خوب عمل نکنند. از سوی دیگر، عزت نفس پایین با رفتارهای ضداجتماعی، سوءمصرف مواد و حتی به طرز فاجعه باری با موارد خودکشی مرتبط است.

عزت نفس در کودکان به چه معناست؟

عزت نفس در کودکان به‌طورکلی به معنی دوست‌داشتن خود، احساس ارزشمندبودن و باورداشتن به خود تعریف می‌شود. عزت نفس در کودک به این معناست که او چقدر برای خود ارزش قائل است و خود را در دنیا چقدر مهم و باارزش می‌داند.

یک کودک با عزت نفس بالا یا پایین به دنیا نمی‌آید؛ بلکه آنها باید یاد بگیرند که چگونه نسبت به خود احساس خوبی داشته باشند؛ بنابراین عزت نفس از جمله مهم‌ترین هدایایی است که شما والدین می‌توانید به فرزندان خود بدهید. شاید برای شما جالب باشد که در سنین مختلف معنای عزت نفس می‌تواند متفاوت باشد برای ایجاد و تقویت عزت نفس در کودکان باید معنای آن را در سنین مختلف بدانید

معنای عزت نفس در نوزادان

عزت نفس در نوزادان تازه متولد شده معنای خاصی ندارد و نمودی نیز پیدا نمی‌کند؛ زیرا آنها هنوز خودشان را شخص مستقلی از مادر یا مراقب خود تصور نمی‌کنند. ولی به محض اینکه نوزادان متولد می‌شوند، شروع به یادگیری در مورد جهان می‌کنند. از این تجربیات اولیه، از آنچه در خانواده می‌بینند، می‌شنوند و احساس می‌کنند؛ شروع به ایجاد ایده‌هایی در مورد خود می‌کنند. آنها می‌آموزند که آیا آنها را دوست دارند، برایشان ارزش قائل هستند و به آنها تعلق دارند، و اینکه آیا به اندازه کافی خوب هستند یا خیر؟

مادران و مراقبان با انجام کارهایی از قبیل مراقبت مداوم از نوزاد خود، بغل کردن، نوازش کردن و لبخند زدن به نوزاد خود و پاسخ دادن فوری به نیازهای نوزاد، می‌توانند پایه‌های عزت نفس سالم را در کودکان بنا کنند. این تعاملات گرم و پاسخگو به کودک شما می‌گوید که دوست‌داشتنی و لایق است.

معنای عزت نفس در کودکان خردسال

کودکان خردسال اغلب در رابطه با آنچه که می‌توانند انجام دهند برای خود ارزش قائل هستند، مثلاً اینکه چقدر خوب می‌توانند بدوند، چیزهایی بسازند یا بازی کنند. هرچه در انجام کارها اعتمادبه‌نفس بیشتری داشته باشند، عزت نفسشان نیز بیشتر می‌شود.

اگر شما والدین و مراقبان قدرت انتخاب را به فرزندان خود بدهید و قدرت نه گفتن در او را بالا ببرید و اجازه کشف محیط را به او بدهید در ایجاد و تقویت عزت نفس در کودکان خردسال گام مهمی را برداشته‌اید.

معنای عزت نفس در کودکان پیش‌دبستانی

همان‌طور که کودکان رشد می‌کنند، خود را برای یادگیری مهارت‌های جدید به چالش می‌کشند. آنها از انگیزه درونی خود برای این کار استفاده می‌کنند. کودکان باید هم موفقیت و هم شکست را تجربه کنند، زیرا اینها به طور طبیعی در طول زندگی اتفاق می‌افتد.

کودکان پیش‌دبستانی اغلب دوست دارند خود را با دیگران مقایسه کنند و از خود می‌پرسند که آیا در هر کاری که انجام می‌دهند بزرگ‌ترین، سریع‌ترین یا بهترین هستند. شما می‌توانید نقش مهمی در پرورش عزت نفس فرزندتان داشته باشید و به او کمک کنید تا برای خودش ارزش قائل شود.

