زمان تقریبی مطالعه: 17 دقیقه
مهارت ارتباط موثر در کودکان میتواند تأثیر قابلتوجهی بر شخصیت آنها داشته باشد. بر اساس مطالعات روانشناسی، والدین، خانوادهها و مربیان باید نسبت به تواناییهای ارتباطی کودکان در سالهای اولیه کودکی حساس باشند. درنتیجه، مشارکت والدین در رشد ارتباطی فرزندان حیاتی است.
در این مطلب، نکات و ترفندهایی را در مورد پرورش مهارت برقراری ارتباط مؤثر در کودکان با کمک تکنیکهای سرگرم کننده و تعاملی به اشتراک میگذاریم؛ اما قبل از آن، در مورد اهمیت مهارتهای ارتباط مؤثر در تربیت فرزند، مهارتهای ضروری آنها و نکاتی برای بهبود ارتباطات به شما خواهیم گفت.
مهارت برقراری ارتباط موثر در کودکان چیست؟
مهارت برقراری ارتباط مؤثر در کودکان به معنای بیان افکار، احساسات، عقاید و درخواستهای کودک متناسب با شرایط است.
کودکان از مراحل اولیه زندگی شروع به برقراری ارتباط میکنند. برخی از مهارتهای ارتباطی رایجی وجود دارد که کودکان با توجه به سن خود با آنها بزرگ میشوند. چند مهارت ارتباطی اولیه برای کودکان در زیر آورده شده است.
- کودکان باید بتوانند ارتباط چشمی برقرار کنند. هنگام صحبت با هر شخصی، آنها باید یاد بگیرند که این کار را انجام دهند. این نشانه علاقه و احترام است. اگر در حین مکالمه به جای دیگری نگاه کند، نشانه بیعلاقگی است.
- آیا فرزند شما شروع به صحبت کرده است؟ کودک شما باید یاد بگیرد با گذشت زمان درست و واضح صحبت کند؛ بنابراین، به آنها یاد بدهید که با تلفظ مناسب و گرامر صحیح صحبت کنند. همچنین به آنها آموزش دهید که خیلی سریع صحبت نکنند.
- کودکان با شروع بلوغ، رفتار گوش دادن را یاد میگیرند؛ بنابراین، ببینید آیا فرزندانتان با دقت گوش میدهند و به درستی پاسخ میدهند یا نه.
- به فرزندتان یاد بدهید مکالمه مداوم را قطع نکند. به هیچ وجه قابل قبول نیست که بین مکالمه دو نفر شروع به صحبت کند و وسط حرف آنها بپرد.
- بچهها میتوانند به یک مکالمه پر جنبوجوش بپیوندند. این مکالمه شامل سلام کردن به مردم با لبخند زیبا و تکان دادن سر است؛ بنابراین، هنر ورود مؤدبانه به یک مکالمه را به این دوستان کوچک یاد بدهید. علاوه بر این، روش صحیح رفتار با دیگران را نیز به آنها آموزش دهید.
- بچهها باید بتوانند وقتی از آنها خواسته میشود جهت را نشان دهند.
چرا مهارت ارتباطی مؤثر در رشد کودکان اهمیت دارد؟
مهارتهای ارتباط مؤثر در کودکان به همان اندازه برای بزرگسالان مهم است. با این حال، برای کودکان، اهمیت این مهارت به دلایل زیر برجسته است.
- به آنها کمک میکند تا ایدهها، احساسات و تفکرات خود را به وضوح بیان کنند.
- درک واضح و یادگیری بهتر را آسان میکند. این یک دستاورد مهم برای برتری در تحصیلات فرزند شما است که در آن یادگیری و تبادل معنیدار اطلاعات بسیار مهم است.
- کودک را به برقراری ارتباط با دیگران تشویق میکند، گامی که برای توسعه مهارتهای بینفردی ضروری است.
- مهارتهای اجتماعی کودک (IQ اجتماعی) را توسعه میدهد. مهارتهای ارتباط اجتماعی برای ایجاد روابط شخصی و حرفهای قوی مهم هستند.
- اعتمادبهنفس و عزتنفس را افزایش میدهد.
- به کودک کمک میکند یک سبک ارتباطی متمایز ایجاد کند که در آینده مهم است.
مهارتهای ارتباطی خوب بعد از مستقل شدن کودک، برای تداوم در رقابت شدید جهانی موردنیاز است.
