زمان تقریبی مطالعه: 11 دقیقه
با بزرگ شدن بچهها و ورود آنها از دوران کودکی به نوجوانی، تغییرات زیادی در بدن، ذهن، محافل اجتماعی و هویت آنها رخ میدهد. این تغییرات میتوانند منجر به این شوند که کودک خود محور به نظر برسد تا جایی که احساس شود به اختلال خود شیفتگی مبتلا شده است.
شخصیت خود شیفتگی یا نارسیسیسم در کودکان و نوجوانان با شکوه دائمی، نیاز آنها به تحسین و تمجید، توهم قدرت و غیره مشخص میشود. اختلال خود شیفتگی در کودکان میتواند در طولانی مدت مشکلاتی را در روابط آنها ایجاد کند. برای آشنایی با علائم، علل، تشخیص، درمان، عوارض و مراقبت در منزل برای کودکان مبتلا به NPD، خواندن ادامه این مطلب را از دست ندهید.
اختلال خود شیفتگی در کودکان چیست
شخصیت خودشیفته یا نارسیسیسم در کودکان و نوجوانان Narcissistic personality disorder (NPD) نوعی وضعیت سلامت روانی است که در آن کودک یا نوجوان احساس میکند بیش از حد ارزشمند است و میخواهد دیگران تحسینش کنند. در این عارضه کودک معتقد است که برتر است و شایسته است که بهتر از دیگران با او رفتار شود. همچنین نسبت به احساسات دیگران بیتوجهی کامل دارد. اختلال خود شیفتگی اغلب با سایر اختلالات روانپزشکی همراه بوده و درمانش سخت است.
انواع مختلف رفتار خود شیفتگی در کودکان
دو نوع رایج خود شیفتگی در روانشناسی شامل موارد زیر میشوند
اختلال خود شیفتگی آشکار (Overt Narcissism)
خود شیفتگی آشکار اغلب آشکارترین شکل این بیماری در نظر گرفته میشود. رفتار این دسته از افراد به شدت خودخواهانه است. خودشیفتگان آشکار همیشه حق به جانب و زورگو هستند و با رفتار و حرکاتشان اشک بقیه را درمیآورند.
اختلال خود شیفتگی پنهان (Covert Narcissism)
کودکی که خود شیفتگی پنهان دارد، مانند سایر اشکال خود شیفتگی، خواهان تمجید و تائید دیگران است. با این حال ممکن است از ظاهر این دسته از افراد تشخیص ندهید که خودشیفته هستند. آنها تظاهر به مهربانی و حمایتگری میکنند اما در حقیقت سرد و بیاحساس هستند و از افراد نزدیکشان به عنوان ابزاری برای رسیدن به خواستههایشان استفاده میکنند.
علائم بیماری خود شیفتگی
علائم خود شیفتگی در کودکان مانند علائمی است که در بزرگسالان مشاهده میشود با این حال تفاوتهایی بین این دو گروه وجود دارد که باید هنگام مشکوک شدن به اختلال خود شیفتگی در نظر گرفت.
برخی از کودکان در طی دوران رشد ممکن است تمایل به خودمحوری یا خود بزرگ بینی داشته باشند. این مورد طبیعی است اما وقتی این صفات بعد از بلوغ همچنان ادامه پیدا کنند نگران کننده میشوند.
علائم اختلال شخصیت خودشیفته در کودکان شامل موارد زیر میشوند
بزرگ نمایی در اختلال خود شیقتگی کودکان
- احساس خود بزرگ بینی
- احساس برتری نسبت به دیگران
- استحقاق (احساس میکنند حق دارند چیزهایی را داشته باشند که ندارند)
- تخیلات دسترسی نامحدود به مواردی مانند قدرت، پول و جذابیت
نیاز مفرط به تحسین
- باید مرکز توجه باشد
- احساسات شدید و منفی یا نداشتن احساسات در پاسخ به عدم توجه دیگران
روابط سطحی و استثمارگرانه در اختلال خود شیفتگی
- تمایل به رفت و آمد با افرادی که برتر از دیگران به نظر میرسند
- دیگران برای آنها تا زمانی که سودمند باشند ارزش دارند
عدم همدلی
- نداشتن توانایی مراقبت از نیازهای عاطفی یا تجربیات دیگران
مشکل در دلبستگی و وابستگی
- متکی به بازخورد از محیط است
- روابط آنها تنها برای تقویت تصویر مثبتی از خودشان است
- تعاملات آنها سطحی است
- با کسی صمیمی نمیشوند
احساس پوچی و کسالت در اختلال خود شیفتگی
وقتی توجه و تمجید متوجه آنها نباشد، احساس پوچی، بیحوصلگی، افسردگی یا بیقراری به آنها دست میدهد
آسیب پذیری در برابر تغییرات زندگی
- مشکل در حفظ اهداف شخصی و حرفهای در طول زمان
- عدم سازش در مدرسه، کار و روابط
نشانههای اختلال خود شیفتگی شخصیت در کودکان
هنگام ارزیابی این وضعیت در کودکان، علائم دیگری نیز وجود دارد که باید در نظر گرفته شود. لازم به ذکر است این نشانهها مختص کودکان و نوجوانان هستند و در مورد بزرگسالان صدق نمیکنند. این نشانهها عبارتاند از
- به خطر افتادن کیفیت دوستی یا روابط متقابل
- حساسیت بیش از حد به انتقاد
- انتشار تصاویر بیش از حد از خود در رسانههای اجتماعی
- انتظار برخورد ویژه از طرف والدین یا دیگران
- ناتوانی در حفظ تماس چشمی
- نداشتن دوست
- علاقه نداشتن به بازی با اسباب بازی
- دروغ گفتن به عنوان نوعی توجیه، بدون ذرهای پشیمانی
- اضطراب جدایی
- مشکوک بودن
- کج خلقی فراتر از چیزی که طبیعی تلقی میشود
علل اختلال شخصیت خودشیفته
علل اختلال خود شیفتگی کودکان به طور کامل مشخص نیست. اعتقاد بر این است که این عارضه بیشتر با عوامل بیولوژیکی و محیطی مرتبط است؛ اما برخی آن را با رفتارهای والدین هم مرتبط میدانند. به عقیده برخی از افراد، داشتن والدینی که به فرزندانشان بیش از حد محبت میکنند میتواند منجر به خود شیفتگی شوند.
