زمان تقریبی مطالعه: 12 دقیقه
کودک خجالتی به چه کودکانی گفته میشود؟ آیا خجالتی بودن کودک برای او مشکلات دیگری هم به وجود میآورد؟ آیا طبیعی است که یک کودک کم رو باشد؟ حتماً شما هم یک سری از این سؤالات در ذهن خود دارید و میخواهید به جواب این سؤالات برسید. خجالتی شدن کودک ممکن است در هر سنوسالی اتفاق بیفتد. کودک یکساله خجالتی، کودک 2 ساله خجالتی و حتی کودکی که به مدرسه میرود اما هنوز خجالت میکشد. ازآنجاییکه اگر خجالت در کودکان تشدید شود باعث بروز مشکلات بزرگتر میشود، این بخش را برای شما والدین عزیز ترتیب دادیم تا شما را در تربیت و پرورش فرزندان دلبندتان یاری کنیم. با ما همراه باشید.
به چه کودکانی خجالتی میگویند؟
آیا میدانید کودک خجالتی به چه کودکانی گفته میشود؟ بسیاری از والدین با تعریف درست خجالتی بودن آشنا نیستند. به همین منظور قبل از هر چیزی میخواهیم شما را با تعریف درست خجالتی بودن و حس خجالت در کودکان آشنا کنیم.
حتماً این صحنه برای شما بارهاوبارها پیشآمده که به هنگام احوالپرسی با دیگران، فرزندتان پشت شما خودش را مخفی میکند. یا زمانی که مهمانهایی به منزل شما میآیند، تا مدتها داخل اتاقش میماند! کودکی که خجالتی باشد، از حضور در جمعها و یا موقعیتهای ناآشنا پرهیز میکند، با دیگران بهخوبی وارد تعامل و ارتباط نمیشود و حتی استرس و اضطراب در او به وجود میآید. از لحاظ علمی حس کمرویی و خجالتزدگی در برابر موقعیتهای ناآشنا یک نوع واکنش طبیعی بدن است. اما اگر این حس فقط برای چند لحظه باشد طبیعی است. درصورتیکه یک کودک دائماً این احساس را با خود به دوش بکشد، کودک خجالتی شناخته میشود.
جالب است تا بدانید کودک یکساله خجالتی یا کودک خجالتی دوساله هم وجود دارد! بله درست متوجه شدید خجالت حتی در یکسالگی نیز شامل حال کودکان میشود. پس باید آن را بهموقع شناسایی کنید تا اجازه ندهید چرخه این خجالت تکمیل شود. معمولاً خجالت در کودکان با اختلالات دیگری همچون ترس، گوشهگیری، اضطراب و یا حتی پرخاشگری همراه است. به همین دلیل هرگز نباید اجازه دهید خجالت در وجود فرزندتان ریشه کند.
ویژگیهای کودک خجالتی چیست؟
نشانههای کودک خجالتی چیست و چطور باید آن را تشخیص داد؟ این سؤالی است که قطعاً در ذهن شما نقش بسته و به دنبال پاسخ آن هستید. بهخاطر داشته باشید کمرویی و خجالت در کودکان ممکن است نشانههایی مشابه با سایر اختلالات دیگر مانند پایین بودن اعتمادبهنفس، مضطرب بودن کودک و… داشته باشد. پس خوب است که شما به طور دقیق با نشانههای کم روی کودک آشنا شوید تا بتوانید آن را درست و بهموقع تشخیص دهید. بهطورکلی این نشانهها را به دودسته تقسیم و بررسی خواهیم کرد.
- نشانههای فیزیکی کودک خجالتی
- اختلال در گفتار: به دلیل استرس، انقباضاتی در قسمت قفسه سینه کودک خجالتی به وجود میآید که موجب میشود در گفتار او اختلالاتی به وجود بیاید. بهعنوانمثال لرزش صدا حین صحبتکردن، تغییر تن صدا، نامفهوم حرف زدن، لکنت زبان، صدای ضعیف و لرزان و… همگی جزو نشانههای اختلال در گفتار هستند که بیانگر کمرویی کودکان است.
- اختلالات عروقی: کودک خجالتی و کم رو به اختلالات عروقی دچار میشود. سرخ شدن صورت کودک یا برعکس رنگپریدگی از نشانههای اختلالات عروقی در کودکان است که از کمرویی نشات میگیرد.
- اختلال در ترشحات: معمولاً کودکانی که کم رو و خجالتی هستند، با خشکی شدید دهان و دستوپا روبرو میشوند. زیرا خجالتی بودن آنها موجب اختلال در ترشح بزاق، ترشح عرق و… در بدن آنها میشود.
- خستگی و کسلی: از دیگر نشانههای فیزیکی کودک خجالتی، خستگی و کسلی است. ضعف بیش از حد و ناتوانی برای فعالیتهای عادی نشانههای خستگی و کسلی کودک هستند.