مهارتهای ارتباط موثر در کودکان شامل چه مهارتهایی میشوند
در ادامه به برخی از مهارتهای ارتباطی اساسی که برای کودک ضروری هستند اشاره میکنیم:
شروع مکالمه با شور و شوق مؤدبانه
کودک میتواند مهارت ارتباط موثر را با احوالپرسی با افراد قبل از شروع مکالمه تمرین کند. یک لبخند گرم و لحن مؤدبانه میتواند نت مناسبی را ایجاد کند. به عنوان مثال، هنگامی که فرزندتان با مهمان ملاقات میکند، او را راهنمایی کنید تا لبخند بزند و بگوید: «سلام، حالتان چطور است؟» , «امیدوارم که خوب باشید!» همچنین باید به کودک اهمیت ارتباط بدون قضاوت را آموزش داد.
برقراری تماس چشمی با شنونده
این مورد نشاندهنده احترام و علاقه کودک به مکالمه است. عدم توجه یا خمیازه کشیدن در حین مکالمه نشاندهنده بیعلاقگی است و رفتاری بد محسوب میشود.
واضح صحبت کردن
واضح صحبت کردن برای راحتی شنونده لازم است. علاوه بر این، نشان میدهد گوینده درباره آنچه صحبت میکند مطمئن است. از فرزندتان بخواهید با شما و سایر اعضای خانواده صحبت کند تا این مهارت را از طریق تمرین بیاموزد.
همدل بودن و پذیرفتن تفاوتها
درک ارزش همدلی یادگیری مهمی است. این به کودک شما کمک میکند تا بداند هر فردی متفاوت است و دیدگاههای متفاوتی دارد. درک این تفاوتها میتواند به رشد مهارتهای ارتباط موثر در کودکان کمک کند.
نپریدن در حرف دیگران
اگر کودک شما اغلب مکالمه را قطع میکند، این نشاندهنده ارتباط ضعیف است. با تمرین روشهای گوش دادن، فرزندتان را از اهمیت گوش دادن آگاه کنید.
گوش کردن فعال و به درستی پاسخ دادن
گوش کردن فعال به جمعآوری اطلاعات بدون وقفه کمک میکند در حالی که پاسخ مناسب نشان میدهد که اطلاعات چقدر خوب دریافت شده است. این مورد برای موثر بودن ارتباطات حیاتی است.
کامل کردن حلقه ارتباطی
چه رسمی و چه غیررسمی، ارتباطات باید پایان مناسبی داشته باشند. به فرزند خود یاد بدهید که هرگز مکالمه را بدون رسیدن به پایان ترک نکند. انجام این کار نشاندهنده علاقه و احترام نسبت به مکالمهای است که در جریان است. در اینجا روشهایی که فرزند شما میتواند بداند مکالمه پایان یافته است، آمده است:
- اگر گوینده بگوید، «بسیار خوب، آیا چیز دیگری برای گفتن دارید؟» یا «حرف زدن با شما خوب بود!» یا «خوشحالم که به نتیجه رسیدیم!»
- کودک باید به نشانههای غیرکلامی مانند چک کردن تلفن یا ساعت، حواسپرتی، جمع کردن وسایل، ایستادن در حالت نشسته و غیره توجه کند.
این مهارتهای ارتباطی بسیار موثر هستند و با تلاش مداوم میتوان به آنها دست یافت.
به عنوان والد چه کارهایی برای آموزش مهارت برقراری ارتباط موثر در کودکان انجام دهیم؟
به عنوان یک والد، میتوانید نکات زیر را برای پرورش مهارت برقراری ارتباط موثر در کودک به او آموزش دهید. این نکات مفید میتواند به طور موثر به کودک شما کمک کند تا مهارتهای ارتباطی قوی را توسعه دهد.
- فرزندتان را تشویق کنید که صحبت کند تا بتواند احساسات، افکار و عقاید خود را به اشتراک بگذارد. به آنها بگویید نزدیک شدن به شما برای برقراری ارتباط، آسان است.
- به صحبتهای فرزندتان گوش دهید، او را درک کنید و پاسخ مناسبی به او بدهید. احساسات خشم، خجالت، غم و ترس آنها را مانند مواقعی که انگار چیز خوبی را با شما به اشتراک میگذارند، حل کنید.
- از قطع کردن حرف فرزندتان هنگام برقراری ارتباط خودداری کنید زیرا این همان کاری است که از کودکتان در هنگام صحبت کردن انتظار دارید؛ بنابراین، برای اینکه به آنها بیاموزید چگونه شنونده صبوری باشند، باید شنونده صبوری باشید.
- هرگز قضاوت نکنید زیرا ممکن است مسائلی وجود داشته باشد که ممکن است برای شما بیاهمیت به نظر برسند، در حالی که برای فرزندتان مهم هستند.
