حملات پانیک یا وحشت زدگی در کودکان و نوجوانان چیست ؟

زمان تقریبی مطالعه: 17 دقیقه

حملات پانیک اپیزودهای ناگهانی و غیرمنتظره از ترس و اضطراب شدید هستند که ممکن است بدون محرکی آشکار و در زمانی که فرد انتظارش را ندارد اتفاق بیفتد. این حملات به دلیل این که واکنش‌های فیزیکی را با خود به همراه دارند می‌توانند بسیار ترسناک باشند به خصوص زمانی که فرد مبتلا یک کودک باشد.

طبیعی است که برای هر پدر و مادری مشاهده این که کودک یا نوجوانشان با این حملات دست و پنجه نرم می‌کند اصلاً آسان نیست. والدین در چنین شرایطی ممکن است احساس درماندگی کنند و ندانند که بهترین کار چه چیزی می‌تواند باشد. اما با این حال، مهم است که بدانید شما تنها نیستید و اقداماتی وجود دارد که می‌توانید برای کمک به فرزندتان انجام دهید. به همین دلیل در صورتی که فرزند شما نیز با اختلال پانیک درگیر است خواندن ادامه این مقاله برای شما بسیار کمک‌کننده خواهد بود.

حملات پانیک در کودکان و نوجوانان چیست؟

حملات پانیک یا پانیک اتک در کودکان و نوجوانان دوره‌ کوتاهی از اضطراب شدید است که احساسات فیزیکی مانند ترس را در فرد ایجاد می‌کند. این حملات با موج ناگهانی ترس، ناراحتی یا احساس از دست دادن کنترل حتی زمانی که هیچ خطر یا محرک واضحی وجود ندارد آغاز می‌شود و به فرد احساس مرگ قریب‌الوقوع را القا می‌کند.

این حملات که به نام حملات اضطرابی نیز شناخته می‌شوند اغلب شامل علائم فیزیکی شبیه به حملات قلبی، مانند لرزش، سوزن سوزن شدن یا ضربان قلب سریع، تعریق و تنگی نفس است که می‌تواند در هر زمانی رخ دهد. بسیاری از افراد مبتلا به اختلال پانیک در مورد احتمال حمله مجدد نیز نگران هستند در واقع این ترس ممکن است به قدری شدید باشد که فرد زندگی خود را به طوری تغییر دهد (برای مثال فرار از تنها ماندن یا ترس از ترک خانه) تا احتمال رخ دادن حملات بعدی را کم کند.

حملات پانیک بنا به شدت اضطراب فرد ممکن است به دفعات چندین بار در روز و یا به ندرت چند بار در سال رخ دهد که مدت زمان آن می‌تواند از چند دقیقه تا نیم ساعت طول بکشد. با این حال، اثرات فیزیکی و احساسی حمله ممکن است تا چند ساعت ادامه داشته باشد. حملات وحشت زدگی بسیار رایج هستند به طوری که می‌توان گفت بیش از 35% از جمعیت جهان در طول زندگی خود حداقل یک بار این حملات را تجربه خواهند کرد.

حمله پانیک در کودکان که نوعی اختلال هراس است اغلب در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی آغاز می‌شود و زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به این اختلال قرار دارند. لازم به ذکر است که همه کسانی که حمله پانیک را تجربه می‌کنند به اختلال پانیک مبتلا نمی‌شوند.

تنها تکرار حمله عصبی پانیک در نوجوانان و کودکان است که می‌تواند به شدت ناتوان‌کننده باشد و زندگی فرد را مختل کند.

