زمان تقریبی مطالعه: 16 دقیقه
اگر دارید این مقاله رو می‌خوانید تا با وضعیت رشد استاندارد نوزاد تازه‌متولدشده خود در هفته اول آشنا شوید، حتماً بعد از 9 ماه شور و شوق و انتظار، کودک شیرین خود را در آغوش گرفته‌اید و مانند همه کسانی که تازه مادر و پدر شده‌اند در روزهای اول کمی برای این تغییر شرایط و مراقبت از نوزاد تازه‌متولدشده خود نگران هستید.
همه انسان‌ها در ابتدا والد به دنیا نمی‌آیند بلکه آنها به‌مرورزمان و در مواجه با چالش‌های متعدد، مهارت‌هایی را کسب خواهند کرد. هر مادری، حتی آن دسته از مادرانی که سال‌های سال نقش مادری را ایفا کردند، در هفته‌های اول احساس ناراحتی و ترس، استرس و… تجربه خواهند کرد؛ بنابراین در وهله اول آرامش خود را حفظ کنید و صبور باشید و مراقب سطح انرژی خود باشید چرا که افت انرژی شما ادامه مسیر را برایتان سخت‌تر خواهد کرد.
به خودتان زمان زیادی بدهید تا بتوانید خودتان را با برنامه‌های فرزندپروری تطبیق دهید. خیلی زودتر از آنچه فکر می‌کنید، چالش‌های روزمره و مراقبت از نوزاد تازه متولد شده‌تان دیگر برایتان چندان چالش‌برانگیز نخواهد بود.
در دیدار اول شاید هیچ‌وقت انتظار نداشتید که نوزادتان را با چشم‌های پف‌کرده ببینید اما نگران باشید. دلیل این امر، قرارگرفتن نوزاد در محیط پر آب و کوچک رحم مادر و فشاری است که در حین وضع حمل در کانال زایمان نوزاد متحمل می‌شود.
با همه تفاسیر بی‌شک نوزاد شما بسیار زیباست و چه‌بسا حتی در مسیر رشد وی شاهد زیبایی‌های روزافزون او خواهید بود. در این دوران به یاد داشته باشید که از همه حواس مربوط به اولین تجربه‌های فرزندتان مانند اولین تجربه در آغوش گرفتن، اولین تجربه غذا دادن و حتی اولین تجربه لمس دستان او و… لذت ببرید.
گاهی ممکن است تا هفته‌ها و ماه‌ها تجربه‌های مربوط به حواس عاطفی و وابستگی بین شما و فرزندتان به شکل ارادی اتفاق نیفتد پس در چنین مواقعی صبور باشید و به خودتان فرصت دهید چرا که برای این موضوع ممکن است زمان زیادی نیاز داشته باشید.
ما در این مقاله سعی می‌کنیم با بیان تغییرات و رشد کودکتان در هفته اول به شما برای مراقبت از نوزاد تازه متولد شده‌تان کمک کنیم.
مقدار خواب نوزاد تازه‌متولدشده در هفته اول
نوزاد شما از ابتدای تولد تا 3_4 ماهگی، در یک شبانه‌روز به 14 تا 17 ساعت، استراحت و خواب نیاز دارد؛ بنابراین طبیعی است که در هفته اول بیشتر خواب باشد تا بدنش با دنیای جدید سازگار شود. اما نکته مهم آن است که در این هفته، سعی کنید هر 2 یا 4 ساعت یک‌بار برای شیردهی او را بیدار کنید تا قند خون او پایین نیاید. زیرا معده کودک بسیار کوچک است و در هر نوبت شیردهی می‌تواند مقدار کمی شیر بخورد.
اصول تغذیه (شیردهی) نوزاد تازه متولد شده در هفته اول
به‌طورکلی نوزادانی که تغذیه آنها تنها وابسته به شیر مادر است، معیارِ مناسب برای شیردهی آنان، باتوجه‌به میل خود نوزاد تعیین می‌شود. اما قانون کلی شیردهی نوزاد در هفته اول به این صورت است که هر 2 تا 3 ساعت یک‌بار تقریباً بین 30 تا 90 میلی‌لیتر (8 تا 12 مرتبه در 24 ساعت) شیر مادر یا شیر خشک تغذیه کند.
