همه آنچه که باید در مورد وضعیت رشد نوزاد سه ماهه بدانید

زمان تقریبی مطالعه: 21 دقیقه

نوزاد سه ماهه نه خواب‌آلودگی و ناتوانی نوزاد تازه متولد شده را دارد و نه به هوشیاری کودک یک ساله است. اما او در این سن کمی به دنیای اطرافش آشناتر شده. می‌تواند مادر خود را از طریق استشمام بو پیدا کند. حالا او کمی وزن گرفته و تپل‌تر شده و می‌تواند نسبت به حرکات شما واکنش نشان بدهد و بخندد.

مانند تمام ماه‌های دیگری رشد کودک از جمله مواردی است که همیشه مورد توجه والدین است. بررسی وضعیت رشد استاندارد نوزاد سه ماه می‌تواند به والدین کمک کند تا از سلامت کودکشان آگاه شوند.

در ادامه به چهار بعد اصلی رشد در سه ماهگی نوزاد اشاره می‌کنیم.

رشد جسمی – حرکتی نوزاد سه‌ماهه

نوزادان در 3 ماهگی به دلیل تغذیه بیشتر از شیر مادر یا شیرخشک با رشد جسمی بیشتری نسبت به دو ماه اول برخوردار هستند. در این سن با تقویت رشد جسمی، مهارت‌های حرکتی کودک نیز افزایش پیدا می‌کند. اگرچه مهارت‌های حرکتی نوزاد در سه ماهگی محدود است اما همین حرکات از علائم نوزاد سه ماهه سالم هستند.

حرکات طبیعی نوزاد سه ماهه معمولاً از قسمت سر شروع می‌شود و به‌ مرور زمان در اندام‌های تحتانی ادامه پیدا می‌کند. والدین به‌عنوان نزدیک‌ترین فرد به نوزادان سه ماهه باید از وضعیت جسمی و حرکتی آن‌ها آگاه باشند تا بتوانند در صورت بروز مسئله‌ای برای رفع آن اقدام کنند. در این بخش به توضیح ویژگی‌های جسمی و حرکتی نوزاد در سه ماهگی می‌پردازیم که عبارت هستند از:

رشد جسمی نوزاد سه ماهه

رشد جسمانی به بررسی وضعیت رشد نوزاد در سه ماهگی می‌پردازد. در این جنبه از رشد نوع تغذیه، وضعیت شیر خوردن، واکسن نوزاد سه ماه، وضعیت دفع ادرار و مدفوع، وضعیت قد و وزن نیز به طور کامل بررسی می‌شود. والدین با دانستن این اطلاعات تا حد زیادی می‌توانند از سلامت جسمی نوزاد خود آگاه باشند و در صورت بروز تأخیر یا اختلالی در رشد جسمانی نوزاد برای رفع آن اقدام کنند. آیتم‌هایی که در زمینه رشد جسمی بررسی می‌شوند عبارت هستند از:

ویژگی‌های ظاهری نوزاد در ماه سوم

 نوزاد سه ماهه دختر و نوزاد سه ماهه پسر به لحاظ ویژگی‌های ظاهری ممکن است کمی با هم متفاوت باشند. طبق جدول قد و وزن نوزاد 3 ماهه، وزن نوزاد 3 ماهه پسر بین 5 تا 6 کیلو و 850 گرم است. این در حالی است که وزن نوزاد 3 ماهه دختر بین 5.350 کیلوگرم تا 6.350 کیلوگرم است.

قد نوزاد 3 ماهه پسر 59 تا 62 سانتی‌متر باید باشد. همچنین قد مناسب برای نوزاد 3 ‌ماهه دختر بین 58 تا 61 سانتی‌متر است. فرم سر نوزاد سه ماهه به‌گونه‌ای است که معمولاً اندازه استاندارد دور سر نوزاد در سه ماهگی حدود 35 سانتی‌متر است.

اصول خواب نوزاد سه ماهه

در سه ماهگی نوزادان بین 14 تا 17 ساعت از شبانه‌روز را می‌خوابد. البته خواب نوزاد در این سن منقطع است و معمولاً نوزاد در نیمه‌های شب برای شیر خوردن بیدار می‌شود.

