زمان تقریبی مطالعه: 17 دقیقه
اسکیزوفرنی در کودکان و نوجوانان schizophrenia)) یک نوع اختلال روانی زودرس است که بیشتر از 1 درصد کودکان دنیا را تحت تأثیر قرار میدهد. بیماری اسکیزوفرنی در اصطلاح به عنوان بیماری (روانگسیختگی) شناخته میشود. تحقیقات نشان میدهد که کودکان مبتلا به این بیماری روانی با مشکلات رفتاری، فکری، ادراکی و جسمی مختلف همراه هستند که میتواند زندگی آنها را تا سنین بزرگسالی مختل کند.
چهره بیماران اسکیزوفرنی اگرچه ممکن است؛ مانند انسانهای عادی باشد؛ اما آنها به لحاظ خلق و خو و احساسات و افکار با دیگران متمایز هستند. بررسیهای انجام شده نشان میدهد که احتمال بروز این بیماری در پسران نسبت به گروه دختران بیشتر است؛ همچنین گفته میشود که هیچ درمان قطعی برای بیماری شیزوفرنی در کودکان وجود ندارد.
با این حال راهکارهای درمانی متعددی ارائه میشود که اغلب پزشکان با به کارگیری آنها میتوانند علائم این بیماری را در کودکان کنترل کنند. در این مطلب به بررسی همه آنچه که والدین و اطرافیان باید در مورد بیماری اسکیزوفرنیا بدانند، میپردازیم.
اسکیزوفرنی در کودکان چیست؟
اسکیزوفرنی در کودکان نوعی بیماری شایع و جدی است. این بیماری در طولانی مدت باعث ناتوان شدن مغز کودک میشود. کودکان مبتلا به بیماری روانی اسکیزوفرنی احساسات عجیب و رفتار غیر طبیعی از خودشان نشان میدهند.
در برخی از مواقع ممکن است اسکیزوفرنیا با علائمی شبیه به روان پریشی (نوعی بیماری روانی است که باعث میشود فرد قادر به تشخیص دنیای واقعی از دنیای غیر واقعی نباشد) همراه باشد. این بیماری اغلب اوقات برای کودکان زیر 12 سال اتفاق میافتد. تشخیص بیماری اسکیزوفرنی کودکان در روزهای اولیه بسیار دشوار است.
علایم اسکیزوفرنی کودکان
تغییرات رفتاری ناشی از بیماری اسکیزوفرنی در نوجوانان و کودکان ممکن است به آرامی یا ناگهانی اتفاق بیفتد. ممکن است اسکیزوفرنیا در ابتدا با علائمی مانند گوشه گیری و خجالتی بودن کودک همراه باشد. در بسیاری از مواقع کودکان با صحبت کردن درمورد موضوعات عجیب و غیرطبیعی و نزدیک شدن به والدین علائم اختلال اسکیزوفرنی را به دیگران نشان میدهند.
با این حال ممکن است هر کودکی علائم متفاوتی از خود نشان بدهد. نشانههای اسکیزوفرنی در نوزادان و خردسالان در دستههای بندیهای متفاوتی بررسی میشود. انواع علائم و نشانههای اسکیزوفرنی در نوجوانان و خردسالان عبارت است از
- دسته مثبت: به مجموعهای از تغییراتی که در رفتار و افکار کودکان اسکیزوفرنی ایجاد میشوند؛ علائم مثبت شیزوفرنی میگویند. توهم، هزیان، کاتاتونیا، انجام دادن کارها و رفتارهای غیرطبیعی و… از نشانههای مثبت بیماری اسکیزوفرنی در کودکان و نوجوانان هستند.
- دسته منفی: دسته منفی علائم اسکیزوفرنیا با نشانههایی چون کناره گیری از دنیای اطراف، تمایل نداشتن به برقراری ارتباط اجتماعی، بی احساس بودن و کم حرف شدن، تمایل به تنهایی … همراه هستند.
- دسته شناختی: کودکان مبتلا به بیماری اسکیزوفرنی ممکن است با علائم شناختی؛ چون ناتوانی در درک موضوعات مختلف، ناتوانی در یادگیری درسها، ناتوانی در تمرکز کردن و…همراه باشند.