علائم حملات پانیک در کودکان و نوجوانان

علائم حملات وحشت زدگی می‌توانند طیف وسیعی از علائم فیزیکی و روانی را در بربگیرد و در هر فرد علائم متفاوتی را داشته باشد. برای مثال کودک یا نوجوان شما ممکن است احساس کند که کنترل خود را از دست داده و در جایی گیر افتاده یا نمی‌تواند خود را از موقعیت خاصی رها کند. در مجموع علائم و احساساتی که در بیماری پانیک اتک در کودک و نوجوان ممکن است تجربه شوند شامل:

• افزایش هوشیاری برای خطر و علائم فیزیکی
• تفکر مضطرب و غیرمنطقی
• احساس شدید ترس، خطر یا پیش‌بینی وقوع حمله
• ترس از دیوانه شدن، از دست دادن کنترل یا مردن
• احساس سبکی سر و سرگیجه
• سوزن سوزن شدن و لرز، به ویژه در بازوها و دست‌ها
• لرزیدن و عرق کردن
• گرگرفتگی
• ضربان قلب شدید
• احساس انقباض در قفسه سینه
• مشکلات تنفسی، از جمله تنگی نفس
• حالت تهوع یا ناراحتی شکمی
• عضلات منقبض
• دهان خشک
• احساس غیرواقعی بودن و دوری از محیط

این علائم حملات پانیک معمولاً بیشتر از ده دقیقه طول نمی‌کشند و پس از 30 دقیقه به کل ناپدید می‌شوند؛ اما چیزی که بعد از حمله برای فرد مبتلا آزاردهنده خواهد بود ترس از وقوع دوباره این حملات است.

چه عواملی باعث بروز حملات پانیک در کوکان می‌شود؟

همانند سایر بیماری‌های روانی، تحقیقات نشان داده‌اند که تعدادی از عوامل ممکن است احتمال ابتلای کودک شما به حملات پانیک را افزایش دهد. این عوامل شامل:

• عوامل ارثی یا ژنتیکی: تحقیقات نشان می‌دهد داشتن یکی از بستگان نزدیک (مانند والدین یا خواهر و برادر) که از حملات پانیک رنج می‌برد، احتمال این که کودک نیز این حملات را تجربه کند را افزایش می‌دهد.
• فوبیا: برخی از کودکان ممکن است پس از قرار گرفتن در معرض چیزی که از آن می‌ترسند حملات وحشت‌زدگی را تجربه کنند.
• سایر اختلالات روانی: وضعیت‌های سلامت روانی مانند اضطراب، افسردگی، اختلال وسواس فکری جبری (OCD) یا اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) می‌تواند باعث حمله عصبی پانیک در نوجوانان و کودکان شود.
• حوادث ناگوار یا تغییرات ناگهانی: محرک‌های عاطفی کوتاه مدت مانند رنج بردن از سوگ از دیگر عوامل حملات اضطرابی هستند.
• عزت نفس پایین
• اضطراب
•  برخی از مواد غذایی مانند نوشیدنی‌های کافئین‌دار نیز می‌توانند موجب حمله پانیک در کودکان ایجاد شوند.

هنگامی که علل دیگر رد شد، متخصص سلامت روان اختلال پانیک را در موارد زیر تشخیص خواهد داد:

• کودک چندین بار حملات پانیک را تجربه کرده باشد
• کودک به شدت نگران حملات بعدی باشد
• کودک می‌ترسد که اگر حمله دیگری داشته باشد، بمیرد یا دیوانه شود.
• تغییر بزرگی در رفتار کودک به وجود آمده باشد، مانند اجتناب از مکان‌هایی که در آن حمله اضطرابی را تجربه کرده یا حتی مکان‌هایی که او را به یاد این حملات می‌اندازد و کودک را مضطرب می‌کند.

عوارض اختلال پانیک در کودک

بدون درمان اختلال و حملات پانیک در کودکان و نوجوانان می‌توانند عوارضی را با خود برای آن‌ها به دنبال داشته باشند و زندگی روزانه فرد را با اختلال‌های جدی مواجه کند. برخی از عوارضی که بیماری پانیک اتک در کودک و نوجوان ممکن است بروز دهد شامل:

• مشکلات در مدرسه
• اجتناب از حضور در موقعیت‌های اجتماعی
• بروز سایر فوبیاها مانند آگروفوبیا
• افسردگی، اختلالات اضطرابی و سایر اختلالات روانپزشکی

برای بسیاری از کودکان پانیک ممکن است با آگروفوبیا یا ترس از موقعیت‌های اجتماعی همراه باشد و کودک از حضور در جمع همسالان خود اجتناب کند زیرا می‌ترسد تا در حضور جمع حمله‌ای رخ دهد و دیگران او را قضاوت یا مسخره کنند.