 معمولاً خواب شبانه نوزاد در سه ماهگی حدود 7 ساعت است. نوزادان با کشیدن گوش، مالیدن چشم و بهانه‌گیری نیاز خود برای خواب را نشان می‌دهند. قراردادن نوزاد در گهواره‌ای که در محیطی امن و آرامی قرار دارد، یک راه مناسب برای خواباندن او است.

اصول تغذیه و رژیم غذایی در 3 ماهگی نوزاد

ظرفیت معده نوزاد در سه ماهگی نسبت به دو ماه گذشته افزایش پیدا می‌کند. به همین جهت می‌تواند مقدار شیر بیشتری را نسبت به قبل بخورد. در این سن تنها از شیر مادر یا شیرخشک برای تغذیه نوزاد استفاده می‌شود. تغذیه نوزاد 3 ماهه به‌گونه‌ای است که او بیشتر اوقات در طول روز احساس گرسنگی می‌کند و معمولاً در طول شب کمتر میل به خوردن شیر دارد.

مطابق جدول تغذیه نوزاد سه ماهه، هر نوزاد بیشتر از 6 بار در روز از شیر مادر یا شیرخشک مصرف می‌کند. درصورتی‌که نوزادی رشد مناسبی نداشته باشد و زود به دنیا آمده باشد، ممکن است پزشک اطفال برای رشد بهتر نوزاد در سه ماهگی ویتامین‌های آهن یا D را تجویز کند.

بهداشت و سلامتی نوزاد سه ماهه

 رعایت بهداشت و سلامتی تأثیر بسیار زیادی در رشد جسمانی نوزاد در سه ماهگی دارد. در این دوران هر نوزاد 3 ماهه ممکن است بین 6 بار در روز ادرار و 3 بار در روز مدفوع کند. البته میزان دفع نوزاد در سه ماهگی با توجه به میزان تغذیه او ممکن است متفاوت باشد. نوزادان در این سن در معرض تحریکات پوستی بسیاری قرار دارند و جوش صورت نوزاد سه ماهه ممکن است به دلیل بوسیدن اطرافیان و تحریک شدن پوست او باشد؛ بنابراین باید به بهداشت آن‌ها به‌شدت توجه شود.

 نوزاد سه ماه در فصل تابستان بهتر است هر روز حمام شود. همچنین نوزادان در فصول سرد سال بهتر است سه بار در هفته حمام شوند. دمای طبیعی بدن نوزاد سه ماهه بین 36 تا 38 درجه سانتی‌گراد است. در مواقعی زردی نوزاد سه ماهه ممکن است باعث افزایش دمای بدن نوزاد شود که در چنین شرایطی باید برای درمان به پزشک متخصص مراجعه شود.

نرمش و ماساژهای مناسب نوزاد در سه ماهگی

 نرمش و ماساژ از کارهایی است که موجب آرامش جسمی و روحی در نوزادان می‌شود. همچنین ماساژ دادن موجب رفع قولنج نوزاد در سه ماهگی می‌شود. آغشته کردن دست و پای کودک به روغن مخصوص نوزاد و نوازش کردن او یک ماساژ مناسب برای نوزاد 3 ماهه است. والدین می‌توانند با قراردادن نوزاد به حالت شکم روی توپ‌های نرم و بزرگ، او را به جهات مختلفی حرکت دهند. این حرکت در کنار موزیک آرام باعث آرامش و تقویت رشد حرکتی در 12 هفتگی نوزاد می‌شود.

بازی‌های مناسب رشد جسمی نوزاد سه ماهه

آب‌بازی، نزدیک کردن سازه‌های رنگارنگ به نوزاد، صدا بازی، دالی بازی، توپ‌بازی، تکان دادن جغجغه توسط والدین و نوزاد، آویزان کردن فرفره و اسباب‌بازی بالای سر نوزاد و… از بازی‌هایی است که باید برای تقویت رشد جسمانی برای نوزاد در 3 ماهگی انجام شود.