- انقباضات عضلانی: معمولاً کودک خجالتی به دلیل احساس کمرویی و مسائلی که از درون با آنها درگیر است، دچار انقباضات عضلانی میشود. شما نشانههای این انقباضات را با سختی در راهرفتن، زل زدن به یک نقطه، جمعکردن دستوپا در یک قسمت و… مشاهده خواهید کرد.
- نشانههای روانی کودک خجالتی
- اختلال حواس: کودک خجالتی معمولاً از سطح هوشیاری پایینی برخوردار است. کودکانی که مدام خجالت میکشند، بههیچعنوان تمرکز ندارند و از ترس اینکه هنگام صحبتکردن فردی به آنها خیره شود، نمیتوانند بهدرستی صحبت کنند. اینها همگی از اختلال حواس و پایین آمدن سطح هوشیاری نشأت میگیرد.
- پایین بودن اعتمادبهنفس: یکی دیگر از نشانههای روانی کودکی که کم رو و خجالتی است، اعتمادبهنفس پایین است. معمولاً این کودکان از حضور در جمع، خصوصاً جمعهایی که در آن افراد ناآشنا حضور دارند، فراری هستند. همچنین نمیتوانند سؤالات و ابهاماتی که در ذهنشان است را بپرسند. ناگفته نماند که این کودکان بسیار باهوش هستند اما به دلیل غلبه حس کمرویی بر هوش آنها، نمیتوانند کنجکاوی کنند و ابهاماتشان را برطرف نمایند.
چرا کودک خجالتی میشود؟ – علل خجالتی بودن کودکان چیست؟
پس از بررسی نشانههای خجالتی بودن کودک، حتماً تا حدودی دریافتید که آیا فرزند دلبندتان خجالتی است یا خیر؟ حال میخواهیم دلایلی که باعث میشود کودک خجالتی و ترسو شود را عنوان کنیم تا شما بدانید مشکل کجاست.
- ژنتیک
یکی از دلایلی که باعث میشود کودک خجالتی شود، ژنتیک است. اگر یکی از اعضای خانواده سابقه خجالت و کمرویی را داشته باشند، ممکن است کودک شما نیز خجالتی و کم رو شود. بخشی از این احساس کمرویی به مسائل ژنتیکی مربوط میشود که تحت کنترل شما نیست.
- رفتار خانواده
اگر کودک خجالتی و گوشهگیر دارید، به رفتاری که در خانواده با او میشود توجه کنید. زیرا یکی از دلایل خجالتی شدن کودکان، رفتار نامناسب خانواده است. خانوادههایی که مدام از فرزندشان حمایت میکنند و همیشه بهجای فرزندشان پاسخ میدهند، در واقع با این کار به کودکشان ضربه میزنند. بهخاطر داشته باشید توجه و محافظت بیش از اندازه برای هیچ کودکی خوب نیست.
- آزار و اذیت و انتقاد
یکی دیگر از دلایلی که باعث میشود کودک خجالتی و کم رو شود این است که اعضای خانواده مانند خواهر، برادر، پدر و مادر در سالهای ابتدایی زندگیاش از او بهشدت انتقاد کردهاند یا او را مورد آزار و اذیت قرار دادهاند. زورگویی، برچسب زدن به کودک، تنبیه فیزیکی و… همگی جزو این آزار و اذیتها بهحساب میآیند.
- پایین بودن اعتمادبهنفس
اگر مدام شکستهای کودک را به رویش بیاورید، او میپذیرد که فردی ناتوان و ترسو است. به همین علت اعتمادبهنفسش را از دست میدهد. به دنبال پایین بودن اعتمادبهنفس و همچنین ترس از شکست، کودک خجالتی و ترسو یا گوشهگیر میشود و ترجیح میدهد تا دیگران از اتفاقاتی که در درونش میافتد و یا افکاری که در سر دارد، باخبر نشوند.
راهکارهایی برای درمان کودک خجالتی
باتوجهبه اطلاعاتی که در بخش قبلی در اختیارتان قرار دادیم، حالا دیگر میتوانید بهخوبی کودک خجالتی را شناسایی کنید! فرقی ندارد که شما یک کودک خجالتی در مدرسه داشته باشید یا یک کودک یکساله خجالتی. درهرصورت زمانی که متوجه این موضوع شدید، باید راهکارهای درمانی را پیش بگیرید تا از همینجا این چرخه خجالت را متوقف کنید.
- با فرزندتان تعامل صحیح برقرار کنید
یکی از راههای درمان کودک خجالتی این است که با او به طور صحیح ارتباط برقرار کنید. یعنی بدون لحن آزاردهنده، بدون مسخره کردن، بدون تحقیر در حضور جمع و… با کودکتان حرف بزنید و در مورد ترسهایش از او بپرسید. لحن گفتگوی شما با کودک باید بهگونهای باشد که او احساس شرمندگی یا تحقیر شدن پیدا نکند. اجازه دهید در مورد ترسهایش صحبت کند و بادقت به حرفهایش گوش دهید. سپس با او همدردی کنید و از ترسهای خودتان و تجربههایی که برای برطرفکردن ترسهایتان داشتید بگویید. قطعاً اگر این تعامل را بارهاوبارها برقرار کنید، قدمی بزرگ برای درمان کودکتان برداشتهاید.