دلایل بروز اسکیزوفرنی در کودکان
متأسفانه، پزشکان و متخصصانی که به بررسی بیماری اسکیزوفرنی کودکان میپردازند؛ نتوانستند علت قطعی این اختلال روانی را در کودکان تشخیص دهند. احتمال بروز بیماری اسکیزوفرنی برای هر کودکی وجود دارد. بااینحال احتمال مشاهده خصوصیات اسکیزوفرنی در برخی از کودکان به دلیل وجود برخی از عوامل بیشتر است. از جمله دلایلی که باعث بروز خصوصیات اسکیزوفرنی در کودکان میشوند عبارت است از:
ساختار مغز
در برخی از کودکان ساختار مغز بهگونهای است که سلولهای مغزی (نورون) آنها ارتباط کم یا زیادی یا یکدیگر دارند.
سن والدین
زمانی که سن پدر در هنگام آمیزش جنسی بیشتر از 30 سال باشد؛ احتمال بیماری اسکیزوفرنی در کودکان وجود دارد.
ژنتیک
احتمال انتقال بیماری اسکیزوفرنی به صورت ارثی وجود دارد. والدین یا خانوادههایی که از بیماری اسکیزوفرنی رنج میبرند؛ ممکن است این بیماری را به کودکان خود منتقل کنند.
مشکلات بارداری
عوارض زایمان، تغذیه نامناسب مادر در دوران بارداری، قرار گرفتن مادر در معرض ویروسهای مختلف هنگام بارداری ممکن است خطر ابتلا به اسکیزوفرنی در کودکان را افزایش دهد.
داروهای خیابانی و الکل
داروهای خیابانی و الکل اگرچه به صورت مستقیم در بیماری جنون جوانی نقشی ندارند؛ اما میتوانند احتمال بروز این بیماری را در افراد مستعد اسکیزوفرنی افزایش دهند.
استرس
استرس و اضطراب از عواملی هستند که میتوانند باعث سرعت بخشیدن به شروع بیماری اسکیزوفرنی در کودکان و نوجوانان شوند.
صدمات مغزی
عواملی مانند وارد شدن ویروس به بدن مادر در دوران بارداری و اختلال در مقدار اکسیژن رسیده به مغز ممکن است باعث شود تا مغز کودک رشد مناسبی نداشته باشد و کودک به بیماری جنون جوانی مبتلا شود.
محرومیتهای دوران بچگی
برخی از نتایج نشان میدهد که وجود برخی از محرومیتهای احساسی، مالی و اجتماعی در دوران کودکی و موضوعاتی چون تجاوز به کودک ممکن است باعث بروز بیماری اسکیزوفرنی در کودکان شوند.
مشکلات خانوادگی
برخی از پزشکان بر این باورند هستند که مشکلات خانوادگی با ایجاد تنش، اضطراب و کمبودهای عاطفی میتوانند باعث افزایش احتمال جنون جوانی در کودکان شوند.
انواع اسکیزوفرنی در کودکان
متخصصانی که در زمینه بیماری اسکیزوفرنی فعالیت میکنند؛ این اختلال روانی را با توجه به علائم و سن درمان در دستههای مختلفی بررسی میکنند. کودک یا نوجوان اسکیزوفرنی ممکن است با چندین نوع این اختلال همراه باشد.
روان پزشکان و متخصصان این حوزه قبل از شروع درمان بیماری شیزوفرنیا به تشخیص نوع آن میپردازند؛ در ادامه بعد از تشخیص نوع اسکیزوفرنیا و علت آن، از تکنیکهای متعددی برای درمان و کنترل علائم این بیماری روانی استفاده میکنند.
اسکیزوفرنی پارانوئید
اسکیزوفرنی پارانوئید شایعترین نوع این بیماری مغزی است. اسکیزوفرنی پارانوئید به عنوان یکی از علائم مثبت شیزوفرنی شناخته میشود. همه کودکانی که به بیماری اسکیزوفرنی مبتلا هستند در نهایت به پارانویا مبتلا نمیشوند.
