زمان تقریبی مطالعه: 14 دقیقه
پسوریازیس در کودکان چیست؟
پسوریازیس در کودکان یکی از بیماری‌های پوستی شایع است که با نام دیگر صدفک نیز شناخته میشود. این عارضه، یک بیماری التهابی مزمن خودایمنی و غیرمسری است که با علائمی همچون خارش و لکه‌های خشک روی پوست خود را نشان می‌دهد.
معمولاً پسوریازیس یا صدفک در کودکان به صورت خفیف بروز کرده و با درمان بهتر میشود؛ اما میزان بروز این عارضه در کودکان با افزایش سن بیشتر میشود. هنوز اطلاعات دقیقی درباره شیوع عارضه پسوریازیس کودکان به دست نیامده است. بر اساس آخرین گزارش‌های اعلام‌شده، علائم پسوریازیس در ۴۰ درصد از مبتلایان پیش از 16 سالگی و در ۱۰ درصد آنها پیش از 10 سالگی بروز می‌کنند
علائم بیماری پسوریازیس در کودکان
در عارضه پسوریازیس، سیستم ایمنی بیش از حد فعال میشود. بخش‌هایی از آن سلول‌های سالم پوست را هدف قرار داده و سبب التهاب و رشد سریع سلول‌های پوست میشود.
این عارضه بازسازی سلول‌های پوست را سرعت می‌بخشد و سبب میشود که آنها خیلی سریع روی سطح پوست جمع شوند. سلول‌های اضافی پوست می‌توانند لکه‌هایی ایجاد کنند که خشک، قرمز، خارش‌دار و گاهی دردناک هستند.
علائم این بیماری به صورت دقیق‌تر شامل موارد زیر میشود:
- لکه‌های پوستی
- درد و خارش
- التهاب پوست
- ضخیم شدن و برآمدگی ناخن‌ها
- خشک و ترک خوردن پوست.
تشخیص پسوریازیس کودکان
اگرچه نوزادان و کودکان بسیار خردسال ممکن است به صدفک مبتلا شوند، اما برای تشخیص پسوریازیس در کودکان پزشک تنها از طریق مشاهده دقیق این عارضه می‌تواند تشخیص آن را تأیید کند؛ چراکه تشخیص پسوریازیس در نوزادان بسیار سخت است. پسوریازیس نوزادان بسیار شبیه بثورات پوشک است که معمولاً با علائمی همچون پوسته‌پوسته شدن و لکه‌های قرمزی در اطراف چین‌های ناحیه کشاله ران میشود. به همین دلیل، اشتباه گرفتن پسوریازیس نوزاد با بثورات رایج‌تر است.
انواع پسوریازیس در کودکان
بیماری پوستی پسوریازیس در کودکان انواع مختلفی دارد که در ادامه به تشریح هر یک از آنها خواهیم پرداخت.
پسوریازیس پلاکی
پسوریازیس پلاکی، شایع‌ترین نوع این عارضه به شمار می‌رود. اگر کودکی ضایعه‌ای برجسته‌تر از سطح پوست، قرمزرنگ و پوشیده از فلس یا همان کبره پوسته‌پوسته و نقره‌ای سفید داشت، امکان دارد که دچار پسوریازیس پلاکی شده باشد. این عارضه می‌تواند در هر جایی از بدن بروز کند، البته در بیشتر مواقع روی زانو، آرنج، پوست سر و قسمت تحتانی کمر ظاهر میشود.
پسوریازیس خال‌دار یا قطره‌ای (گوتات)
این نوع پسوریازیس در کودکان شایع‌تر از بزرگسالان است. البته ضایعه آن به اندازه پسوریازیس پلاکی پوستهپوستهشده یا ضخیم نیست. به جای آن معمولاً ضایعات کوچک و نقطه مانند روی تنه و دست و پاها خود را نشان می‌دهد. دوره‌های عود پسوریازیس خال‌دار در کودکان گاهی توسط یک بیماری همچون سرماخوردگی یا التهاب لوزه آغاز میشود.
پسوریازیس اینورس یا معکوس
این عارضه بیشتر در چین‌های بدن همانند کشاله ران، زیر بغل و زیر زانو دیده میشود. ضایعات این نوع از صدفک بسیار قرمز، صاف و براق هستند.
پسوریازیس پوسچولا
پسوریازیس پوسچولار انواع کمتر شایع این بیماری در کودکان بشمار می‌رود. در این عارضه علاوه بر پوسته‌پوسته شدن و قرمزی پوست، تاول‌های چرکی نیز در دست‌ها و پاها مشاهده میشود. این نوع از بیماری در کودکان خفیف‌تر از بزرگسالان است.