رشد حرکتی نوزاد سه ماهه

معمولاً رشد حرکتی نوزاد در سه ماهگی از سر شروع می‌شود. بعد از رشد حرکتی سر، سایر اندام‌های بدن در زمینه رشد حرکتی تقویت می‌شوند. مهارت‌های حرکتی نوزادان سه ماهه باتوجه‌به شرایط فیزیکی نوزاد ممکن است متفاوت باشد. در دوران سه ماهگی مکیدن انگشت از اولین مهارت‌های حرکتی است که اغلب نوزادان قادر هستند آن را انجام دهند.

برخی از کودکان علاوه بر مکیدن انگشت دست، توانایی مکیدن انگشتان پا را دارند. در ماه‌های اول ممکن است توانایی واردکردن یک انگشت خاص به دهان را نداشته باشند و گوشه‌های دست را برای مکیدن انتخاب کنند. قابلیت نوزاد سه ماهه اگرچه ممکن است محدود باشد اما تأثیر بسزایی در رشد حرکتی او دارد. مهم‌ترین نشانه‌های رشد حرکتی در نوزاد 3 ماهه عبارت است از:

مهارت حرکتی نوزاد 3 ماهه

نوزادان در 3 ماهگی قابلیت واردکردن انگشتان دست‌وپا به دهان را دارند. نوزاد در سه ماهگی می‌تواند سر خود را در حالت درازکش بچرخاند. چپ و راست کردن یا بالا و پایین کردن سر از جمله حرکت‌های نوزاد 3 ماهه است.

خم شدن آرنج، مشت کردن انگشتان، گرفتن انگشت والدین، تکان دادن یا جمع‌کردن پا‌ها، تعقیب کردن اشیاء مختلف با چشم، تلاش برای گرفتن اشیاء مختلف، نشستن به کمک والدین از مهارت‌های حرکتی نوزاد 3 ماهه است.

علائم تأخیر در رشد حرکتی نوزاد 3 ماهه

رشد جسمی و حرکتی در نوزادان متفاوت است؛ بنابراین ممکن است قابلیت نوزاد 3 ماهه در زمینه رشد حرکتی و سایر جنبه‌های رشد متفاوت باشد. با این حال تمام نوزادان در روند رشد خود باید از قابلیت‌هایی برخوردار باشند که نشان‌دهنده رشد حرکتی در آن‌ها باشد.

در صورتی که نوزادی مانند بسیاری از نوزادان قابلیت انجام حرکاتی مانند جمع کردن انگشتان، گرفتن انگشت دیگران، خم کردن مچ، تکان دادن دست، پا، سر و…را نداشته باشد، ممکن است در روند رشد او تأخیر ایجاد شده باشد. در چنین وضعیتی بهتر است برای کنترل به پزشک متخصص اطفال مراجعه شود. نزدیک نکردن اشیاء به دهان، بالا نگرفتن و نچرخاندن سر از دیگر نشانه‌های ضعف حرکتی در نوزادان سه ماهه است.

بازی‌های مناسب رشد حرکتی نوزاد سه ماهه

بازی دست‌وپا زدن نوزاد در حمام یکی از راه‌هایی است که باعث تقویت رشد حرکتی نوزاد 3 ماهه می‌شود. والدین می‌توانند در دوازده ماهگی نوزاد خود را درون ظرف آبی قرار دهند. دست و پا زدن نوزاد در آب باعث پخش شدن آب به بیرون و هیجان‌زدگی نوزاد می‌شود. این کار موجب ترغیب کودک برای تکرار حرکات دست و پا می‌شود.

قراردادن نوزاد روی توپ از دیگر بازی‌هایی است که باعث کنترل حرکت سر و حفظ تعادل نوزاد می‌شود. در این بازی والدین باید نوزاد را از ناحیه شکم روی توپ قرار دهند و او را در جهات مختلف حرکت دهند.