درمان بیماری پانیک اتک در کودک و نوجوان

در صورتی که کودک یا نوجوان شما علائم حملات پانیک یا اضطراب را تجربه می‌کند، مراجعه به روانشناس یا روانپزشک مهم‌ترین کاری است که باید انجام دهید. پس از مراجعه به روانشناس و رد شدن احتمال عوارض دارویی و تشخیص اختلال پنیک، دو روش درمان دارویی و روان درمانی مقابل کودک قرار دارد که در ادامه بیشتر در این مورد توضیح خواهیم داد.

روان درمانی پانیک اتک در کودکان

درمان شناختی رفتاری (CBT)، یک نوع از روان درمانی است که معمولاً برای درمان حمله پنیک یا اختلال اضطراب در کودکان و نوجوانان استفاده می‌شود. در این روش درمانی، متخصص سلامت روان روش‌های مختلف تفکر، رفتار و واکنش به احساساتی را که در حین یا قبل از حمله پانیک رخ می‌دهد، به کودک می‌آموزد. بدین ترتیب کودک یاد می‌گیرد با شناخت روند حمله، به احساسات فیزیکی اضطراب و ترس در طول حمله پانیک واکنش متفاوتی نشان دهد و در نتیجه آن حملات پس از مدتی کاهش می‌یابند.

 علاوه بر تغییر تفکر، مواجهه درمانی از دیگر روش‌های متداول CBT است که بر رویارویی و مواجه شدن فرد با ترس‌ها و باورهای مرتبط با اختلال پانیک و اضطراب تمرکز دارد. در مواجه درمانی به کودک یا نوجوان کمک می‌شود تا در فعالیت‌هایی که از آنها اجتناب کرده شرکت کند و با روندی آهسته اما مداوم آن را بپذیرد. خبر خوب این است که اختلال پانیک در کودکان اغلب با روان درمانی، تا حد زیادی درمان می‌شود و به جز در موارد حملات پانیک شدید کودک نیازی به دارو درمانی نخواهد داشت.

دارو درمانی پنیک اتک در کودکان

در صورتی که کودک حملات پانیک شدید را تجربه کند، روانپزشک ممکن است از داروها برای پیشگیری از برخی علائم و کاهش حملات کمک بگیرد. انواع مختلف داروهایی که می‌تواند مؤثر باشند عبارتند از:

• داروهای ضدافسردگی، مانند مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) و مهارکننده‌های بازجذب سروتونین- نوراپی نفرین (SNRIs)
• مسدودکننده‌های بتا
• داروهای ضداضطراب مانند بنزودیازپین‌ها

نکته بسیار مهمی که پدر و مادرها باید آن را در نظر داشته باشند این است که احتمال دارد که هم روان‌درمانی و هم دارودرمانی مدتی طول بکشد تا نتیجه بدهند؛ بنابراین نباید از درمان‌های روان‌شناختی انتظار نتیجه آنی داشت. در واقع مهم‌ترین اصل در این نوع درمان‌ها صبر و انجام تمرینات گفته شده به همراه مصرف درست و به موقع داروها است تا درمان نتیجه دلخواه را داشته باشد.

پزشک حتی ممکن است برای یافتن مناسب‌ترین دارو برای حملات پانیک کودکان و نوجوانان چندین داروی مختلف را امتحان کند تا با همکاری بیمار بهترین دارو، دوز و مدت درمان را بیابد. رعایت روتین منظم و یک سبک زندگی سالم همچنین می‌تواند برای مبارزه با این اختلال مفید باشد؛ بنابراین بهتر است تا مطمئن شوید فرزند شما به اندازه کافی ‌می‌خوابد، ورزش می‌کند، یک رژیم غذایی سالم داشته دارد و حمایت کامل افراد خانواده و کسانی که مورد اعتماد او هستند را دارد.