برای ایجاد عزت نفس در کودکان پیش‌دبستانی شما باید تلاش و پشتکار فرزند خود را تشویق کنید و تمرکز شما صرفاً بر موفقیت او نباشد، با فرزند خود بازی‌های نوبتی را انجام دهید و به او آموزش دهید که از دست دادن بخشی از زندگی است و اگر برنده نشد از ارزش وجودی او کم نمی‌شود، فرزندتان را تشویق کنید تا در کارهای خانه به شما کمک کند این کار به او نشان می‌دهد که به او اعتماد دارید و او مسئولیت‌پذیر است و به چیزهایی که به کودکتان علاقه دارد، علاقه نشان دهید.

معنای عزت نفس در کودکان مدرسه‌ای

کودکان در مدرسه، خود را با دوستان و هم‌کلاسی‌های خود مقایسه می‌کنند که ممکن است عزت نفس آنها کاهش پیدا کند؛ زیرا چالش‌های مدرسه ممکن است باعث شود تا فرزند شما نسبت به دیگران احساس توانایی کمتری داشته باشد. اما این چالش‌ها به آن‌ها کمک می‌کند یاد بگیرند که برای دوست داشته شدن و ارزشمند بودن نیازی به کامل بودن در همه چیز ندارند.

شما والدین با انجام کارهایی مانند مواردی که در ادامه توضیح داده می‌شود می‌توانید عزت نفس را در فرزند خود بالا ببرید. وقتی در مدرسه هستند، به فرزندتان نشان دهید که برای استعدادهای فردی‌اش ارزش قائل هستید و نه فقط برای نمراتشان و روی نقاط قوت او تمرکز کنید.

زمانی را برای گوش دادن به صحبت‌های فرزندتان در مورد کارهایی که در مدرسه انجام می‌دهد اختصاص دهید. اگر متوجه شدید که مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرد، با معلمان او صحبت کنید یا از روان‌شناس متخصص کمک بگیرید.

چگونه عزت نفس کودکمان را بالا ببریم؟

کمک به کودکان برای ایجاد عزت نفس سالم بسیار مهم است. اگر بچه‌ها بیشتر اوقات احساس خوبی نسبت به خودشان داشته باشند، به احتمال زیاد چیزهای جدید را امتحان می‌کنند، دوست پیدا می‌کنند و با مشکلاتی که در زندگی‌شان مواجه می‌شوند کنار می‌آیند. والدین در ایجاد عزت نفس در کودکان خردسال اهمیت ویژه‌ای دارند. برای داشتن عزت نفس سالم، کودکان باید احساس کنند که:

• به خانواده تعلق دارند.
• دیگران به آنها اطمینان دارند.
• محبوب و پذیرفته شده‌اند.
• می‌توانند کارها را با موفقیت انجام دهند و مفید باشند.
• مستقل، منحصر به فرد و خاص هستند.
• خوشحال هستند.

بایدها و نبایدها در تقویت عزت نفس کودکان

برای کمک به کودکان خود برای ایجاد عزت نفس سالم، صبر و پشتکار لازم است. عزت نفس کودک از طریقی که خود را می‌بیند و همچنین رفتار دیگران با او شکل می‌گیرد. فکر کردن و رفتار گرم و مثبت در مورد فرزندتان برای کمک به او برای داشتن احساس خوب نسبت به خود بسیار مهم است. از جمله بایدها و نبایدهایی که در تقویت عزت نفس در کودکان باید مد نظرتان باشد عبارت‌اند از:

• به آنها وقت بدهید و نشان دهید که به کاری که انجام می‌دهند علاقه‌مند هستید.
• برای فرزندتان اهداف واقع‌بینانه تعیین کنید و او را تشویق کنید که تلاش کند و تلاش‌های او را تمجید کنید.
• اگر اشتباه کردند بپذیرید و وقتی پیشرفت کردند جشن بگیرید.
• علایق و دوستی‌های آنها را تشویق کنید.
• مطمئن شوید که احساس می‌کنند شنیده می‌شوند و می‌دانند که شما به آن‌ها اعتماد دارید تا برای خودشان تصمیم‌گیری کنند.
• آنها را زیاد در آغوش بگیرید، لبخند بزنید و تشویقشان کنید و اجازه دهید احساسات خود را به شما ابراز کنند.
• فرزندتان را تشویق کنید تا باور کند که می‌تواند با تقسیم کارهای بزرگ به مراحل کوچک‌تر که می‌تواند به آن دست یابد، موفق شود و به او اجازه دهید تا بداند در صورت نیاز می‌تواند کمک بخواهد.

علائم نبود عزت نفس در کودک

گاهی اوقات به راحتی می‌توان متوجه شد که بچه‌ها چه زمانی نسبت به خودشان احساس خوبی دارند و چه زمانی احساس خوبی ندارند. همان گونه که گفته شد این تصور از احساس خوب نسبت به خود، عزت نفس نامیده می‌شود.

بچه‌های دارای عزت نفس احساس دوست داشتن، پذیرفته شدن و اعتمادبه‌نفس می‌کنند. آنها به کاری که می‌توانند انجام دهند افتخار می‌کنند و چیزهای خوبی در مورد خود می‌اندیشند. کودکانی که عزت نفس پایینی دارند از خود انتقاد می‌کنند و شک دارند که بتوانند کارها را به خوبی انجام دهند. آنها احساس می‌کنند به خوبی بچه‌های دیگر نیستند و به زمان‌هایی که شکست می‌خورند بیشتر فکر می‌کنند تا به موفقیت‌های خود.

به‌طورکلی علائم نبود عزت نفس در کودکان شامل موارد زیر می‌شود:

• احساس ناامیدی، خشم، اندوه و اضطراب
• از دست دادن علاقه به یادگیری
• مشکل در دوست‌یابی و حفظ آنها
• کناره‌گیری از دوستان و افزایش احتمال کم آوردن در برابر فشار همسالان
• قربانی دیگران شدن
• نداشتن اعتمادبه‌نفس
• نداشتن مهارت‌های مقابله‌ای خودشکوفایی
• داشتن احساس بد به خود یا احمق بودن
• انتقاد بیش از حد از خود

معایب نبود عزت نفس در کودکان

بسیاری از بچه‌ها به دلایل زیادی در ایجاد و حفظ عزت نفس مثبت مشکل دارند. یکی از دلایل رایج این است که بچه‌ها در مدرسه مشکل دارند. اگر بچه‌ها در مدرسه شکست بخورند، احتمالاً بازخورد مثبتی از بزرگسالان یا هم‌کلاسی‌های خود دریافت نمی‌کنند و بازخوردی که دریافت می‌کنند اغلب منفی است.

در برخی موارد، ممکن است بازخورد مثبتی دریافت کنند که صادقانه نباشد که این باعث می‌شود که آنها به بزرگسالانی که قرار است به آنها کمک کنند بی اعتماد شوند. یا ممکن است نسبت به بچه‌هایی که قرار است دوست آنها باشند، محتاط شوند. در نتیجه نسبت به خود و توانایی‌هایشان کمتر احساس اطمینان می‌کنند. آنها ممکن است برای امتحان کردن چیزهایی که برایشان سخت است، انگیزه نداشته باشند و با اشتباهات خود مقابله نکنند. در اعماق وجود، آنها ممکن است باور نداشته باشند که شایسته درمان یا موفقیت هستند.

علل کاهش عزت نفس در کودکان

اینکه کودکان در برهه‌ای از زمان عزت نفس آنها کاهش پیدا کند امری طبیعی است؛ اما اگر شما والدین تلاش خود را انجام دادید و تشویق‌های لازم را به کار برده‌اید؛ ولی باز عزت نفس و اعتمادبه‌نفس فرزند شما بهبود پیدا نکرد باید به دنبال دلایل عمیق‌تری باشید که در ادامه به مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنیم.

