بررسی بیماری پنجم در کودکان (اریتم عفونی)

زمان تقریبی مطالعه: 12 دقیقه

بیماری پنجم چیست؟

اریتم عفونی یک عفونت شایع دوران کودکی است که باعث سیلی روی گونه و راش پوستی می‌شود. این بیماری به عنوان بیماری پنجم و عفونت اریتروویروس انسانی نیز شناخته می‌شود.

عفونت اریتروویروس انسانی (Fifth) از جمله رایج‌ترین بیماری‌هایی است که پارواویروس B19 در بدن کودکان ایجاد می‌کند. این بیماری که بیماری پوست سرخی عفونی در کودکان یا بیماری اریتما اینفکتیوزوم (Erythema infectiosum) نیز نامیده می‌شود؛ یک اریتم عفونی است که با بروز بثورات جلدی و تب همراه می‌شود. البته که ابتلا به این بیماری مختص کودکان نیست و بزرگسالان نیز به این بیماری مبتلا می‌شوند. ولی در صورت ابتلا به بیماری پنجم در کودکان، این بیماری ۴ تا ۱۴ روز نهفته باقی می‌ماند و پس از این دوره خود را نمایان می‌کند.

علت بیماری پنجم در کودکان چیست؟

بیماری اریتما در کودکان معمولاً به شکل خفیف بروز پیدا می‌کند و کودک با گذشت حدود یک هفته بهبود می‌یابد. علت این بیماری که بیشتر در کودکان دبستانی و خردسال دیده می‌شود؛ ویروسی به نام پارواویروس بی 19 است که تقریباً نیمی از جهان به شکل خفیفی از آن مبتلا شده‌اند.

 پارواویروس از طریق بزاق و مخاط بینی منتقل می‌شود و از طریق ظرف‌های استفاده شده، خوراکی دهنی شده، عطسه و سرفه فرد بیمار قابل انتقال است. این همه‌گیری خفیف و شایع باعث شده تا نوزادان از بدو تولد به دلیل گرفتن آنتی‌بادی از بدن مادرشان ایمنی نسبی نسبت به بیماری پوست سرخی عفونی در کودکان داشته باشند. اما باز هم احتمال ابتلای کودکان به بیماری پنجم خصوصاً در فصل بهار وجود دارد. در ادامه نشانه‌های ابتلا به این بیماری را بررسی می‌کنیم:

نشانه‌های ابتلا به بیماری پنجم در کودکان

عفونت پاروویروس B19 در ابتدا باعث علائم غیراختصاصی ویروسی مانند تب خفیف و سردرد می‌شود. بثورات، اریتم عفونی، چند روز بعد با گونه‌های قرمز سفت ظاهر می‌شود که احساس سوزش داغ می‌کند. این 2 تا 4 روز طول می‌کشد و به دنبال آن راش صورتی در اندام‌ها و گاهی اوقات تنه ایجاد می‌شود. این یک الگوی توری یا شبکه‌ای ایجاد می‌کند.

شایع‌ترین علامت اریتم عفونی یک بیماری تب‌دار خفیف همراه با راش است.

علائم اولیه بیماری پنجم در خردسالان می‌تواند شامل تب، ضعف، اسهال، استفراغ و سردرد باشد. پس از دوره اولیه، بثورات بدن نمودِ کلاسیک که با رنگ‌پریدگی در اطراف دهان و گونه دیده می‌شود؛ ایجاد می‌شود. این بثورات در مراحل اولیه بیماری ایجاد نمی‌شود.

 بثورات به طور عمومی به عنوان “بثورات روی گونه” نامیده می‌شوند و رایج‌ترین نوع راش پوستی در ابتلا به بیماری اریتما است. این بثورات صورت می‌تواند 4 تا 5 روز طول بکشد. در زمان ایجاد بثورات در صورت، بیمار معمولاً احساس خوبی دارد و حس کسالت برطرف شده است.

 تصور می‌شود که بثورات بیماری اریتم عفونی در کودکان، ناشی از مقاومت سیستم ایمنی باشد. چند روز پس از ایجاد بثورات صورت، بثورات ماکولوپاپولار معمولاً روی تنه و اندام‌ها ایجاد می‌شود. این بثورات غیر خارش‌دار است و معمولاً حدود 1 هفته طول می‌کشد. راش پوستی همچنین ممکن است ظاهر توری یا شبکه‌ای داشته باشند که شروع به از بین رفتن می‌کند. بثورات مشبک اغلب بیشتر روی سطوح تنه وجود دارد. کف دست‌ها و کف پاها معمولاً تحت تأثیر راش‌های پوستی ناشی از پنجم قرار نمی‌گیرند.

عفونت اریتروویروس انسانی دارای علائم پوستی است که اصلی‌ترین نشانه آن بروز راش پوستی سرخ و تورمانند روی بدن، دست‌ها و پاها در بیشتر بیماران است. در عموم موارد ابتلا به بیماری پوست سرخی، کهیر همراه با خارش می‌شود.