پیشگیری از پنیک اتک در کودکان و نوجوانان

هیچ‌کس نمی‌تواند تشخیص دهد چه زمانی قرار است مضطرب شود یا بترسد؛ بنابراین هیچ راه مطمئنی برای جلوگیری از حملات پانیک یا اختلال پانیک وجود ندارد. با این وجود برای این که نشانه‌های شروع حمله را بشناسید و به موقع وارد عمل شوید توصیه‌های زیر می‌توانند مفید باشند:

• هرچه سریع‌تر برای درمان این حملات اقدام کنید پیش از این که شدیدتر یا بیشتر شوند.
• برای پیشگیری از وقوع حملات یا شدیدتر شدن آن‌ها برنامه درمانی که توسط روانشناس داده شده را مرتب دنبال کنید.
• ورزش و فعالیت بدنی منظم را برای کاهش اضطراب کودک در روتین زندگی او بگنجانید.

چطور به کودک خود کمک کنید تا با حملات اضطرابی کنار بیاید؟

راه‌های بسیاری وجود دارد که والدین می‌توانند به کودکان کمک کنند تا در هنگام حملات پانیک یا اختلال اضطراب خود را کنترل کرده و اجازه پیشروی این حملات را ندهند. در ادامه ما به توضیح برخی از این روش‌ها می‌پردازیم.

در طول حمله کنترل خود را حفظ کنید

کودک در هنگام حمله پانیک ممکن است احساس کند که کنترل خود را از دست داده است. به همین دلیل برای والدین او بسیار مهم است که در طول مدت حمله کنترل خود را حفظ کنند و آرام بمانند. در حین حمله شما به عنوان والد باید سعی کنید که دستپاچه نشوید و با صدایی ملایم و آرام با فرزند خود  صحبت کنید. به او بگویید نفس عمیق بکشد و اطمینان دهید که این وضعیت به زودی تمام خواهد شد. سپس هنگامی که به نظر می‌رسید حمله هراس در حال فروکش است، به فرزند خود زمان و فضای زیادی بدهید تا آرام شود.

تمرینات تنفسی

به فرزند خود توضیح دهید که در هنگام حملات پنیک به دلیل این که تنفس سریع‌تری دارد، ممکن است احساساتی مانند احساس سبکی سر، سرگیجه و درد قفسه سینه را داشته باشد؛ بنابراین باید به او بیاموزید که چطور تنفس خود را کنترل کند تا آرام شود. با آرام شدن تنفس علائم فیزیکی نیز کاهش می‌یابند و حمله سریع‌تر از بین می‌رود.

برای آموزش آرام کردن تنفس به کودک خود بگویید که به مدت سه ثانیه از طریق بینی نفس بکشد (وقتی این کار را انجام می‌دهد باید قفسه سینه خود را احساس کند که بالا و پایین می‌رود) و قبل از بازدم کامل و کامل نفس خود را به مدت دو ثانیه حبس کند. پس از چندین بار تمرین کودک می‌تواند دفعه بعدی که با حملات پانیک روبه‌رو شد از این استراتژی کمک بگیرد.

به کودک در مورد حملات آموزش دهید

حملات پانیک می‌تواند ترسناک باشند و کودک شما ممکن است نگران چیزهای زیادی باشد، از نگرانی از اینکه مردم به او می‌خندند گرفته تا نگرانی از حمله قلبی یا حتی اینکه ممکن است بمیرد؛ بنابراین این شما هستید که باید با آموزش برخی حقایق در مورد پانیک اتک نگرانی‌های او را کم کنید. به کودک خود توضیح دهید که حملات پانیک شایع هستند و خطرناک نیستند، حتی اگر احساس ترس و یا آسیب داشته باشد.

 به او اطمینان دهید که این حملات کوتاه هستند و با وجود اینکه احساس می‌کنند برای همیشه ادامه دارند، خیلی زود پایان می‌یابند. علاوه بر این مهم است که به کودک خود بگویید که احتمالاً هیچ‌کس (غیر از افرادی که نزدیک او هستند و او را دوست دارند) نمی‌تواند به او بگوید که دچار حمله اضطرابی شده است، بنابراین نیازی به نگرانی در مورد این که افراد دیگر به او می‌خندند یا او را قضاوت می‌کنند نیست.