با این حال احتمال ابتلا به این شکل اسکیزوفرنی در کودکان نسبت به انواع دیگر بیشتر است. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی پارانوئید با علائم و نشانههایی چون صحبت بینظم، افکار بی نظم، افکار خودکشی، توهم و…همراه هستند.
اسکیزوفرنی هبه فرنیک
اختلال اسکیزوفرنی هبه فرنیک معمولاً در بیست سالگی یا پایان دوران نوجوانی اتفاق میافتد. اسکیزوفرنی هبه فرنیک معمولاً نیاز به درمان طولانی مدت دارد؛ زیرا باعث اختلال در افکار فرد میشود.
اسکیزوفرنی کاتاتونیایی
احتمال بروز بیماری اسکیزوفرتی کاتاتونیایی در کودکان نیز بسیار کم است. در واقع اغلب افرادی که به اختلال اسکیزوفرنی کاتاتونیایی مبتلا میشوند؛ رنج سنی بین 20 تا 30 سال دارند. اغلب جوانان به صورت ناگهانی به این اختلال روانی مبتلا میشوند؛ اما روند درمان در آنها مثبت است و در زمان کوتاهتری نسبت به سایر انواع اسکیزوفرنی در کودکان سلامت خود را به دست میآورند. در این بیماری فرد با علائمی چون افسردگی، تحریک پذیری شدید و هذیان همراه است.
اسکیزوفرنی تمایزنیافته
علائم اسکیزوفرنی تمایز نیافته با سایر مدلهای اختلال اسکیزوفرنی در کودکان متفاوت است. طی این اختلال ممکن است فرد با مشکلاتی چون ناهنجاریهای رفتاری و احساسی همراه باشد؛ به همین علت اکثر پزشکان برای درمان این بیماران از تکنیک روان درمانی در جلسات متعدد و همچنین تجویز داروهای ضدافسردگی استفاده میکنند.
اسکیزوفرنی باقیمانده
اسکیزوفرنی باقیمانده نوع خاصی از اختلال روانی شیزوفرنیا است که خوشبختانه در آن فرد با علائمی مانند هذیان، توهم، آشفتگی و…همراه نیست. این نوع اسکیزوفرنی در کودکان باعث میشود تا فرد با علائمی مانند کناره گیری از اجتماع، نداشتن ابتکار عمل، نامأنوس، ابزار هیجان آرام و…همراه باشد.
اسکیزوفرنی ساده
نوع ساده اسکیزوفرنی در کودکان یکی از انواع بیماری روانی اسکیزوفرنیا است که معمولاً در دوران نوجوانی آغاز میشود. این نوع اختلال روانی در اکثر مواقع باعث اختلال در شخصیت فرد میشود. کودکان و نوجوانان مبتلا به اسکیزوفرنی ساده با مشکلاتی چون دور شدن از زندگی و بی احساسی همراه هستند.
تشخیص اسکیزوفرنی کودکان
مسیر تشخیص اسکیزوفرنی در کودکان و نوجوانان ممکن است برای والدین و پزشکان متخصص در این حوزه بسیار دشوار و چالش برانگیز باشد. ممکن است پروسه تشخیص اسکیزوفرنیا در کودکان کمی طولانی باشد. علت اصلی تشخیص سخت اختلال اسکیزوفرنی، مشابه بودن علائم این بیماری با اختلالات روانی دیگری مانند دو قطبی در کودکان، افسردگی و…است.
همچنین ممکن است برخی از والدین تصور کنند که تغییرات رفتاری و افکاری نوجوانان آنها به دلیل بلوغ و ورود به دوران نوجوانی باشد. به همین دلیل پزشکان متخصص در این حوزه طی چند ماه افکار، رفتار، الگو و ادراک کودک یا نوجوان را بررسی میکنند تا بتوانند به تشخیص این بیماری بپردازند. تشخیص اسکیزوفرنی کودکان با ترکیبی از چند روش تشخیصی انجام میشود. از جمله روشهای تشخیص بیماری روانی اسکیزوفرنی در کودکان و نوجوانان عبارت است از:
- معاینه فیزیکی: از معاینه فیزیکی برای رد علائم سایر بیماریها و بررسی عوارض جسمی مرتبط با بیماریهای اسکیزوفرنیا استفاده میشود.