پسوریازیس اریترودرم
پسوریازیس اریترودرم، نوع شدید پسوریازیس در کودکان محسوب میشود که حتی می‌تواند سبب مرگ کودکان شود. قرمزی پوست تقریباً بیشتر مناطق بدن را درگیر می‌کند. ضایعات این عارضه خارش‌دار و دردناک هستند.
پسوریازیس ناخن در کودکان
این نوع عارضه نیز در نوزادان غیرمعمول است، ولی در صورت بروز موجب ایجاد حفره و برجستگی در انگشتان دست و پا میشود و حتی امکان دارد سبب تغییر رنگ یا افتادن ناخن‌ها شود. تغییرات ناخن ممکن است با ضایعات پوستی همراه باشد یا نباشد.
میزان شدت پسوریازیس در کودکان
صدفک در کودکان از لحاظ شدت می‌تواند خفیف، متوسط یا شدید باشد. شدت صدفک در کودکان بسته به این موضوع است که تا چه اندازه بدن کودک درگیر علائم این بیماری شده باشد. اگر کل دست (کف دست، انگشتان و انگشت شست) را برابر با یک درصد از سطح بدن در نظر گرفت، صدفک خفیف کمتر از ۳درصد سطح بدن را درگیر می‌کند. صدفک متوسط بین 3 تا 10 درصد در سطح بدن بروز پیدا می‌کند. در صدفک شدید، عارضه بیشتر از 10 درصد سطح بدن کودک را ظاهر میشود.
علت بیماری پسوریازیس در کودکان چیست؟
فرآیند رشد و مرگ بیشتر سلول‌های پوست در بدن انسان بین ۲۸ تا ۳۰ روز طول می‌کشد؛ اما اگر کودکی عارضه پسوریازیس داشته باشد، سلول‌های پوستی وی در ناحیه آسیب‌دیده به جای ۲۸ تا ۳۰ روز طی فرآیندی بین سه تا چهار روز بالغ میشوند. علائمی همچون ضایعات برجسته و پوستهپوستهشده در حقیقت ناشی از تجمع پوست مرده است. همچنین قرمزی این عارضه نیز ناشی از خون اضافی است که به این ناحیه پمپاژ میشود. به‌صورت دقیق مشخص نیست که چرا بدن تصمیم می‌گیرد که سلول‌های پوستی را با این سرعت بالا در برخی افراد تولید کند، ولی این گمان وجود دارد که این تغییر توسط سیستم ایمنی بدن شکل می‌گیرد.
تأثیر ژنتیک بر پسوریازیس در کودکان
عامل ژنتیک عامل مهمی در شکل‌گیری این عارضه محسوب میشود، زیرا حدود یک‌سوم از افراد مبتلا به پسوریازیس، حداقل یک عضو خانواده آنها مبتلا به این عارضه شده است. بنابراین در صورت ابتلای والدین به پسوریازیس، 10درصد شانس ابتلای فرزند به این عارضه وجود دارد. با این حال، گاهی مشاهده شده یک کودک بدون داشتن سابقه خانوادگی نیز به صدفک مبتلا شده است.
عواملی که علائم پسوریازیس در کودکان را تشدید می‌کنند
برخی عوامل علائم صدفک کودکان را تشدید می‌کند که باید از انجام این عوامل پرهیز کرد. این عوامل عبارتند از:
پوست آسیب‌دیده
صدفک در کودکان بیشتر در مناطقی از پوست بروز می‌کند که در آن آسیب‌هایی مانند واکسیناسیون، آفتاب سوختگی، خراش یا سایر آسیب‌ها روی داده باشد. از همین رو باید دقت کرد تا کودک مبتلا به این عارضه با خاراندن و مالیدن نقاط آسیب‌دیده، سبب بدتر شدن آن نشود.
مصرف داروها
مصرف برخی داروها مانند لیتیم (داروی بیماری دوقطبی)، دارو ضدمالاریا، بتابلوکرها (مانند پروپرانولول) کینیدین (داروی درمان بی‌نظمی‌های قلبی) سبب تشدید صدفک میشوند.
عفونت‌های ویروسی و باکتریایی
کودکانی که به صورت مکرر به عفونت‌های گلو و دستگاه تنفسی مبتلا میشوند، بیشتر در معرض خطر این عارضه هستند. دوره‌های عود صدفک در کودکان، گاهی پس از یک سرماخوردگی ساده آغاز میشود. براساس تحقیقات، عامل اصلی ایجاد پسوریازیس در نوزادان، عفونت دستگاه تنفس فوقانی است.
استرس
استرس با تغییر فعالیت سیستم ایمنی پسوریازیس در کودکان را تشدید می‌کند.