- از انتقاد بیش از حد دست بردارید و سعی نکنید همه مشکلات ارتباطی را به یکباره اصلاح کنید.
- روی زبان بدن و لحن صحبت کردن کودکتان تمرکز کنید. این کار برای کمک به درک آنچه گفته نشده بسیار مهم است. کودکان میتوانند در مورد مسائل مختلف، به خصوص مسائلی که باعث شرمساری آنها میشود، پنهانکاری کنند.
- از آنها حمایت اخلاقی کنید و به آنها این اطمینان را بدهید که پشتشان هستید و هوایشان را دارید. سعی کنید با آنها درگیر موضوعی شوید و با ارائه مثالهای مناسب به آنها در حل آن کمک کنید.
تعامل با کودکان میتواند به آنها کمک کند تا بر مسائل اجتماعی و ارتباطی غلبه کنند. همچنین بهتر میتوانند ارزش گفتگوی سازنده را درک کنند. با این حال، اگر کودکی دارای مشکلات ارتباطی مزمن است که مدیریت آنها دشوار به نظر میرسد، مشورت با یک متخصص عاقلانه است.
چرا کودکان با برقراری ارتباط موثر دست و پنجه نرم میکنند؟
ممکن است چندین عامل در مشکلات ارتباطی فرزند شما نقش داشته باشند. با این حال، برخی از دلایل اساسی میتواند شامل موارد زیر شوند:
- فقدان راهنمایی: یادگیری و تمرین مهارتهای ارتباطی موثر نیاز به راهنمایی دارد. کودکان خردسال بیشتر با دیدن همسالان و خانوادههای خود یاد میگیرند؛ بنابراین، الگوی آنها باشید و به آنها در یادگیری برقراری ارتباط موثر کمک کنید. به طور مکرر با فرزندتان تعاملات مثبت برقرار کنید. فراموش نکنید که کودکان اغلب اوقات والدین خود را آینه میکنند، بنابراین برقراری ارتباط صحیح مهم است.
- گشتوگذار زیاد در اینترنت: کودکان در گروه سنی 8 تا 18 سال تقریباً هفت ساعت در روز را در گشتوگذار در اینترنت میگذرانند. کارشناسان آن را یکی از دلایل رشد ضعیف ارتباطات در کودکان میدانند.
- اختلالات ارتباطی: یک اختلال ارتباطی مانند اختلال گفتار-صدا یا اختلال ارتباط اجتماعی میتواند یکی از دلایلی باشد که بر توانایی کودک در برقراری ارتباط تاثیر میگذارد. اختلال ارتباطی ممکن است رشدی یا فیزیکی باشد. این موضوع را میتوان با کمک یک متخصص ریشهیابی و سپس درمان کرد. برخی از دلایل مرتبط دیگر که میتواند بر مهارتهای ارتباط موثر در کودکان تاثیر بگذارد، مشکلات شنوایی، لکنت زبان و گفتار نامشخص است. در چنین مواردی مشاوره و راهنمایی حرفهای مورد نیاز است.
بازیهایی برای تقویت مهارتهای ارتباط موثر در کودکان
بازیهای ارتباطی با هدف توسعه مهارتهای کلامی، غیرکلامی و بصری برای کودکان موثر هستند. تمرین منظم این بازیها میتواند به شما کمک کند تا مهارتهای ارتباطی خوبی را در کودک خود ایجاد کنید. در اینجا لیستی از بازیهایی که میتوانید آنها را امتحان کنید، آورده شده است:
تلفن بازی
تلفن بازی یکی از بازیهای گروهی رایج است که میتواند باعث تقویت مهارتهای ارتباط موثر در کودکان شود. این بازی از یک گره هفت تا 8 نفره تشکیل شده است نحوه انجام بازی در زیر شرح داده شده است:
- همه بازیکنان به صورت دایرهای نزدیک هم مینشینند تا در گوش بازیکن دیگر زمزمه کنند.
- با شروع بازی، یکی از کودکان پیامی را در گوش کودک کناریاش زمزمه میکند.
- همان پیام باید توسط بازیکن دیگر به بازیکنی که کنارش نشسته ارسال شود.
- این روند تا زمانی ادامه خواهد داشت که همه بازیکنان پیام را به گوش بازیکن بعدی زمزمه کنند.
- وقتی پیام به آخرین بازیکن رسید، از او بخواهید که آن را با صدای بلند بگوید. شنیدن آنچه آنها میگویند سرگرم کننده خواهد بود.
شروع بازی با جمله سادهای است. وقتی کودکان بازی را درک کردند، میتوانید به سراغ جملات سخت و پیچیده بروید.