استاندارد رشد قدی و وزنی نوزادان در هفته اول
به‌طورکلی وزن نوزاد تازه‌متولدشده بین بازه 2.5 تا 4.5 کیلوگرم و طول قد نوزاد بین بازه 45 تا 55 سانتی‌متر متغیر است، وزن متوسط هر نوزاد در ایران حدود 3 کیلو و 400 گرم و میانگین قدی در حدود 50 سانتی‌متر است. اندازه دور سر نوزادان نیز به طور متوسط در حدود 35 سانتی‌متر است و در اکثر نوزادان بین 32.6 تا 37.2 سانتی‌متر متفاوت است.
تفاوت‌های قدی و وزنی نوزاد شما با میانگین‌های وزنی و قدی حتماً به این معنی نیست که نوزاد شما با یک مشکل روبرو است. نوزادان کامل یا به عبارتی نوزادانی که بعد از 39 تا 41 هفته به دنیا آمده باشند درشت‌تر و بزرگ‌تر و نوزادانی که زودتر از موعد مقرر متولد می‌شوند، ریزتر و کوچک‌تر هستند.
نکته مهمی که باید به آن توجه کرد و شاید شما انتظار آن را نداشته باشید این است که کوچولوی شما بعد از تولد، مقداری افت وزن خواهد داشت یا به عبارتی دیگر تقریباً تمام نوزادان با وزن کمتر از تولد خود بیمارستان را ترک خواهند کرد و این کاهش وزن بین 5 تا 10 درصد از وزن اولیه نوزاد را شامل می‌شود و این افت وزنی جای هیچ‌گونه نگرانی ندارد و در هما ماه اول جبران می‌شود.
چگونه نوزاد تازه‌متولدشده کمبود وزن را جبران خواهد کرد؟
به‌طورکلی شیرخوارانی که تنها به‌واسطه شیر مادر تغذیه خواهند شد، باتوجه‌به حجم شیر دریافتی که معمولاً به‌اندازه یک قاشق‌چای‌خوری است، حتی ممکن است تا هفته دوم بعد از زایمان هم به وزن روز تولد خود نرسند اما در نوزادانی که به‌واسطه شیر خشک تغذیه می‌شوند می‌توان شاهد افزایش وزن آنها زودتر از دوهفته باشیم.
از جمله مواردی که بر روی وزن نوزاد تازه‌متولدشده تأثیر می‌گذارد رژیم غذایی مادر در دوران بارداری است. اگر مادر در وضعیتی باشید که اضافه‌وزن داشته باشد ممکن است نوزاد درشت‌تر و سنگین‌تر باشد و یا اگر در دوران بارداری مواد مغذی را به طور کامل دریافت نکند ممکن است کودک هنگام متولد شدن وزن اندکی را داشته باشد.
سایر عوامل مؤثر بر وزن و اندازه نوزاد تازه‌متولدشده:
1. سلامت دوران بارداری
2. وزن نوزاد تازه‌متولدشده هنگام تولد + ژنتیک
3. جنسیت (فرزند پسر وزن بیشتری را نسبت به فرزند دختر دارد)
4. فرزند ارشد (به طور معمول فرزندان اول از نظر مقیاس، کوچک‌تر از سایر فرزندان هستند)
5. نژاد: معمولاً فرزندان سفیدپوست اندازه بزرگ‌تری را نسبت به فرزندان سیاه‌پوست دارند
6. دو یا سه‌قلو بودن: (معمولاً سه‌قلوها اندازه کوچک‌تری را نسبت به دوقلوها دارند)
بررسی سلامت نوزاد تازه متولد شده در هفته اول بعد از تولد
بعد از زایمان و ترخیص تمام نوزادان سالم باید بین ۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد، توسط پزشک اطفال ویزیت شوند. والدین باید نوزادشان را برای انجام اولین آزمایش مهم زندگی‌شان در روزهای سوم تا پنجم بعد از تولد به مراکز درمانی اطفال ببرند تا بررسی‌ها و آزمایش‌های اولیه غربالگری صورت گیرد، بعد از آن نیز بین روزهای ۱۰ تا ۱۴ و سپس ۲۸ روز پس از تولد دوباره توسط پزشک اطفال معاینه شود.