رژیم غذایی و پسوریازیس در کودکان
رژیم غذایی می‌تواند سبب شدت و کاهش این عارضه شود. مصرف غذاهایی همچون گوشت قرمز، چربی‌های اشباع‌شده و قندهای تصفیه‌شده از غذاهای مضر برای بیماری صدفک در دوران کودکی بشمار می‌رود.
چاقی
اصطکاک و تعرقی که در چین‌های عمیق پوست کودکان چاق روی می‌دهد، می‌تواند سبب تشدید صدفک کودکان شود.
سرما
افراد معمولاً در فصل‌های سرد، بدتر شدن علائم خود را تجربه می‌کنند. تشدید التهاب پوست به دلیل سرمای شدید و خشکی هوا و همچنین کاهش تأثیر مثبت و بهبود دهنده نور خورشید در فصل‌های سرد سبب بروز علائم عارضه پسوریازیس در کودکان شود.
مواد شیمیایی عطری
مواد شیمیایی عطر مانند همچون صابون‌های عطری، ادکلن و اسپری‌های خوشبوکننده می‌توانند سبب تشدید بیماری صدفک کودکان شوند.
انواع راه‌های درمان پسوریازیس در کودکان
معمولاً عارضه پسوریازیس مزمن و چرخه‌ای عمل می‌کند، بدین معنی که شعله‌ور میشود و سپس آرام می‌گیرد و حتی گهگاه مشاهده میشود که بهبودیافته و سپس دوباره ظاهر میشود. به عبارتی، این عارضه غیرقابل پیش‌بینی است و هیچ راه دقیقی برای آگاهی از اینکه چه زمانی شعله‌ور میشود، چه مدت طول می‌کشد یا اینکه آیا امکان دارد، عارضه برای همیشه برطرف شده باشد، وجود ندارد. با این وجود، با کمک یک متخصص پوست، می‌توان این عارضه را در کودکان به شکل بهتری درمان و مدیریت کرد؛ ولیکن همچنان درمان قطعی برای آن وجود ندارد.
با توجه به این موضوع که پسوریازیس در اطفال غیرمعمول است و می‌تواند شبیه عارضه‌هایی همچون بثورات و راش‌های پوستی باشد، از این‌رو باید تشخیص قطعی صدفک توسط پزشک انجام بگیرد. سپس بسته به نوع پسوریازیس، محل راش و شدت این عارضه در کودکان، گزینه‌های مختلفی برای درمان پیشنهاد میشود.
درمان موضعی پسوریازیس در کودکان
اگر شدت عارضه به نسبت خفیف باشد، پزشک می‌تواند درمان‌های ساده همچون اضافه کردن روغن به آب وان یا استفاده از یک مرطوب‌کننده خوب روی پوست را تجویز کند.
درمان دارویی پسوریازیس در کودکان
اگر صدفک شدید باشد، امکان دارد پزشک روش‌هایی مانند داروهای خوراکی را تجویز کند. اگر عارضه همراه با خارش بسیار باشد، پزشک امکان دارد، آنتی‌هیستامین تجویز کند و اگر به نظر می‌رسد یک عفونت باکتریایی برای نمونه به علت خاراندن بثورات نیز ایجاد شده، پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک خوراکی نیز تجویز کند.
نوردرمانی برای پسوریازیس در کودکان
در برخی موارد شدید نیز امکان دارد، پزشک فتوتراپی (نوردرمانی) را تجویز کند.
درمان خانگی پسوریازیس در کودکان
با روش‌های خانگی نیز می‌توان عارضه صدفک در کودکان را کنترل و مدیریت کرد. این روش‌ها عبارتند از:
- مرطوب نگه داشتن همیشگی پوست کودک حتی با مرطوب‌کننده‌های ساده‌ای همانند وازلین و روغن زیتون.
- مصرف برخی مواد غذایی که امگا۳ بالایی دارند همانند روغن ماهی، ماهی‌های آب سرد مثل سالمون و قزل‌آلا و همچنین دانه‌ها و آجیل، خاکشیر، منابع غنی از ویتامینD، آلوئه‌ورا و روغن گل پامچال با کاهش التهاب، به بهبود علائم خفیف عارضه صدفک کمک می‌کنند. تا جای ممکن باید نیاز بدن کودک را از طریق غذا کافی و سالم برطرف کرد. برای استفاده از مکمل غذایی نیز می‌توان از پزشک مشورت گرفت.
- برخی یافته‌ها نشان می‌دهد که مصرف زردچوبه تأثیر قابل توجهی در بهبودی علائم این بیماری داشته است. می‌توان زردچوبه را به ماست یا شیر مخلوط کرده یا غذای کودک اضافه کرد.