بازی نشان دادن جهتها
این یک بازی خوب برای تقویت مهارتهای ارتباطی غیرکلامی کودک، مانند ارتباط نوشتاری است. این بازی به کودک شما کمک میکند تا بفهمد که جهتیابی درست تنها زمانی امکانپذیر است که ارتباط دقیق باشد. در این فعالیت:
- به فرزند خود آموزش دهید که مسیرهای خرید یا فروشگاهی نزدیک را یادداشت کند
- سفری را با فرزند خود ترتیب دهید و تا رسیدن به مقصد از او بخواهید مسیرها را یادداشت کند در طول سفر، به فرزندتان کمک کنید بفهمد چگونه میتوانست جهتها را بهتر بیان کند. برای مثال، میتوانید آنها را در علامتگذاری نشانهها راهنمایی کنید تا به راحتی راه را بیابند، یا با ذکر پیچهای چپ یا راست، شماره خطوط را علامتگذاری کنید.
بازی نشان بده و بگو
این سرگرمی تعاملی میتواند به تقویت مهارتهای ارتباط موثر در کودکان کمک کند. در بازی شما باید یک شی تصادفی به فرزندتان بدهید و از او بخواهید در موردش پنج تا شش خط صحبت کند.
این شی میتواند هر چیزی باشد، مانند لباس مورد علاقه او، جعبه ناهار، یا یک کت بارانی. در حین صحبت در مورد موضوع، کودک شما احساسات و افکارش را بیان میکند با این کار، اعتمادبهنفسش بیشتر و دایره لغاتش تقویت میشود.
این فعالیت همچنین به تمرین تلفظ صحیح کلمات کمک میکند.
داستانگویی با تصاویر
بچهها عاشق گوش دادن به داستان هستند و حالا نوبت آنهاست که یکی را روایت کنند. داستانگویی با تصاویر یک فعالیت جالب است که در آن کودک شما باید داستانی را بر اساس تصاویری که برای او ارائه میشود روایت کند.
این فعالیت به کودک شما کمک میکند تا نشانههای بصری را پردازش کرده و سپس از اطلاعات تفسیر شده برای صحبت استفاده کند. برای انجام این کار، کودک باید تصاویر را به ترتیب و در توالی منطقی کنار هم بچیند تا بتواند یک داستان را روایت کند. انجام این فعالیت به کودک شما کمک میکند تا مهارتهای ارتباطی خود را توسعه دهد.
بازی حدس بزن به چی فکر میکنم
این بازی با نشستن همه بازیکنان دور یک دایره شروع میشود. در مرکز دایره بازیکنی قرار دارد که به او «متفکر» میگویند. متفکر بازی را با این جمله شروع میکند که من به چیزی (کسی) فکر میکنم که حیوان یا شخص / شی / مکان / گیاه / غذا یا شغل است. حال، کودکان دیگر باید تلاش کنند و با پرسیدن سؤال، تشخیص دهند که متفکر به چه چیزی فکر میکند. با این حال، متفکر فقط میتواند با یک «بله» یا «نه» پاسخ دهد. اگر کسی جواب را حدس نزند، متفکر برنده اعلام میشود.
چالش فروشگاه
این فعالیت فوقالعاده سرگرمکننده، کودک شما را سرگرم نگه میدارد و در حین گشتن در سوپرمارکت، مهارتهای ارتباطی او را به خوبی تقویت میکند. در بازی، هر بار که یک آیتم را انتخاب میکنید، از فرزندتان بخواهید که سه چیز در مورد آن بگوید. به عنوان مثال، اگر یک بطری آب انتخاب کنید، کودک ممکن است بگوید یک بطری پلاستیکی با پایه شفاف و درپوش آبی است. این فعالیت راه خوبی برای توسعه دیکشنری است که بخش مهمی از ارتباطات شفاهی محسوب میشود.
چگونه میتوان مهارتهای ارتباط موثر در کودکان را تقویت کرد:
مهمترین روشها برای تقویت مهارتهای ارتباط برقرار کردن در کودکان شامل موارد زیر میشوند:
به طور منظم با کودک صحبت کنید
کودکانی که در برقراری ارتباط مشکل دارند، ممکن است اصلاً تمایلی به صحبت کردن نداشته باشند. وظیفه شما این است که فرزندتان را تشویق کنید تا حد امکان گفتگو را شروع کند یا به آن بپیوندد. این کار قطعاً به کودک شما کمک میکند تا احساس راحتی بیشتری داشته باشد.