عوامل دیگری که ممکن است در ایجاد اختلال شخصیت خودشیفته یا نارسیسم در کودک نقش داشته باشد عبارتاند از:
- سوء استفاده (اعم از جسمی و عاطفی)
- فرزندخواندگی
- تاثیرات فرهنگی
- فوت یکی از والدین
- طلاق والدین
- انتقاد بیش از حد
- انتظارات بیش از حد از والدین
- ژنتیک یا عوامل بیولوژیکی، ازجمله ویژگیهای شخصیتی ارثی
- حساسیت بالا
- والدین خودشیفته
- بیتوجهی والدین
- توجه بیش از حد والدین
- تاثیرات همسالان یا اجتماع
- تروما
تشخیص اختلالات روانی خود شیفتگی
فرآیند تشخیص این عارضه شامل موارد زیر میشود
- در ابتدا پزشک سلامت روانی کودک را ارزیابی میکند
- او با کودک صحبت میکند تا بفهمد چه میزان عاشق خودش است و به خودش اهمیت میدهد
- رفتار کودک در مقابل پزشک برای دانستن اینکه آیا او متواضع است یا صمیمی نیز تجزیه و تحلیل میشود
- به منظور رد سایر شرایط فیزیکی که ممکن است باعث علائم شده باشند، پزشک یک معاینه فیزیکی نیز انجام خواهد داد
- اگر دلیل دیگری پیدا نشد، پزشک یک برنامه مراقبت از سلامت روان مخصوص کودک ارائه خواهد داد
- تشخیص اختلال خود شیفتگی معمولا مستلزم درک روانشناختی بیمار است؛ به همین دلیل پزشکان از پرسشنامهها و فعالیتهای ارزیابی استفاده میکنند
- پزشک ممکن است در مورد عملکرد تحصیلی کودک، کیفیت روابط دوستانه، تعداد دوستان و غیره سوالاتی بپرسد.
- همچنین آزمایشات تشخیصی دیگری برای بررسی اینکه آیا این بیماری اختلال شخصیت خودشیفته است یا چیز دیگری مانند هیپومانیا انجام میشود
چگونه والدین کودک خودشیفته تربیت میکنند
تجربیات کودکان در حین رشد میتواند بر نحوه رشد آنها تاثیر بگذارد. در مورد اختلال روانی خود شیفتگی، سبک فرزند پروری و نحوه نگرش و تعامل والدین با فرزندان، مواردی هستند که میتوانند شانس ابتلای فرزند به خود شیفتگی را افزایش دهند.
به عنوان مثال وقتی والدین بیش از حد به فرزندانشان محبت میکنند، عزت نفس آنها را افزایش میدهند. برعکس، خود شیفتگی دوران کودکی زمانی اتفاق میافتد که والدین فرزند خودشان را بهتر و شایستهتر از سایر کودکان بدانند.
درمان اختلال خود شیفتگی در نوجوانان و کودکان
موثرترین درمان برای اختلال شخصیت خودشیفته روان درمانی است و نه دارو درمانی.
برخی از مدلهای درمانی پرکاربرد عبارتاند از:
1-درمان شناختی رفتاری: این روش درمانی کمک میکند بیمار مشکلش را تشخیص بدهد و الگوهای فکری و رفتاری نامطلوب و منفیاش را بشناسد. درمان شناختی رفتاری به تغییر آنها با افکار مثبت و سازنده کمک میکند.
2-روان درمانی روانکاوی: این روش درمانی خود بزرگ بینی کودک، مکانیسمهای دفاعی او در برابر عملکرد ضعیفش و تعامل با والدین و همسالانش را هدف قرار میدهد. این درمان همچنین شامل مشاوره خانواده و والدین بیمار است.