- تواناییهایش را به رویش بیاورید
برای درمان حس خجالتزدگی و کمرویی در کودکان بهتر است تا تواناییهایش را به رویش بیاورید و از او بابت این تواناییها تقدیر کنید. این کار در درمان کودک خجالتی معجزه میکند! به یاد داشته باشید کودک شما به دلیل حس خجالتی که دارد، تواناییهایش را پنهان میکند و اعتمادبهنفس پایینی دارد. برای اینکه به او کمک کرده باشید، از تواناییهایش در حضور جمع تقدیر کنید و او را ارزشمند جلوه دهید. تعریف و تمجید را از جمع خانواده شروع کرده و سپس در جمعهای دیگر مطرح کنید.
- در جمعهای مختلف با کودکتان حضور داشته باشید
کودک خجالتی نیاز دارد تا در جمعهای مختلف حضور داشته باشد. این بخشی از پروسه پشت سر گذاشتن خجالت است. در جمع از کودکتان بخواهید تا نظرش را اعلام کند یا از او در مورد برداشتش از اتفاقات و رویدادها سؤالاتی بپرسید. در جمع با کودک خود بیشتر گفتگو کنید تا این حصار خجالتی که او را احاطه کرده است بشکند.
- مراجعه به روانشناس
درصورتیکه احساس کردید کودک خجالتی شما بر کمرویی خود اصرار دارد، میتوانید از یک روانشناس برای درمان او کمک بگیرید. معمولاً کودکانی که برای مدت طولانی خجالتی بودهاند، با روشها و تکنیکهای خاص درمان میشوند.
با کودک خجالتی چگونه رفتار کنیم؟
اگر کودک خجالتی و کمرویی دارید، باید مراقب رفتارتان باشید. زیرا رفتار شما میتواند پیامدهای مثبت یا منفی در روحیه کودکتان داشته باشد. اما سؤال اینجاست که چگونه با کودک کم روی خود رفتار کنیم؟
- برایش قصه بخوانید
هیچچیز بهتر از این نیست که زمان بیشتری را برای وقت گذراندن با کودک خود اختصاص دهید. اگر کودک کمسنوسالی دارید، میتوانید از ذهنتان قصه در مورد کودک خجالتی بسازید و برای او تعریف کنید. کودکان بهخصوص کودکان کمسنوسال به شنیدن قصههای جدید علاقه زیادی نشان میدهند. همچنین همیشه سعی میکنند تا مانند قهرمان قصه رفتار کنند. حتی اگر زمان کافی برای قصهگویی ندارید، میتوانید قصه صوتی در مورد کودک خجالتی دانلود کنید و برای کودک خود پخش کنید. قصههایی که جنبه طنز و شوخی داشته باشند، روی کودکان تأثیر بیشتری دارند.
- برچسب نزنید
یکی از بزرگترین اشتباهات والدین در خصوص کودک کم رو و خجالتی این است که به او برچسب میزنند. این کار باعث تشدید خجالت و کمرویی و همچنین ازدستدادن عزتنفس در کودکان میشود. هرگز به کودک خود برچسب نزنید و برعکس از او تعریف و تمجید کنید تا بپذیرد که خجالتی نیست.
- ترسهای پنهان کودکتان را پیدا کنید
شاید کودکتان به دلیل سن کمی که دارد، نتواند ترسهایش را برای شما توضیح دهد؛ بنابراین بهتر است ترسهای پنهان و ناگفته او را پیدا کنید و در موردش با کودک خود صحبت کنید. هرگز سعی نکنید به یکباره کودکتان را با ترسهایش روبرو کنید. تنها میتوانید عادیسازی کنید تا از شدت ترس کودکتان کم شود.
- او را در کلاسهای آموزشی ثبتنام کنید
اگر فرزند شما بالای 3 سال سن دارد، میتوانید با ثبتنام او در کلاسهای آموزشی شاهد تغییراتش باشید. کودک خجالتی نیاز دارد تا مهارتهای جدید کسب کند و از این طریق به خودباوری برسد.
سوالات متداول
ارتباط برقرار نکردن با افراد، متکی و وابسته به پدر و مادر، نگران و مضطرب به نظر رسیدن و… همگی جزو نشانههای کودک کم رو و خجالتی است
عدم حضور در جمعهای مختلف و اجتماع، عوامل ژنتیکی، سوءرفتار اعضای خانواده با کودک و گاهی ویژگیهای شخصیتی کودک باعث کمرویی و خجالت میشود.
سعی کنید ارتباطات او با افراد دیگر مانند فامیل، دوست، آشنا و حتی غریبهها را بیشتر کنید. حضور در محیطهای اجتماعی در چنین شرایطی توصیه میشود.