افسردگی

پایین بودن عزت نفس در کودکان می‌تواند نشان‌دهنده افسردگی باشد یا می‌تواند کودک را در برابر سایر نگرانی‌های جدی سلامت روان آسیب‌پذیر کند. افسردگی با احساس غم و اندوه یا تحریک‌پذیری و از دست دادن لذت در فعالیت‌هایی که قبلاً از آنها لذت می‌بردند تعریف می‌شود. افسردگی همچنین با احساس ناامیدی و بی‌ارزشی مشخص می‌شود. کودکان افسرده ممکن است در تمرکز، خواب و الگوهای غذا خوردن مشکل داشته باشند.

تجارب ترومای خفیف و شدید

تروماهای کوچک، تجربیات منفی به ظاهر کوچکی هستند که در دوران کودکی اتفاق می‌افتند. تجربیات ناراحت‌کننده رایج مانند نزاع خفیف خانوادگی، تغییر مدرسه، از دست دادن حیوان خانگی، می‌تواند بر عزت نفس کودک تأثیر بگذارد. اغلب، آسیب‌های کوچک باعث استرس قابل توجه و مداوم می‌شود که می‌تواند منجر به مکانیسم‌های مقابله‌ای ضعیف، کاهش عزت نفس و مشکلات عاطفی مداوم شود.

ترومای بزرگ رویدادهایی هستند که تهدیدی قابل توجه برای ایمنی یا احساس ارزشمندی کودک ایجاد می‌کنند. این آسیب‌ها شامل تجربه خشونت خانگی، مشاهده مرگ یکی از عزیزان، قلدری شدید یا تغییر ناگهانی مراقبان است.

معمولاً پس از تجربه رویدادهای آسیب‌زا، عزت نفس در کودکان پایین می‌آید و آنها را در گیر سایر مسائل عاطفی قابل توجهی می‌کند. مراقبت از کودکان با تجارب ترومای بزرگ باید توسط پزشکان مجرب و متخصصین روان‌شناس انجام شود. اگر به موقع و به درستی از آنها حمایت شود بسیاری از کودکانی که ضربه‌های روحی را تجربه کرده‌اند، همچنان می‌توانند به‌مرورزمان عزت نفس خود را به دست آورند.

تحریف‌های شناختی و حلقه بازخورد منفی

در روان‌شناسی به خوبی ثابت شده است که بیشتر رنج ما ناشی از نحوه تفکر ما در مورد رویدادهای زندگی است. تحریف‌های شناختی در تفکر، ما را به بیان جملات منفی گسترده و ناسازگار با واقعیت‌ها سوق می‌دهد.

عزت نفس پایین، کودک را به اظهارات منفی و دلبستگی به این باورها، حتی زمانی که با شواهد در تضاد است، سوق می‌دهد و تحریف‌های شناختی؛ مانند شخصی‌سازی، جهانی‌سازی و فاجعه‌سازی مجدداً این باورهای منفی را تأیید می‌کنند و چرخه را تداوم می‌بخشند.

شخصی‌سازی: این است که فکر کنید هر چیزی که اتفاق می‌افتد به شما مربوط است.

جهانی‌شدن: مثال از زمانی است که مشکلی به عنوان یک روند فراگیر رخ داده است. به عنوان مثال، آن معلم همیشه بد است، زیرا معلم چند دانش‌آموز را به خاطر تأخیر سرزنش کرد.

فاجعه‌سازی: دیدن یک ناراحتی جزئی به عنوان مدرکی برای یک فاجعه در انتظار است. به عنوان مثال، من دیروز آخرین نفر در صف ناهار بودم، بنابراین امروز نمی‌توانم به مدرسه بروم؛ زیرا در نهایت ناهار را از دست خواهم داد و مطمئناً از گرسنگی خواهم مرد.

سؤالات متداول