برای ارزیابی سلامت نوزاد تازه متولد شده در هفته اول باید چند شاخص مهم مورد بررسی قرار می‌گیرد که عبارت‌اند از:
تست یا نمره دهی آپگار
تست یا نمره دهی آپگار، روشی دقیق و سریع برای ارزیابی سلامت نوزاد تازه‌متولدشده است. پزشکان بعد از انجام این تست، وضعیت عمومی کودک شما را مورد برسی قرار می‌دهند که این وضعیت شامل نبض، تنفس کودک، رفلکس‌ها، وضعیت ماهیچه‌های بدن، رنگ پوست و ظاهر کودک را شامل خواهد شد.
تزریق ویتامین K به نوزاد تازه‌متولدشده
در روزهای اول بعد از به‌دنیاآمدن نوزاد، زمانی که در بیمارستان یا مراکز زایمان هستید، کارکنان مربوطه، واکسن ویتامین k را به‌منظور جلوگیری از لخته شدن خون به نوزاد شما تزریق خواهند کرد.
تست غربالگری نوزادان
سایر غربالگری‌های مربوط به نوزادان شامل آزمایش اختلالات متابولیکی و هورمونی، آزمایش بیماری قلبی مادرزادی و آزمایش شنوایی است.
نشانه زردی (یرقان) در نوزادان در هفته اول
زردی یک عارضه شایع در بین نوزادان تازه‌متولدشده است. در این عارضه بد از تولد سفیدی چشم نوزاد و پوست او رو به زردی خواهد رفت. این بیماری می‌تواند به‌صورت خفیف یا شدید بروز کند. در روز اول تولد در بیمارستان زردی نوزاد تازه‌متولدشده چک می‌شود. علایم زردی اغلب ابتدا روی صورت نوزاد آشکار خواهد شد و سپس رفته‌رفته به بقیه قسمت‌های بدن هم (از جمله سفیدی چشم) سرایت خواهد کرد.
به دلیل اینکه 3 روز پس از تولد زردی در 60 درصد بچه‌ها قابل رویت می‌شود آزمایش زردی برای همه نوزادان تازه متولد شده در روز سوم تجویز می‌شود. پزشک برای تعیین سطح بیلی‌روبین (رنگ‌دانه‌های موجود در خون) نوزاد، تست خون او را مورد بررسی قرار خواهد داد.
اگر عدد زردی نوزاد تازه متولد شده بین ۱۳ تا ۱۷ باشد اقدامات پزشکی لازم دارد و عدد زردی ۲۵ تهدید جدی برای سلامتی و جان نوزاد محسوب می‌شود، عدم درمان به‌موقع زردی نوزاد منجر به عقب‌ماندگی ذهنی او می‌شود. به همین دلیل سنجش و آزمایش زردی برای نوزادان بسیار حیاتی است و باید به‌سرعت پیگیری شود.
برای اطلاع بیشتر از عوارض و درمان زردی نوزاد، می‌توانید مقاله مربوط به آن را در سایت بازی بوک مطالعه بفرمایید.
مراقبت از سر نوزاد
به دلیل ضعیف بودن عضلات گردن نوزاد تازه متولدشده سر او به عقب می‌رود و بدون حمایت نمی‌تواند سر خود را نگه دارد؛ بنابراین باید به‌شدت احتیاط شود و تقریباً تا 3 ماهگی می‌بایست از دستان خود برای حمایت از سر او استفاده کنید.
مراقبت از بندناف نوزاد تازه متولد شده
یکی از مراقبت‌های سلامتی که توسط والدین باید انجام شود مراقبت از بندناف نوزاد تازه متولد شده است و تنها کاری می‌توانید برای مراقبت از بندناف نوزاد خود انجام دهید، تمیز و خشک نگه‌داشتن آن است. بندناف نوزاد معمولاً بین 7 تا 21 روز پس از تولد خشک می‌شود و از بدن نوزاد جدا می‌شود، ممکن است کمی زخم شود که آن هم بعد از مدتی برطرف خواهد شد.