- تستها و غربالگریها: پزشک متخصص با انجام آزمایشات و تستهایی مانند آزمایش اعتیاد، آزمایش خون، غربالگری مواد الکلی، ام آر آی و… به رد سایر بیماریها میپردازد. همچنین با انجام این آزمایشات اطمینان حاصل میکند که علائم فرد مرتبط با مصرف مواد مخدر یا الکل نباشد.
- ارزیابی روانپزشکی: در این روش تشخیصی تمام حالات، شکل ظاهری، احساسات، الگوهای رفتاری و…ارزیابی میشوند. این ارزیابی متناسب با سن، جنسیت، شرایط خانوادگی و…انجام میشود.
درمان اسکیزوفرنی در کودکان
مطالعات نشان میدهد که درمان بیماری اسکیزوفرنی در کودکان طی زمان طولانی انجام میپذیرد. اغلب پزشکان بعد از تشخیص این بیماری، با استفاده از چند تکنیک درمانی، علائم اسکیزوفرنیا را در بیماران کاهش میدهند.
راههای متعددی برای درمان این بیماری وجود دارد؛ پزشک متخصص بعد از بررسی علت اختلال اسکیزوفرنیا، سن بیماری، شدت پیشرفت بیماری، شرایط خانوادگی و… از راههایی برای بهبود بیماری اسکیزوفرنیا در نوجوانان و کودکان استفاده میکنند که مهمترین آنها عبارت هستند از:
دارو در درمان اسکیزوفرنی کودکان
دارو درمانی یکی از راههای کنترل علائم و نشانههای بیماری اسکیزوفرنیا در کودکان و نوجوانان است. در این روش با تجویز داروهای روانپریشی به کنترل علائم مثبت (هذیان، توهم و..) این بیماری میپردازند. کنترل علائم دسته مثبت اسکیزوفرنی از بروز نشانههای خطرناکتر نیز پیشگیری میکند. متأسفانه اغلب داروهای اسکیزوفرنی با عوارضی مانند افزایش وزن، افزایش فشار خون، افزایش قند خون، بی قراری، آرامبخش و…همراه هستند.
روان درمانی اسکیزوفرنی در کودکان
دومین راه حل برای درمان اسکیزوفرنی در کودکان، روان درمانی است که اغلب در کنار گفتار درمانی و اجتماع درمانی انجام میشود. روان درمانی روشی است که به بیماران و والدین آنها کمک میکند تا با علائم و نشانههای این بیماری کنار بیایند و بتوانند آنها را در موقعیتهای مختلف کنترل کنند. شیزوفرنی در کودکان نیز به دو شیوه درمان فردی و خانواده درمانی انجام میشود.
در روش درمان فردی، پزشک با کمک به بیمار، راههای مقابله با ترس، استرس، اضطراب و چالشهای روزانه را به آنها آموزش میدهد. این روش درمانی باید به صورت دائمی انجام شود تا کودک بتواند در موقعیتهای مختلف مانند جمع دوستان، مدرسه و…رفتار خود را کنترل کند.
در روش خانواده درمانی، تمام حالات، رفتار و افکار بیماران اسکیزوفرنی به والدین توضیح داده میشود. والدین نزدیکترین فرد به کودک اسکیزوفرنی هستند. به همین دلیل میتوانند تأثیر قابل توجهی روی این بیماران داشته باشند. آنها میتوانند با دانستن اطلاعات بیشتری در رابطه با بیماری اسکیزوفرنی، فرزندان خود را درک کنند و به آسانی با آنها ارتباط بگیرند.
درمان اسکیزوفرنی در کودکان با داروهای گیاهی
تحقیقات به عمل آمده نشان میدهد که برخی از داروهای گیاهی، خصوصاً داروهای چینی میتوانند در کنار داروهای اسکیزوفرنی برای درمان اختلال روانی اسکیزوفرنی مؤثر واقع شوند. هل، بابونه، ریحان، جنسینگ، جینکوبیگوبا و…چند نمونه از داروهای گیاهی مؤثر برای درمان بیماری اسکیزوفرنی هستند که بهتر است تحت نظر پزشک متخصص مصرف شوند.