گرفتگی بینی یا آبریزش بینی، کوفتگی، درد در سر، معده، گلو و شکم، تورم غدد لنفاوی، سرخی چشم و بیرون‌روی از دیگر علائم رایج پنجم است.

دوره نقاهت عفونت اریتروویروس انسانی

 از لحظه‌ای که کودک در مقابل این بیماری قرار می‌گیرد تا بروز اولین علائم ممکن است بین 3 تا 15 روز فاصله باشد. به این دوره که کودک در آن ناقل بدون علامت است دوره نهفتگی بیماری پنجم می‌گویند. سپس علائمی مانند سرماخوردگی در کودک (همراه با تب) ظاهر می‌شود و با گذشت حدود یک هفته و با قطع تب، بثورات جلدی خود را نشان می‌دهند. بروز بثورات معمولاً با قرمز شدن گونه‌ها شروع می‌شود و سپس راش‌های پوستی در سراسر بدن پراکنده می‌شوند.

در بیماری اریتم عفونی در کودکان، بیمار معمولاً خیلی بی‌حال نیست و راش (بثورات جلدی ناشی از بیماری) ظرف مدت ۷ تا ۱۰ روز برطرف می‌شود. ضمناً پس از بهبود بیماری، یک ایمنی طولانی علیه پارواویروس در بدن پس از بیماری به وجود می‌آید.

در بیشتر موارد، اریتم عفونی یک تشخیص بالینی در کودکی است که سیلی روی گونه و راش توری دارد. پاروویروس می‌تواند بثورات دیگری مانند سندرم دستکش و جوراب پورپوریک پاپولار ایجاد کند. تشخیص را می‌توان با آزمایش خون تأیید کرد.

درمان بیماری پنجم کودکان

اریتم عفونی به طور کلی یک بیماری جدی نیست. هیچ درمان خاصی وجود دارد.

از آنجا که اکثر موارد ابتلای کودکان به بیماری پوست سرخی عفونی خفیف گزارش می‌شود؛ مراجعه به پزشک در زمینه درمان بیماری اریتما در کودکان خیلی رایج نیست. البته که در صورتی که به پزشک مراجعه کنید؛ این بیماری را (خصوصاً در دوره اولیه ابتلا) مانند یک سرماخوردگی درمان خواهد کرد. اما اگر کودک شما سالم است و علائم غیرطبیعی در او مشاهده نمی‌شود؛ می‌توانید این بیماری را در خانه درمان نمایید.

درمان‌های خانگی بیماری اریتم عفونی در کودکان، استفاده از طب سنتی و استفاده از دارودرمانی رایج‌ترین روش‌های درمان این بیماری هستند.

دارو درمانی

در روش دارو درمانی بیشتر اوقات داروهای تب بر، پمادهای جلدی ضد خارش، قرص‌های سرماخوردگی، استامینوفن و ایبورپروفن از رایج‌ترین داروهای تجویز شده برای درمان بیماری اریتما در کودکان هستند.

درمان بیماری پنجم کودکان با طب سنتی

استفاده از اسفناج، ریحان، سیر، زنجبیل و پاشویه با آب و سرکه به کاهش تب ناشی از عفونت اریتروویروس انسانی کمک خواهد کرد.

همچنین استفاده از زردچوبه و دم کرده پونه و آویشن برای جلوگیری از انتشار عفونت در کودک مبتلا به پنجم مؤثر خواهد بود.

درمان خانگی بیماری پنجم در کودک

برای درمان بیماری پنجم در خانه، استفاده از یک درمان ترکیبی از داروها و مواد خوراکی توصیه می‌شود.

به این منظور بهتر است به کودک مایعات و غذاهای رقیق غنی از ویتامین سی بخورانید و تب او را مرتب کنترل کرده و از روش‌های سنتی پایین آوردن تب کمک بگیرید. در کنار روش‌های بیان شده؛ استفاده از داروهای تب‌بر و مسکن (با مشورت پزشک) به بهبود شرایط کودک کمک خواهد کرد. (از دادن آسپرین به کودک بدون مشورت پزشک جدا پرهیز کنید)

استفاده از کمپرس آب سرد می‌تواند ناراحتی ناشی از سوزش گونه‌های قرمزشده یا دیگر نقاط دارای کهیر را از بین ببرد.

عوارض ابتلا کودک به بیماری پنجم

ابتلا به بیماری اریتما در کودکان سالم معمولاً به شکل خفیف است و پس از گذشت حدود 20 روز و بهبود بیماری، کودک عوارض خاصی نخواهد داشت.

اما در صورتی‌که فرزند شما دچار یکی از انواع کم‌خونی‌های مزمن باشد بیماری نقص سیستم ایمنی داشته باشد؛ ابتلا به پنجم کودک را در معرض خطر ابتلا به عوارض جانبی قرار می‌دهد.