هنگام رانندگی، در مورد اینکه به کجا میروید صحبت کنید. هنگام درست کردن غذا، در مورد مراحل مربوط به آنچه درست میکنید گپ بزنید. در پیامهای بازرگانی تلویزیون، در مورد بخشهای جذاب فیلم حرف بزنید.
نشان دهید چگونه مکالمات را به آنچه در اطراف فرزندتان میگذرد مرتبط میکنید. همیشه کلمات و مفاهیم جدید را معرفی کنید.
اتفاقات طول روز را توصیف کنید
یکی از بهترین روشهای تقویت مهارتهای ارتباط موثر در کودکان این است که از او بخواهید با جزئیات به شما بگوید تا به اینجا روزش چگونه گذشته است. از او بپرسید: «بهترین و بدترین بخشهای مدرسه چه بود؟» این سؤال به یادآوری و توالی کمک میکند: دو مهارتی که بچههایی که در برقراری ارتباط مشکل دارند ممکن است با آنها نیز مشکل داشته باشند. وقایع روز خود را نیز بازگو کنید. شاید چیزی شبیه این بگویید: «امروز در خواربارفروشی بودم. حدس بزن در راهروی میوه چی دیدم؟» این کار باعث تقویت ارتباط بین شما و فرزندتان میشود.
به آنچه فرزندتان میگوید خوب گوش دهید
یکی از مهمترین مهارتهای مکالمه را الگوبرداری کنید: گوش دادن به صحبتهای دیگران و گسترش آن. بعد از اینکه فرزندتان چیزی به شما گفت، بخشی از گفتههای او را تکرار کنید و سپس با یک سؤال ادامه دهید: «وای، به نظر میرسد که آن پروژه هنری صبر زیادی را میطلبد. فکر میکنی ساخت چه پروژه دیگری سرگرم کننده است؟ و به چه وسایلی نیاز داری؟»
با فرزندتان کتاب بخوانید
مهم نیست با فرزندتان چه میخوانید مهمترین چیز این است که با هم این کار را انجام دهید. اگر نگران این هستید که فرزندتان هر شب همان کتاب را انتخاب کند، اشکالی ندارد. کودک شما درک بهتری از شخصیتها، طرحها و واژگان مورد استفاده دارد.
به نوبت برای هم بخوانید، حتی اگر کودک شما فقط یک کلمه را اینجا و آنجا بلد باشد. پس از اتمام یک کتاب، در مورد طرح داستان، شخصیتها و هر کلمه جدیدی که ممکن است در داستان باشد صحبت کنید.
فرزندتان را تشویق کنید یک دفتر خاطرات داشته باشد
برخی از کودکان وقتی فرصتی برای فکر کردن به افکار خود داشته باشند، راحتتر با دیگران صحبت میکنند. به همین دلیل خاطرهنویسی یکی از بهترین روشهای تقویت مهارتهای ارتباط موثر در کودکان است. نوشتن در یک دفترچه خاطرات یا مجله در مورد فعالیتها و احساسات روزانه میتواند کمک کننده باشد. این فرآیند میتواند به کودک شما کمک کند تا راحتتر افکارش را با دیگران به اشتراک بگذارد. درنهایت میتواند باعث شود وقتی کسی از کودک شما میپرسد که چه خبر است، احساس آمادگی و اعتمادبهنفس بیشتری داشته باشد.
سؤالات متداول
از بهترین کتابهایی که میتوان برای تقویت مهارتهای ارتباط موثر در کودکان از آنها استفاده کرد میتوان «چرا باید خوب گوش کنم؟» اثر کلر لوین و ترجمه مرجان حاجی بابایی و «اگر همه این را بگویند» اثر الن جاورنیک و ترجمه دکتر لیلا کاشانی وحید را نام برد.
چون به کودکان کمک میکند که احساسات و افکار خود را بهتر ابراز کنند، با دیگران روابط صحیحی برقرار کنند و یادگیری و تبادل معنادار اطلاعات با دیگران را نیز آسان میکند.
به عنوان والدین برای پرورش مهارت برقراری ارتباط مؤثر در کودکان برای آنها زمان اختصاصی و بدون ساختار در نظر بگیرید، اشتیاق و علاقهتان را به فعالیتهای فرزندتان نشان دهید و او را تشویق کنید تا احساسات خود را به روشهایی متناسب با سنش بیان کند.
برخی از روشهایی که میتوانید برای تقویت مهارتهای ارتباط موثر در کودکان به کار بگیرید شامل واکنش نشان دادن به حرکات، ظاهر و صدای کودک، صحبت کردن با فرزند و گوش دادن به او، تقویت مهارتهای زبانی کودک و احترام به احساسات فرزند میشوند.
