مخملک کودکان ، علائم، راه تشخیص و درمان آن

زمان تقریبی مطالعه: 10 دقیقه

مخملک کودکان یک بیماری واگیردار و عفونی است که  بیشتر کودکانی که در رده سنی 5 الی 15 سال هستند؛ با این بیماری درگیر می‌شوند؛ اما  گاهی مخملک در کودکان زیر 2 سال نیز دیده شده است که از بزرگ‌ترین نگرانی­های والدین آن‌ها به شمار می‌رود.

 امروزه این بیماری به‌راحتی با کمک علم پزشکی و آنتی­بیوتیک­های مؤثر قابل‌درمان است اما اگر علائم مخملک در کودکان به‌درستی تشخیص داده نشوند و در زمان لازم برای درمان آن اقدامی صورت نگیرد؛ ممکن است عوارض جبران­ناپذیری بر سلامت کودک برجای بگذارد.

مخملک یک عفونت مسری در دستگاه تنفسی فوقانی و بیشتر در گلو است که به‌صورت آبله یا جوش­هایی قرمز خود را نشان می‌دهد. این بیماری که با عنوان اسکارلاتینا یا تب سرخ نیز شناخته می‌شود؛ عمدتاً کودکانی را درگیر می‌کند که گلودرد استرپتوکوکی یا عفونت­های پوستی استرپتوکوکی دارند.

گلودرد استرپتوکوکی می‌تواند دهان و لوزه‌ها را تحت‌تأثیر قرار ‌دهد و حتی موجب تغییر صدا در کودک شود. نشانه‌های شایع  آن تب و گلودرد است.

 مخملک کودکان معمولاً با خارش همراه است و برجستگی­های آن ریز به نظر می‌رسد. مخملک که در دسته بیماری­های عفونتی قرار دارد؛ توسط آنتی­بیوتیک و زیر نظر پزشک قابل‌درمان است.

علائم مخملک کودکان چیست؟

علائم ابتدایی مخملک کودک می‌تواند شبیه نشانه‌های آنفولانزا باشد. جوش‌های قرمز از اصلی‌ترین علائم مخملک هستند که در اوایل بیماری از گردن و صورت شروع می‌شوند و تا ناحیه­ای در اطراف دهان ادامه می‌یابند. سپس خود را در سینه، پشت و بقیه بدن نشان می‌دهند. از دیگر علائمی که وجود تب مخملک کودکان را نشان می‌دهند؛ می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.

• جوش و خطوط قرمز که همانند جای آفتاب‌سوختگی به نظر می‌رسند و در تمامی بدن از جمله صورت، گردن، بازوها، پاها، آرنج و کشاله ران دیده می‌شوند.
• صورت برافروخته؛ به‌طوری‌که چهره کودک را با حلقه­های رنگ‌پریده در اطراف دهان آن نشان می‌دهد.
• زبان توت­فرنگی؛ در این حالت زبان قرمز و پف‌کرده است و خطوط سفیدی در آن مشاهده می‌شود.
• تب بالای 3/38 درجه سانتیگراد به همراه لرز
• تورم گلو و درد شدید
• وجود حالت تهوع یا استفراغ
• سردرد و بدن درد
• ازدست‌دادن اشتها و وجود مشکل در بلع
• بزرگ‌شدن غدد گردن همچون غدد لنفاوی و لوزه

علت مخملک در کودکان چیست؟

مخملک کودکان توسط باکتری ایجاد می‌شود که سبب گلودرد استرپتوکوکی شده است. در این بیماری، باکتری سمی تولید می‌کند که باعث به‌وجودآمدن جوش‌ها و قرمز شدن زبان می‌شود. همچنین عفونت مخملک می‌تواند از طریق ترشحات تنفسی در زمان عطسه یا سرفه؛ از فردی به فرد دیگر منتقل شود و شخص را آلوده کند و از دیگر مواردی که موجب شیوع و ایجاد مخملک می‌شوند؛ عدم رعایت بهداشت فردی، تماس با سطح آلوده مانند بشقاب یا شیشه و لمس کردن فرد آلوده است. البته در اغلب مواقع مخملک نوزاد به دلیل بوسیده شدن توسط فرد آلوده یا وجود باکتری­های گروه A استرپتوکوک اتفاق می‌افتد و باعث ایجاد مخملک در کودکان زیر یک سال می‌شود.