3-خانواده درمانی: اگر اختلال خود شیفتگی نتیجه ارزیابی بیش از حد و محبت بیش از حد والدین باشد، روان درمانگر در مورد این موارد با والدین صحبت میکند و حد اعتدال احساسات آنها را نسبت به کودک تنظیم میکند.
از آنجا که ممکن است برخی از کودکان از افسردگی و اضطراب رنج ببرند، پزشکان برای آنها داروهای ضد افسردگی تجویز میکنند. بسیار مهم است که کودک و والدین روند درمان را دنبال کنند تا از عوارض بعدی جلوگیری شود.
عوارض ناشی از اختلال خود شیفتگی کودکان
اختلال شخصیت خودشیفته یا نارسیسیسم میتواند یک عامل خطر مهم برای خودکشی و اقدام به خودکشی باشد.
عوارض احتمالی دیگری که ممکن است از اختلال شخصیت خودشیفته ناشی شوند عبارتاند از:
- افراط در مصرف مواد مخدر یا الکل در دوران بزرگسالی.
- روابط بحرانی با دوستان و خانواده
- از نظر اجتماعی بیدستوپا بودن و فاقد حلقه اجتماعی
- داشتن روابط دشوار در مدرسه و خانه
از طریق تکمیل روند درمان و مراقبت شخصی در خانه میتوان جلوی آسیبهای طولانی مدت را گرفت.
نحوه مراقبت از کودک مبتلا به اختلال خودشیفته در منزل
اگر کودک شما ویژگیهای اختلال خود شیفتگی را از خودش نشان میدهد، به کمک نکات زیر میتوانید به او کمک کنید تا پویایی روابط عاطفی و اجتماعی را بهتر درک کند.
1-محکم باشید اما خشن نه: خشونت و پرخاشگری میتوانند باعث شوند فرزندتان کاملا از شما دور شود. افراد خودشیفته روحیه متورمی دارند و خیلی زود نسبت به همه چیز جبهه گرفته و صدمه میبینند. آنها از آسیب خود شیفتگی رنج میبرند بنابراین توصیه میشود به جای خشونت و پرخاشگری آنها را درست تربیت کنید.
2-احساس استحقاق او را مهار کنید: به کودکتان بفهمانید که خیلی شبیه به سایر اعضای خانواده است و رفتار خاصی ندارد. به عنوان مثال، اگر فرزندتان احساس میکند که خواهر و برادر و دوستانش باید مطیع او باشند، به او بگویید که نمیتواند دیگران را مورد آزار و اذیت قرار دهد.
3-گفتگوهای اعتدالی: به کودک خود بفهمانید که گوش دادن به دیگران به اندازه صحبت کردن مهم است. مکالمات باید 50 درصد صحبت کردن و 50 درصد گوش دادن باشد. از او بخواهید این کار را در خانه تمرین کند.
4-به او عشق بی قید و شرط بدهید: وقتی فرزندتان در کاری موفق میشود به او هدیه ندهید و در صورت شکست به او توهین نکنید. عشق خود را به چیزی که او به دست میآورد وابسته نکنید و او را بی قید و شرط دوست داشته باشید.
5-ایجاد تعادل در روابط: به فرزندتان بفهمانید که تعادل روابط در خانه چگونه است، چگونه کارهای خانه باید توسط همه به طور یکسان انجام شود و چگونه همه باید به نیازهای دیگران توجه کنند. توضیح دهید که چگونه در خانه والدین مسئولیت مراقبت، کسب درآمد و تامین غذای خانواده را بر عهده دارند در حالی که فرزندان باید به مدرسه بروند، رفتار مناسبی داشته باشند و درس بخوانند.
سوالات متداول
خودبرتربینی، عدم همدلی، نیاز به توجه و تمجید، روابط آشفته
خود شیفتگی در کودکان میتواند به دلایل متعددی ازجمله عوامل ژنتیکی (والدین خودشیفته)، خانوادگی (فرزندخواندگی، فوت والدین، طلاق والدین) و محیطی (تاثیرات همسالان یا اجتماع) باشد.
فرزندتان را به گونهای تربیت کنید که ذهنی سالم با دیدگاههای واقعبینانه از خود داشته باشد، به او یاد بدهید از اشتباهاتش درس بگیرد و آنها را تکرار نکند، به کودک خود در مواجهه با سختیها عزت نفس را آموزش دهید. بیاموزید که شکست خوردن اشکالی ندارد و تلاش مهم است نه نتیجه. به آنها عشق بی قید و شرط نشان دهید.
وقتی کودکی به خود شیفتگی مشکوک میشود، یا زمانی که کودک نشانههایی از خود شیفتگی را نشان میدهد، اولین قدم این است که از یک متخصص بهداشت روان واجد شرایط مانند روانشناس یا درمانگر کمک بگیرید. این متخصصان بعد از تشخیص میتوانند به والدین کمک کنند تا راهبردهایی را برای حمایت بهتر از کودکان مبتلا به اختلال خود شیفتگی یاد بگیرند.