عوارض اسکیزوفرنی در کودکان
چنانچه تشخیص بیماری اسکیزوفرنی در کودکان به موقع انجام نگیرد و اقدام به درمان آن در همان سالهای کودکی اتفاق نیفتد؛ ممکن است کودک عوارض جسمی و روانی خطرناکی را تجربه کند. از جمله عوارض اسکیزوفرنی کودکی عبارت است از:
- ابتلا به سایر بیماریهای روانی مانند افسردگی و روان پریشی
- روی آوردن به سیگار و انواع مواد مخدر و روان گردان
- دور شدن از جمع دوستان، اطرافیان و خانواده
- ناتوانی در گذراندن دورههای تحصیلی
- ناتوانی در کار کردن و یادگیری مهارتهای جدید
- اقدام به خودکشی
اثرات جانبی بیماری اسکیزوفرنی در نوجوانان و بزرگسالان
متأسفانه درمان نشدن اسکیزوفرنی در کودکی ممکن است باعث شود تا فرد بیمار در دوران بزرگسالی با مشکلاتی از قبیل خواب آلودگی شدید، افزایش وزن، اختلال در روابط جنسی، ابتلا به بیماری پارکنسون، ابتلا به بیماری دیابت، بی قراری در قسمتهایی از بدن مانند پا و دست و… همراه باشد.
علاوه بر این اثرات، ممکن است برخی از نوجوانان و بزرگسالان به دلیل حضور نیافتن در جامعه و ناتوانی در برقراری ارتباط، با مشکلاتی چون دور شدن از جامعه، تحصیل نکردن، کار نکردن و…همراه شوند.
خواب بیماران اسکیزوفرنی
اختلال در خواب از مشکلات رایج بیماری اسکیزوفرنی در کودکان است. بین 30 تا 80 درصد بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی از بی خوابی رنج میبرند و با مشکلاتی مانند هذیان گویی در خواب همراه هستند. شایعترین مشکلات خواب بیماران اسکیزوفرنیا عبارت است از:
- ممکن است فرد به دلیل اسکیزوفرنیا قادر به خوابیدن در طول شب نباشد.
- برخی از بیماران حداقل سه شب در هفته نمیتوانند بخوابند.
- کودکان مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است با بیماری آپنه انسدادی خواب همراه باشند و از علائمی مانند خرناس، خشکی دهان، خواب ضعیف و…رنج ببرند.
- ممکن است کودک مبتلا به اسکیزوفرنی به دلیل اختلال حرکتی دورهای اندامها با مشکل تکان دادن پا در خواب همراه باشد.
- اختلال در ریتم شبانه روز خواب با مشکلاتی مانند خوابیدن بیش از حد، کم خوابی، ناتوانی در حفط روال خواب و…همراه است.
- برخی از بیماران اسکیزوفرنیا به دلیل سندروم شب خوری، به دلیل گرسنگی از خواب بیدار میشوند.
تشخیص و درمان اختلال خواب اسکیزوفرنی در کودکان
بیمارانی که با اختلالات خواب همراه هستند؛ باید برای تشخیص و درمان به پزشک متخصص مراقبتهای بهداشتی مراجعه کنند. پزشک متخصص با بررسی اطلاعاتی در رابطه با وضعیت خواب و ثبت اطلاعات خواب برای مدت چند هفته به تشخیص علت اختلال خواب میپردازند.
برخی از پزشکان با بستن دستگاهی روی مچ دست بیمار به ضبط و نظارت وضعیت خواب میپردازند. در نهایت پزشک متخصص از روشهای متعددی برای درمان اختلالات خواب در بیماران اسکیزوفرنی اقدام میکنند که مهمترین آنها عبارت هستند از:
- تجویز داروهای ضد روان پریشی
- درمان شناختی فردی بیمار
- تجویز داروهای غیر محرک
- محدود کردن مصرف الکل و کافئین
- فراهم کردن فضایی امن، آرام و تاریک
مراقبتهای غذایی در بیماران اسکیزوفرنی
تحقیقات نشان میدهد که رژیم غذایی سالم میتواند علاوه بر سلامت جسمانی، در سلامت روانی بیماری اسکیزوفرنی در کودکان تأثیرگذار باشد. اغلب افراد مبتلا به بیماری اسکیزوفرنی مایل هستند تا تغذیه نا سالمی داشته باشند. در واقع تمایل این بیماران به غذاهایی چرب و با فیبر پایین بیشتر است. البته داروهایی که برای کنترل و درمان علائم این بیماری تجویز میشوند؛ اغلب اوقات با مشکلاتی چون اضافه وزن، افزایش کلسترول، بیماری عروق کرونری و…همراه هستند.