رفلکس‌ها و مهارت‌های نوزادی
نوزاد تازه‌متولدشده می‌تواند روی اشیا و چهره‌هایی که در فاصله 20 تا 30 سانتی‌متری از چشمان او قرار دارد متمرکز شود. حتی عواطف افرادی که در اطراف او هستند را نیز می‌تواند درک کند. اما رنگ‌ها را تشخیص نمی‌دهد و همه چیز را به‌صورت نگاتیوی و سیاه‌وسفید می‌بیند.
نوزاد تازه‌متولدشده یک سری واکنش‌های درونی و غریزی از خود نشان می‌دهد که به‌صورت استاندارد برای همه نوزادان مطرح است، یکی از مهم‌ترین آنها این است که اگر گونه یا بخشی از صورت آنان مورد نوازش یا تماس قرار بگیرد به آن سمت می‌چرخند و دهان خود را برای دریافت غذا باز خواهند کرد. این رفلکس به نوزادان به‌گونه‌ای کمک می‌کند که موقعیت سینه مادر یا شیشه شیر را بتوانند پیدا کنند.
از طرفی مطالعات جدید نشان می‌دهد که نوزادان می‌توانند بوها را حس می‌کنند و با کمک همین حس بویایی است که می‌توانند مادر و بوی شیر مادر را تشخیص دهند و به سمت سینه مادر بچرخد.
یکی دیگر از واکنش‌های درونی نوزادان وحشت‌زدگی است. زمانی که نوزاد یک حرکت ناگهانی را حس می‌کند یا صدای بلندی را می‌شنود به‌صورت ناخودآگاه ممکن است دست و پاهای خود را باز کند یا به کمر خود قوس دهد و یا گاهی هم ممکن است گریه کند. حتی ممکن است در خواب هم این واکنش‌ها را داشته باشند که پس از گذشت چند ماه از بین می‌رود
مراقبت مادر پس از زایمان در هفته اول
مراقبت‌های بعد از زایمان یکی از نکاتی است که هم در سلامت مادر و هم نوزاد تازه‌متولدشده مؤثر است و شامل مراقبت‌های جسمی، حمایت‌های روحی عاطفی و آموزش به مادران است. از جمله مراقبت‌هایی که در هفته اول زایمان باید انجام دهید می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
اولین دفع بعد از زایمان
اولین دفع بعد از بارداری (اولین BM شما بعد از بارداری) ممکن است دارای روندی کند و آهسته باشد و دلیل این امر این است که در دوران بارداری ماهیچه‌هایی که در معده به هضم شما کمک می‌کنند، ضعیف شده‌اند و علاوه‌برآن ممکن است عملکرد روده هم به دلیل کشیدگی و فشارهای حین زایمان ضعیف شده باشد.
ترس از شکافته شدن و باز شدن بخیه‌ها هم ممکن است یکی دیگر از عوامل کند بودن روند دفع شما باشد. (اما اصلاً جای نگرانی برای این موضوع وجود ندارد چون چنین اتفاقی نخواهد افتاد.) و در آخر شاید تشدید هموروئید (بواسیر) به همراه درد شدیدی هم اشاره کرد. اما نگران نباشد چرا که شما به‌زودی بهبودی خود را دوباره به دست می‌آورید و برای تسریع این روند سعی کنید از مواد غذایی حاوی فیبر و مایعات زیاد استفاده کنید و پیاده‌روی را هم فراموش نکنید که به‌شدت می‌تواند کمک‌کننده باشد.
انجام معاینه بعد از زایمان
اولین ویزیت مادر تازه وضع حمل کرده باید در یکی از روزهای 1 تا 3 پس از زایمان صورت گیرد و پزشک علاوه بر کنترل بخیه‌ها و عدم خون‌ریزی، چک کردن داروها و آموزش بستن شکم‌بند را نیز به مادر می‌دهد.
تغذیه مادر پس از زایمان
ازآنجایی‌که مادران در طول زایمان انرژی و توان زیادی از دست می‌دهند باید به این نکته توجه کنید که در هفته اول بعد از زایمان بدن برای بازسازی و برگشت به حالت طبیعی باید به مقدار زیادی تقویت شوید و مواد مغذی و غذاهای مقوی زیاد استفاده کنید. زیرا علاوه بر تقویت قوای خود مادر تأمین نیازهای غذایی نوزاد تازه‌متولدشده به مادر و تغذیه بعد از زایمان او وابسته است.