فرزندتان را تشویق کند تا با ترس‌هایش رو به رو شود

اگر کودک شما در پاسخ به موقعیت‌ها یا اشیاء خاصی حملات پانیک را تجربه می‌کند، باید او را تشویق کنید تا ترس‌های خود را بشناسد و با آن‌ها روبرو شود. به عنوان مثال، در صورتی که کودک شما در هنگام سوار شدن به ماشین می‌ترسد، به تدریج او را با مراحل درجه‌بندی شده و با دقت در معرض این وضعیت قرار دهید. یعنی شرایطی مانند نشستن در ماشین پارک شده، قبل از اینکه به تدریج برای سفرهای بسیار کوتاه با ماشین حرکت کند. این به کودک شما کمک ‌می‌کند تا بفهمد ترس هایش غیرمنطقی هستند و در واقعیت چیزی برای ترسیدن وجود ندارد. به یاد داشته باشید که در طول این فرآیند فرزندتان را تحسین و تشویق کنید و به او اطمینان دهید که مجبور نیست به تنهایی با ترس‌هایش درگیر شود.

تفکر منفی را به چالش بکشید

طرز تفکر کودک می‌تواند بر سطح اضطراب و ترس‌های او تأثیر بگذارد. بسیاری از افکار منفی به طور ناخواسته به ذهن کودک هجوم می‌برند و بر اضطراب او می‌افزایند در حالی که شما باید به او بگویید که این افکار واقعیت ندارند و ساخته ذهن او هستند. حتی اگر کودک شما بسیاری از افکار غیر مفید خود را در طول حمله پانیک را باور کند، این افکار باید به چالش کشیده شوند؛ زیرا اغلب بر اساس فرضیات نادرست هستند. به عنوان مثال، کودک ممکن است فکر کند در زمان حمله دچار حمله قلبی شده که می‌تواند باعث وحشت بیشتر او شود. به همین دلیل والدین باید به او یادآوری کنند که دفعات پیشین او همین فکر را کرده و اتفاق خاصی نیفتاده است.

به کودک یاد بدهید درهنگام حمله مرکز تمرکز خود را تغییر دهد

افرادی که حملات پانیک را تجربه می‌کنند به خصوص در حین حمله با افکار منفی زیادی مواجه هستند که موجب تشدید اضطراب و در نتیجه تشدید حمله می‌شود. والدین کودک مبتلا به پنیک باید به او کمک کنند تا افکار خود را از آنچه او را مضطرب می‌کند به سمت افکار آرامش‌بخش حرکت دهند. برای مثال ممکن است کودک شما با دیدن عروسک یا حیوان خانگی خود احساس خوبی داشته باشد؛ بنابراین شما باید او را راهنمایی کنید تا یاد بگیرد در هنگام حمله به چیزهایی که دوست دارد فکر کند. او را تشویق کنید که به موقعیت یا مکانی فکر کند که در آن احساس امنیت و راحتی دارد. همچنین به او بگویید هر زمان که احساس وحشت کرد تمرکز خود را روی این موضوع بگذارد.

به کودک اطمینان دهید همیشه کسی برای کمک به او می‌آید

این که به کودک خود بفهمانید که هرگز نباید به تنهایی رنج بکشد اهمیت زیادی دارد. کودک باید اطمینان داشته باشد که همیشه کسی برای کمک و گوش دادن به او وجود خواهد داشت تا اضطراب کمتری را تجربه کند. به معلمان فرزندتان در مورد حملات پانیک و روند آن بگویید و از آن‌ها بخواهید که اگر فرزند شما در مدرسه چنین حملاتی داشت وارد عمل شوند و او را آرام کنند. فرزندتان را تشویق کنید که همیشه با کسی صحبت کند و اگر احساس کرد که حمله پانیک در راه است، از او کمک بخواهد.

سؤالات متداول