فرق مخملک با سرخچه و سرخک در کودکان چیست؟

اصلی‌ترین تفاوت سرخک با مخملک کودکان؛ در عامل ایجاد آن‌ها است. سرخک در دسته بیماری­ های ویروسی قرار می‌گیرد؛ درحالی‌که عامل ایجاد مخملک، باکتری است. هر دوی این بیماری‌ها در علائم خود؛ لکه­ های پوستی دارند. با این تفاوت که این لکه ها در مخملک پس از یک هفته محو می‌شوند؛ اما در سرخک تا زمان قابل‌توجهی باقی می ­مانند. همچنین دوره بیماری سرخک چندبرابر مخملک است؛ تا جایی که در حدود 10 الی 14 روز طول می‌کشد. سرخک به‌راحتی از طریق هوا؛ عطسه و سرفه انتقال می‌یابد. درحالی‌که تنها راه انتقال مخملک به دیگران، نشستن دست­ها و عدم رعایت بهداشتی فردی است. تشخیص درست این دو بیماری از یکدیگر بسیار اهمیت دارد و روند درمان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

تفاوت مخملک با بیماری رزوئلا چیست؟

رزوئلا از دیگر بیماری­های ویروسی است که نشانه­هایی شبیه به مخملک کودکان دارد. این بیماری به‌شدت در کودکان ۶ماهه تا ۲ساله رایج است و با نشانه­هایی همچون تب بالا، جوش­های قرمز، تورم غدد و کاهش اشتها خود را نشان می‌دهد. بیماری مخملک نیز با همین علائم تشخیص داده می‌شود با این تفاوت که مخملک در کودکان زیر دو سال بسیار نادر است و بیشتر در سنین 5 الی 15 سال دیده می‌شود. باتوجه‌به اینکه عامل ونزوئلا ویروس و عامل مخملک باکتری است، بنا به تجویز آنتی‌بیوتیک یا دیگر داروها برای درمان آن‌ها به کار می‌روند. تشخیص این دو بیماری از اهمیت بالایی برخوردار خواهد بود.

واکسن مخملک در کودکان

از مهم‌ترین نکاتی که باید درباره مخملک کودکان بدانید؛ این است که این بیماری برای درمان، هیچ واکسنی ندارد. ازاین‌رو راه­های پیشگیری از ابتلا به مخملک بسیار مهم هستند. باتوجه‌به اینکه این بیماری نسبت به گذشته خطر و عوارض کمتری برجای می‌گذارد؛ اما عدم وجود واکسن برای پیشگیری از ابتلا و درمان از بزرگ‌ترین دغدغه­های علم پزشکی، پیرامون این بیماری به شمار می‌رود. امید است باتوجه‌به گسترش روزافزون علم پزشکی و راه­های درمان نوین، واکسن مخملک کودک برای جلوگیری از ابتلا ساخته شود و دیگر نگرانی در این باره وجود نداشته باشد.

راه‌های پیشگیری از ابتلا کودکان به مخملک

مخملک کودکان در دسته بیماری­های مسری قرار دارد. کودکانی که به این بیماری مبتلا هستند می‌توانند از طریق سرفه یا عطسه آن را انتقال دهند. همچنین این عفونت پوستی از طریق تماس با پوست نیز منتقل می‌شود.

 ازاین‌رو برای پیشگیری کودک به این بیماری باید موارد بهداشتی زیر رعایت شود:

اگر کودکی در اطراف شماست که به این بیماری مبتلا شده باید وسایل شخصی او اعم از مسواک، لیوان، بشقاب و حوله آن از لوازم سایر کودکان به‌صورت جداگانه نگهداری شود.

شستن دست‌های کودک پس از هر بار بیرون رفتن: به کودک آموزش دهید که دستان خود را مرتب و کامل با آب سرد و صابون بشوید.

استفاده‌نکردن از بشقاب و قاشق و چنگال مشترک: به کودکمان آموزش دهیم که  نباید لیوان و سایر وسایلی که با آن‌ها غذا می‌خورد را با دوستان و هم‌کلاسی‌هایش شریک شود.

آموزش نحوه عطسه به کودک: برای جلوگیری از شیوع احتمالی میکروب‌ها از کودک خود بخواهید که در هنگام سرفه و عطسه جلوی دهان خود را بپوشاند.