رشد شناختی نوزاد سه ماهه

رشد شناختی که معمولاً به ارتباط میان دنیای بیرون و درون اشاره دارد، در نوزاد 3 ماهه با نشانه‌های خاصی همراه است. فکرکردن، استدلال کردن، پردازش اطلاعات و… از مسائلی است که در رشد شناختی 3 ماهگی نوزاد بررسی می‌شود. این جنبه از رشد معمولاً به رشد ذهنی نوزاد سه ماهه می‌پردازد. بسیاری از والدین با انجام تست هوش نوزاد سه ماهه به بررسی وضعیت ذهنی و رشد شناختی نوزاد می‌پردازند.

درک کردن حرکات بدن و صداهای خارج شده از زبان از مهم‌ترین نشانه‌ها و خصوصیات نوزاد 3 ماهه‌ای است که در زمینه رشد شناختی تلاش می‌کند.

علائم رشد شناختی نوزاد در سه ماهگی

نوزاد در سه ماهگی به دلیل پیشرفت در رشد شناختی در برابر عکس‌العمل‌های مختلف والدین واکنش‌هایی مانند خندیدن، جیغ زدن، اخم کردن و…نشان می‌دهد. در این سن نوزادان به صحبت‌‌ها، نحوه بیان و تکان خوردن لب‌ها بسیار توجه می‌کنند. درصد بالایی از نوزادان سه ماهه در صورت تکان دادن دست به آن‌ها نگاه می‌کنند.

در واقع در این سن نوزادان به درک حرکات و دست، پا، لب و… می‌پردازند. تعقیب کردن اجسام مختلف و مشاهده کارایی آن‌ها از دیگر علائم رشد شناختی در نوزاد ۳ماهه است. برای مثال نوزادان در این سن حرکت توپی که روی فرش در حال حرکت است را بادقت مشاهده می‌کنند.

روش‌های تقویت رشد شناختی نوزاد سه ماهه

والدین می‌توانند با نشان‌دادن واکنش‌های صحیح در برابر رفتارهای کودکان باعث تقویت رشد شناختی نوزاد در سه ماهگی شوند. خواندن شعرهای کودکانه برای نوزاد، ادا کردن کلمات و جملات به شیوه‌های مختلف، نشان‌دادن عملکرد هر یک از اندام‌های بدن از راه‌هایی است که باعث تقویت رشد شناختی نوزاد در سه ماهگی می‌شود.

بازی‌های مناسب رشد شناختی نوزاد در 3 ماهگی

بازی‌های متعددی برای تقویت رشد شناختی در نوزادان سه ماهه وجود دارد. یکی از بهترین راه‌ها برای تقویت این رشد در نوزادان، لمس کردن اجسام مختلف است. والدین می‌توانند با نزدیک کردن اجسام مختلف به کودک و لمس شدن آن توسط دست نوزاد، او را با وزن و جنس وسیله موردنظر آگاه کنند. برای مثال نوزاد با به دست گرفتن توپ پلاستیکی می‌تواند موجب سبک وزن بودن یا نرم بودن او شود.

رشد زبانی نوزاد سه ماهه

رشد زبانی یکی از جنبه‌های بسیار مهم نمو کودک است که تأثیر بسزایی در سایر جنبه‌های رشد در سنین بالاتر دارد. معمولاً سرعت رشد زبانی در نوزاد پایین است. در واقع نوزاد نوپا تنها با خارج کردن صداهایی کوتاه و آوایی با آهنگ‌های مختلف، برای آغاز یک مکالمه اقدام می‌کند. بیشتر نوزادان در 3 ماهگی با غان و غون کردن برای صحبت کردن با والدین و اطرافیان خود تلاش می‌کنند. جیغ زدن نوزاد 3 ماهه از مهم‌ترین نشانه‌های رشد زبانی است که معمولاً بیشتر نوزادان از آن برای برقراری ارتباط و جلب‌توجه اطرافیان استفاده می‌کنند.

زبان نوزاد در 3 ماهگی گریه کردن است. در واقع نوزاد ۳ماهه دختر و پسر برای فهماندن نیازها و خواسته‌های خود به دیگران، گریه می‌کنند. نوزاد نوپا هنگام گرسنگی، کثیف کردن جای خود، ناراحتی‌های جسمی و…گریه می‌کند.