همین‌طور اگر تب کودک شما به بیماری اریتما مبتلا شده اما بیشتر از 20 روز است که مریض مانده؛ یا تب بالاتر از 39.5 درجه سانتی‌گراد دارد؛ باید احتمال وجود یک عفونت ثانویه را بررسی کنید.

اگرچه معمولاً یک بیماری خفیف در دوران کودکی است، اما عفونت اریتروویروس B19 می‌تواند منجر به عوارض زیر شود:

• پلی آرتروپاتی در بزرگسالان مبتلا (مفاصل دردناک و متورم)
• بحران آپلاستیک یا تعداد کم گلبول‌های خون بالقوه خطرناک در بیماران مبتلا به اختلالات خونی همولیتیک مانند کم‌خونی همولیتیک خودایمنی و بیماری سلول داسی‌شکل.
• سقط خودبه‌خودی، مرگ داخل رحمی (9%) یا هیدروپس جنینی در 3% از فرزندان زنان باردار آلوده. اگر اریتم عفونی در نیمه اول بارداری رخ دهد، ممکن است این اتفاق بیفتد. پاروویروس B19 ناهنجاری‌های مادرزادی ایجاد نمی‌کند. از آنجایی که خطر پیامد نامطلوب کم است، عفونت به طور معمول در بارداری غربالگری نمی‌شود.
• عفونت مزمن پاروویروس در بیماران مبتلا به نقص ایمنی، مانند دریافت کنندگان پیوند عضو که باعث کم خونی مقاوم به اریتروپویتین، پروتئینوری و گلومرولواسکلروز در پیوند کلیه می‌شود.
• به ندرت، آنسفالیت، هپاتیت، انفارکتوس روده غیر انسدادی، ترومبوسیتوپنی آمگاکاریوسیتی، میوزیت و بیماری قلبی.

عوارض جانبی رایج پنجم در کودکان دارای کم‌خونی‌های مزمن، کاهش سطح گلبول‌های خون و نیاز به تزریق خون است.

همچنین در کودکان مبتلا به بیماری‌های نقص ایمنی مانند ایدز، ابتلا به پنجم می‌تواند موجب ورم مفاصل و درد در مفاصلی مانند زانو و آرنج شود.

هرچند ابتلا به بیماری اریتم پوستی در بزرگسالان خیلی رایج نیست؛ اما در صورت ابتلای مادر بارداری به این بیماری احتمال بروز کم خونی و هیدروپس فتالیس وجود دارد.

همچنین اریتم پوستی در مبتلایان به کم خونی همولیتیک مزمن (کم خونی سلول داسی شکل و تالاسمی و اسفروسیتوز) می‌تواند باعث حمله سرکوبی بر مغز استخوان می‌شود که ممکن است موجب نیاز به تزریق خون شود.

آیا بیماری پنجم مسری است؟

بیماری اریتما مسری است؛ عفونت ناشی از این بیماری عمدتاً از طریق تنفس قطرات کوچکی که توسط یک فرد آلوده تنفس شده است، منتقل می‌شود. بنابراین عفونت در محیط گسترش می‌یابد. اما با توجه به ابتلای حدود نیمی از جمعیت جهان به این بیماری، بدن بیشتر افراد در بدو تولد نسبت به این بیماری ایمن بوده و در صورت ابتلا، بیماری شکل خفیفی خواهد داشت. به همین دلیل بیماری پنجم در دوران کمون (نهفتگی) خیلی مسری نیست و بیشترین مقدار مسری بودن را از زمان بروز علائم سرماخوردگی مانند تا زمان بروز راش پوستی دارد. (یعنی تقریباً بین 3 تا 15 روز بعد از ابتلا)

نحوه انتشار بیماری پنجم در کودکان

همانطور که گفتیم ابتلا به بیماری پنجم در میان خردسالان و کودکان در سنین مدرسه و مهدکودک رایج‌تر است و عموماً این بیماری در کودکان زیر یک سال یا افراد بالغ دیده نمی‌شود. از آنجا که علت ابتلا به این بیماری یک ویروس است؛ نحوه انتقال آن از طریق مخاط بینی و دهان است. (باید بدانید که لمس کردن راش‌های پوستی کودک مبتلا به بیماری اریتما موجب انتقال بیماری نمی‌شود.)

رایج‌ترین محل انتشار بیماری اریتم پوستی، مدارس و مهدکودک‌هاست که کودکان در این محیط‌ها با استفاده از خوراکی‌ها و ظروف مشترک و قرارگیری در معرض سرفه و عطسه فرد مبتلا، به این بیماری دچار می‌شوند.

پیشگیری از ابتلای کودک به بیماری پنجم

از آنجا که واکسنی برای جلوگیری از ابتلا به بیماری پنجم وجود ندارد؛ بهترین روش برای پیشگیری از ابتلای بچه‌ها به این بیماری، آموزش بهداشت به آن‌هاست. استفاده از وسایل شخصی در محیط‌های آموزشی از جمله تأثیرگذارترین راه‌های پیشگیری از انتقال بیماری اریتم عفونی است.

سؤالات متداول