مخالفت برای مراجعه به پزشک، ورزش نکردن و سایر عادات نامناسب باعث شده است تا بیماران اسکیزوفرنی با بیماریهایی چون دیابت، فشار خون بالا، بیماریهای قلبی و…همراه باشند. تغذیه اصولی از راهکارهایی است که میتواند احتمال بروز این بیماریها را در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا کاهش دهد. از جمله نکاتی که بیماران اسکیزوفرنی باید در رژیم غذایی به آن توجه داشته باشند عبارت است از:
- مصرف روزانه یک لیوان آب میوه
- استفاده از انواع میوه و سبزیجات
- مصرف مواد غذایی حداقل در سه وعده
- مصرف 18 تا 30 گرم فیبر در روز
- پرهیز از مصرف غذاها و کیکهای بیرونی
- کاهش مصرف قند و نمک
- هیدراته نگه داشتن بدن
- مصرف آجیل، جو و بلغور در ساعات اولیه روز
سؤالات متداول
بله، اسکیزوفرنی به عنوان یک بیماری شایع روانی منجر به اختلالات روانی میشود. کودکان نابالغ برای ثبات روانی نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند. مراقبتهای پزشکی کمک میکنند تا کودکان سلامت روانی با ثباتی را تجربه کنند.
در واقع اسکیزوفرنی و شیزوفرنی هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند. تلفظ متفاوت کلمه schizophrenia باعث شده است تا عدهای از افراد اسکیزوفرنی و شیزوفرنی را دو بیماری متفاوت تلقی کنند. اسکیزوفرنی و شیزوفرنی یک بیماری روانی هستند که در آن ارتباط فرد با دنیای واقعی قطع میشود.
میزان خشونت در کودکان و نوجوانان اسکیزوفرنی 4 تا 6 برابر نسبت به سایر همسالان بیشتر است. با این وجود کودکان اسکیزوفرنی برای دیگران خطرناک نیستند. البته ممکن است در افکار و توهمات آنها کمی خشونت دیده شود که باعث ایجاد خطر برای دیگران نمیشود.
مطالعات انجام شده نشان میدهد که طول عمر بیماران اسکیزوفرنی نسبت به افراد عادی کمتر است. اگرچه این بیماران در حالت طبیعی عمری مشابه انسانهای عادی دارند؛ اما بسیاری از آنها ممکن است به دلیل بیماریهای ناشی از تغذیه و زندگی ناسالم، خودکشی و… جان خود را از دست بدهند. امروزه امید به زندگی بیماران اسکیزوفرنی بین 10 تا 20 سال کاهش پیدا کرده است.
علائم بیماری اسکیزوفرنی در کودکان و نوجوانان مشابه اکثر بزرگسالان است. با این وجود تشخیص این بیماری در کودکان کمی چالش برانگیز است. سوء ظن داشتن به دیگران، ترس، اضطراب شدید، رفتارهای غیر طبیعی، احساسات غیر طبیعی در موقعیتهای مختلف و تحرک پذیری از علائم بیماری اسکیزوفرنی در نوجوانان و خردسالان است.
بیماری اسکیزوفرنی مانند بیماری روانپریشی میتواند علائم نگرانکنندهای مانند هذیانگویی، توهم، بیخوابی، گوشهنشینی و… را در زندگی فرد ایجاد کند. این موضوع میتواند باعث مشکلاتی از قبل انزوا، تمایل به مدرسه نرفتن، کار نکردن، اقدام به خودکشی، افسردگی شود.