دوره نقاهت مخملک کودکان چه‌قدر است؟

معمولاً مخملک پس از گذشت 2 یا  3 روز بعد از ایجاد عفونت در بدن، نشانه­های خود را در ظاهر نشان می‌دهد. به‌مرورزمان این نشانه­ها گسترش پیدا می‌کنند و بیماری به اوج خودش می‌رسد. سپس با کمک دستورات خودمراقبتی و همچنین استفاده از آنتی­بیوتیک­ها، شخص بهبود می­یابد. به‌طورکلی دوران نقاهت و بیماری مخملک کودکان، حدود یک هفته طول می‌کشد. البته اگر آنتی­بیوتیک مصرف نشود یا اقدامی برای درمان صورت نپذیرد؛ ممکن است عفونت را به مدت 2 یا 3 هفته نیز در بدن خود نگه دارید و آن را گسترش دهید. عدم درمان به‌موقع، می‌تواند علاوه بر طولانی کردن زمان نقاهت، عوارض جدی نیز برجای بگذارد.

عوارض مخملک کودکان چیست؟

تب مخملک کودکان درگذشته، به‌عنوان بیماری جدی و خطرناک محسوب ‌می‌شد. حال به لطف وجود آنتی‌بیوتیک­ها این بیماری نسبت به چند سال اخیر شیوع کمتری دارد و راحت­تر درمان می‌شود. بااین‌حال اگر مخملک کودک به‌درستی تشخصی داده نشود و مورد درمان قرار نگیرد؛ ممکن است عوارض زیادی بر سلامت کودک برجای گذارد. از جمله عوارض این بیماری که در می‌تواند در هفته اول یا هفته­های بعد از ایجاد عفونت رخ دهند؛ شامل موارد زیر می‌شوند.

• عفونت گوش
• سینوزیت
• پنومونی
• مننژیت
• تب روماتیسمی
• آبسه گلو
• گسترش باکتری به لوزه­ها، ریه­ها، کلیه­ها، پوست و خون

درمان مخملک کودکان

اگر به‌درستی تشخیص دهید که کودک شما مبتلا به باکتری استرپتوکوکی است و مخملک دارد؛ می‌توانید تحت‌نظر پزشک، از آنتی‌بیوتیک‌های تجویز شده برای بهبود کودک استفاده کنید. این داروها به طور معمول تا 10 روز تجویز می‌شوند و به درمان عفونت می‌پردازند. البته بهبود لوزه­ها و برگشتن غده­های متورم به حالت عادی، ممکن است پس از چند هفته اتفاق افتد.

درمان مخملک کودکان در طب سنتی

درباره مخملک کودکان در طب سنتی تحقیقاتی انجام شده است. ازاین‌جهت برای درمان آن از داروهای گیاهی مناسب استفاده می‌شود. به‌عنوان‌مثال شیرخشت برای کودکان مبتلا به مخملک، بسیار مفید است. همچنین جوشانده گل­ گاوزبان و مخلوط آن با شیر و عسل، سردرد و گلودرد کودک را کاهش می‌دهد.

همچنین برای درمان مخملک می‌توانید از جوشانده عناب و ترنجبین استفاده کنید. برای رفع تب مخملک کودکان می‌توانید آب را گرم کنید و با یک قاشق غذاخوری عسل به مدت 10 الی 15 دقیقه بر روی حرارت قرار دهید؛ پس از خنک شدن، در سه نوبت از آن به کودک دهید.

درمان خانگی مخملک کودکان

اگر کودک شما به مخملک مبتلا شده است. می‌توانید باتوجه‌به نکات زیر، روند درمان آن را بهبود دهید و شرایط بهتری برای کودک فراهم آورید.

• فراهم‌کردن مایعات گرم برای مرطوب نگه‌داشتن گلو و جلوگیری از کمبود آب در بدن
• غرغره آب‌نمک برای کاهش گلودرد
• مرطوب نگه‌داشتن هوای اتاق
• استفاده‌نکردن از سیگار و قلیان برای جلوگیری از تحریک گلو

چه زمانی باید برای درمان مخملک کودکان به پزشک مراجعه کنیم؟

برای درمان به‌موقع مخملک کودکان، زمانی که کودکتان به‌صورت ناگهانی دچار جوش شد؛ می‌توانید به پزشک مراجعه کنید. مخصوصاً اگر کودک از علائمی همچون تب، گلودرد و تورم غده­ها برخوردار باشد. همچنین اگر در نزدیکان شما یا کودک، فردی به مخملک دچار بوده است. درصورتی‌که کوچک‌ترین نشانه­هایی از وجود مخملک مشاهده کردید؛ بهتر است با پزشک تماس بگیرید.

سؤالات متداول