رشد زبانی نوزاد از سه ماهگی چگونه باید باشد

رشد زبانی در نوزاد سه‌ماهه به شیوه‌های مختلفی شروع می‌شود. بسیاری از نوزادان به کمک زبان بدن با والدین خود ارتباط برقرار می‌کنند. گریه کردن، خندیدن، هیجان‌زده شدن و کنجکاو شدن از نشانه‌های رشد زبان بدن در نوزادان ۱۲ماهه است. نوزاد ۳ماهه در صورت پیشرفت در رشد زبانی با تقلید صدا و آهنگ والدین برای صحبت‌کردن با اطرافیان خود تلاش می‌کند.

بازی و راه‌های تقویت زبان نوزاد

 قطعاً بهترین راه برای تقویت زبان نوزاد نوپا یا سه‌ماهه، صحبت‌کردن است. والدین و اطرافیان می‌توانند با صحبت‌کردن مداوم و توضیح کارهای مختلف موجب تقویت رشد زبانی شوند. نوزاد در 3 ماهگی با تقلید آوای کلام والدین برای صحبت کردن و ادا کردن کلمات نیز بیشتر تلاش می‌کند.

تکرار کلمات ساده مانند مامان، بابا، آب یکی از راه‌هایی است که باعث افزایش سرعت رشد زبانی می‌شود. علاوه بر صحبت‌کردن، کتاب خواندن برای کودک و گذاشتن آهنگ‌های ملایم و کودکانه می‌توانند در رشد زبانی نوزاد در سه ماهگی اثرگذار باشد. واکنش نوزاد سه ماه به صدا با انجام کارهایی مانند لالایی خواندن، صحبت کردن مقابل کودک، سوال پرسیدن و درخواست نظر از نوزاد، ادا  کردن اسم اشیاء و اعضای مختلف و… بیشتر می‌شود.

چه زمانی باید برای رشد زبانی نوزاد با متخصص مشورت شود

تحقیقات نشان می‌دهد که بهترین زمان برای رشد زبانی و گفتاری در کودکان، سه سال اول زندگی آن است؛ بنابراین اگر نوزاد سه ماهه برخلاف نوزادان دیگر با جیغ نزدن، واکنش نشان ندادن به صحبت دیگران، تقلید نکردن آوای دیگران، غین و غان نکردن برای صحبت کردن با والدین خود اقدام نمی‌کند، باید برای بررسی وضعیت رشد زبانی با متخصص مشورت شود.

رشد اجتماعی و عاطفی نوزاد سه ماهه

نوزادان از بدو تولد در جنبه‌های اجتماعی و عاطفی رشد می‌کنند. توجه داشتن به وضعیت اجتماعی و عاطفی نوزاد ۳ماهه تأثیر بسزایی در برطرف‌کردن صحیح نیازهای نوزاد دارد. بسیاری از والدین با توجه نکردن به این جنبه از رشد نوزاد موجب پیامدهای منفی و ناخوشایندی در سنین بالاتر می‌شوند. برطرف‌کردن نیازهایی مانند گرسنگی، تعویض پوشک، تلاش برای گریه نکردن، ایجاد محیطی امن و…باعث برقراری ارتباط در نوزادان سه‌ماهه و رشد اجتماعی و عاطفی نوزاد می‌شود.

در این سن کودک احساس می‌کند تا با اعتماد کردن به والدین و اطرافیان خود می‌تواند محیطی امن و مناسبی را برای خود رقم بزند و نیازهای خود را به کمک دیگران رفع کند. مهارت‌های اجتماعی و عاطفی در 3 ماهگی با نشانه‌هایی همراه است که والدین می‌توانند با دانستن آن برای رفع بهتر نیاز نوزاد 3 ماهه خود اقدام کنند.