مراقبت از سینه مادر بعد از زایمان
حدوداً دوتا پنج‌روز پس از زایمان، زمانی که شیر در سینه مادر تولید می‌شود، از سینه مادر شیر تراوش خواهد شد و سینه‌ها بسیار دردناک و مانند سنگ به‌شدت سفت و سخت خواهند شد.
اگر مادر به نوزادتازه‌متولدشده خود شیر نمی‌دهد، احتقان باید ظرف چند روز فروکش کند. در این مورد، باید از یک سوتین مناسب استفاده کنید تا گرفتگی را به حداقل برسانید.
باگذشت زمان، سینه مادر به تولید شیر ادامه خواهد داد. همچنین مادر باید از هر نوع تحریک نوک پستان خودداری کند و در صورت بروز درد، استفاده از کمپرس یخ می‌توانند به رفع ناراحتی کمک کند.
اگر مادر در حال شیردهی است، باید انتظار این موضوع را داشته باشد که احتقان در عرض دوتا سه روز کاهش یابد. اما گاهی اوقات ممکن است چند هفته طول بکشد تا نوزاد بتواند خود را با شرایط سینه مادر وفق دهد.
تا آن زمان، اقداماتی وجود دارد که می‌تواند برای به‌حداقل‌رساندن درد و ناراحتی ناشی از احتقان انجام دهد، از جمله استفاده از کمپرس گرم قبل از شروع شیردهی و کمپرس سرد بعد از آن، دوشیدن کمی شیر به‌صورت دستی یا با استفاده از شیردوش‌های برقی و… که همه این موارد در هر دوره از شیردهی باید لحاظ شود.
برطرف‌کردن پف چشم پس از زایمان
اگر در حین زایمان برای به‌دنیاآوردن نوزاد خود تلاش سخت و زیادی کردید، و ماهیچه‌های صورتتان به‌شدت مورد انقباض قرار گرفته شده باشند، ممکن است در نواحی اطراف چشم خود حلقه‌های گودی را ببینید که گاهی به رنگ‌های کبودی یا حتی خون‌مردگی به نظر برسد. اما اصلاً جای نگرانی نیست چرا که این یکی از علایم ظاهری شایع بعد از زایمان که کاملاً بی‌ضرر و موقتی است و نتیجه فشار و انقباضاتی است که هنگام زایمان به شکل غیرارادی به‌صورت خود وارد کردید، می‌باشد. گاهی اوقات در نواحی تحتانی چشم حالت تورم و کوفتگی هم ممکن است قابل روِت باشد که باز هم جای نگرانی برای آن وجود ندارد. وجود مایعات اضافی (باقی‌مانده مایعات از دوران بارداری) یکی از عامل ایجاد چنین تورم‌ها است.
در چنین شرایطی چه‌کارهایی باید انجام داد:
1. در طول روز برای تسریع بهبودی می‌توانید از کمپرس‌های سرد به طور متناوب استفاده کنید.
2. علاوه بر کمپرس‌های سرد، استفاده از چای کیسه‌ای سرد شده هم می‌تواند به کمک‌کننده باشد.
3. استفاده از چای حاوی تانن (گروهی از ترکیبات شیمیایی موجود در چای که به‌واسطه طعم و عطر متمایزی که دارند و همچنینی خواص شیمیایی منحصربه‌فردشان در به‌منظور یک روش درمانی مورداستفاده قرار میگرند.) به کاهش تورم چشم کمک خواهد کرد.
4. از ژل‌های چشمی که حاوی ترکیبات خیار، بابونه، آرنیکا (گیاه کوهی) به دلیل ویژگی ساختاری که دارند هم می‌توانند به‌عنوان گزینه خوبی برای کاهش تورم و پف زیر چشم، نام برد.
5. از مصرف نوشیدنی‌های الکلی و غذاهای شور به‌شدت در این دوران پرهیز کنید. چون علاوه بر خودتان برای نوزاد تازه‌متولدشده که شیر شما را می‌نوشد مناسب نیست.
6. اما سعی کنید در وهله اول خواب خوب و باکیفیت را داشته باشد و در هنگام استراحت و خوابیدن از چند بالش برای ارتفاع دادن به سرتان استفاده کنید چرا که به‌شدت به تسریع روند بهبودی کمک خواهد کرد.