مهارت‌های اجتماعی لازم در سه ماهگی نوزاد

نوزاد سه ماهه در صورت پیشرفت در زمینه رشد اجتماعی باید در برابر صداهای اطراف واکنش نشان دهد. برای مثال در صورت شنیدن صدای والدین، صورت خود را به سمت صدا می‌چرخاند. همچنین ممکن است نوزاد در 3 ماهگی با شنیدن صدای والدین و دیدن آن‌ها لبخند بزند.

اگر اطرافیان با نوزاد 3 ماهه بازی کنند، او با تکان دادن دست و پاهای خود عکس‌العمل نشان می‌دهد. در بسیاری از مواقع اگر اطرافیان با نوزاد 3 ماهه صحبت کنند، او با در آوردن صداهایی ریز در برابر حرف‌های دیگران واکنش نشان می‌دهد. وضعیت رشد نوزاد در سه ماهگی به‌گونه‌ای است که او ممکن است در صورت مشاهده چهره نزدیکان به آن‌ها لبخند بزند.

روش‌های مؤثر برای رشد اجتماعی نوزاد سه ماهه

والدین می‌توانند با حضور همیشگی در روز و شب کنار نوزاد ۳ماهه خود، باعث ایجاد محیطی امن و آرامش‌بخش برای نوزاد شوند. درصورتی‌که نوزادی سه‌ماهه گریه می‌کند، والدین باید برای تشخیص علت گریه و رفع آن اقدام کنند.

ممکن است علت گریه کردن خیس شدن پوشاک، دل‌درد، ناراحتی جسمی، ترس و…باشد. والدین با تشخیص حالت و نوع گریه کودک می‌توانند برای رفع مشکل کودک اقدام کنند. بغل کردن و تلاش برای برطرف‌کردن مشکل نوزاد یکی از راه‌هایی است که باعث تقویت رشد عاطفی و اجتماعی می‌شود.

در آغوش کشیدن، بوسیدن، نوازش کردن، صحبت‌کردن و لبخند زدن به نوزاد ۳ماهه از کارهایی است که باعث تقویت رشد اجتماعی و عاطفی می‌شود.

بازی‌های مناسب رشد اجتماعی نوزاد سه ماه

والدینی که از آگاهی بالایی برخوردار هستند، می‌دانند که با انجام بازی‌های مختلف می‌توانند باعث پیشرفت جنبه‌های مختلفی از رشد در نوزادان شوند. دالی بازی یکی از بهترین بازی‌هایی است که باعث تقویت مهارت اجتماعی و عاطفی در سه ماهگی نوزاد می‌شود.

12 هفتگی نوزادان ممکن است با هیجان و شوق زیادی همراه باشد و به همین علت در برابر دالی بازی به‌شدت واکنش نشان می‌دهند و با لبخند زدن، هیجان‌زده شدن، خندیدن و در آوردن صداهای متفاوت ذوق و شادی خود را نشان دهند. نشان‌دادن عکس‌العمل در برابر کارهای مختلف از نشانه‌های رشد اجتماعی و عاطفی است.

بررسی وضعیت توجه اشتراکی نوزاد سه ماهه

توجه اشتراکی وضعیتی است که در آن دو فرد روی یک جسم یا موضوعی به‌صورت همزمان توجه می‌کنند. برخی از نوزادان به دلیل رنج بردن از بیماری‌هایی مانند اوتیسم، نابینایی و ناشنوایی ممکن است در توجه اشتراکی دچار اختلال شوند. نوزاد در هفته ۱۲ با خارج کردن صداهای مختلف، لبخند زدن به والدین و…پیشرفت خود را در توجه اشتراکی نشان می‌دهد.

معمولاً نوزادان سه ماهه در زمینه توجه اشتراکی دیادیک (دوگانه) رشد می‌کنند. آن‌ها با صدا زدن والدین خود، توجه آن‌ها را به موضوع موردنظر خود جلب می‌کنند. درصورتی‌که والدین در چنین شرایطی عکس‌العملی از خود نشان ندهند، نوزاد ۱۲هفته پاسخ‌های جدیدی را از خود نشان می‌دهد.

سؤالات متداول