- حمام با آب ولرم و خیساندن بدن کودک می‌تواند به بهبود علائم این عارضه کمک کند. اما حمام کردن با آب گرم اثر معکوس به جا خواهد گذاشت و حتی می‌تواند تحریک‌کننده باشد. یک حمام با آب ولرم همراه با نمک، یا شیر یا روغن زیتون برای خارش و التهاب می‌تواند مفید باشد.
- صدمات پوستی، ناشی از خاراندن یا مالیدن و استرس امکان دارد سبب بدتر شدن این عارضه شود. اگر کودکی پوستش را به ویژه هنگام خواب می‌خاراند، می‌توان به دست‌هایش دستکش یا جوراب‌های کوچک و نرم پوشاند.
- حمایت عاطفی والدین و مشاوره با افراد متخصص در مورد پسوریازیس در کودکان می‌تواند در کاهش استرس و بهبود وضعیت جسمی و روحی کودک مؤثر واقع شود.
درمان پسوریازیس کودکان در طب سنتی
از دیدگاه طب سنتی – ایرانی، عوامل مختلفی مانند تغذیه نادرست و روش‌های نامناسب زندگی سبب اخلاط نامناسب و تجمع مواد زاید در بدن میشود که با رسوب در پوست، موجب بروز علائم این بیماری میشود. طب سنتی این عارضه پوستی را حاصل مزاج سرد و خشک یا سودا می‌داند.
طب سنتی برای درمان بیماری پسوریازیس کودکان سعی دارد تا جای ممکن سیستم ایمنی بدن را تقویت کند تا بدن بیمار با دفع اخلاط نامناسب بر بیماری فائق شود. در این راستا نیز نخستین قدم اصلاح رژیم غذایی و رعایت آداب تغذیه است. از این‌رو مواد غذایی مانند میوه، سبزیجات، دانه‌های غلات و پروتئین پیشنهاد میشود. همچنین مصرف برخی مکمل‌ها، از جمله روغن ماهی، ویتامین D و روغن زیتون به بهبود علائم بیماری کمک می‌کند.
همچنین ترکیباتی که می‌توانند به کنترل علائم پوستی این عارضه همانند خارش، سوزش و قرمزی پوست کمک کنند، شامل آلوئه‌ورا روغن درخت چای و عصاره جو است.
برای پیشگیری از استرس که یکی از عواملی تشدید بیماری بشمار می‌رود، فعالیت‌های آرام‌بخش همچون مدیتیشن، یوگا و ماساژ پیشنهاد میشود.
طب سنتی افرادی که دچار عارضه صدفک هستند را از مصرف مواد غذایی زیر پرهیز می‌دارد:
عدس، ماست، بادمجان، گوشت گاو و گوساله و ماهی، گوشت‌های یخی و مانده، گوشت‌های نمک سود شده و کنسروی، مرغ و تخم‌مرغ ماشینی، انواع ترشیجات و میوه‌جات ترش، قهوه، نسکافه، کاکائو، انواع آبمیوه‌های صنعتی و نوشابه‌های گازدار، غذاهای آماده و مواد غذایی کارخانه‌ای، انواع مواد غذایی فراوری‌شده، غذاهای مانده و فریزری، انواع ساندویچ، سوسیس کالباس و همبرگر، پیتزا و انواع فست‌فودها و سس‌ها، الویه، ماکارونی، قارچ، غذاهای تند و شور، تنقلات مصنوعی (انواع چیپس، پفک، کیک و کلوچه، شکلات و آب‌نبات‌های مصنوعی و…)، روغن‌های نباتی جامد و مایع صنعتی، شیرینی‌های کارخانه‌ای و شیرینی‌های قنادی، انواع تخمه و آجیل‌های بوداده و انواع غذاهای چرب و سرخ‌کردنی.
مراقبت‌های لازم در صورت دچار شدن به عارضه
گزینه‌های مراقبتی و درمانی صدفک برای کوکان به صورت خلاصه عبارتند از:
- استفاده از کرم‌های مرطوب و نرم‌کننده روی پوست
- تمیز و خشک نگه داشتن نواحی آسیب‌دیده
- استفاده از مرطوب‌کننده‌های تخصصی برای علائم پوستی پسوریازیس
- استفاده از روش نوردرمانی شامل تجویز دوزهای کنترل‌شده اشعه ماوراء بنفش به نواحی آسیب‌دیده
- اجتناب از قرار گرفتن در معرض سرما و گرمای شدید
- مصرف داروی خوراکی
- داشتن یک تغذیه مناسب بر اساس آنچه در این مقاله عنوان شده است.
البته مراقبت‌های بالا همواره زمانی که علائم در کودک بروز نکرده، می‌تواند تا حدی سبب جلوگیری از پسوریازیس در کودکان شود.
سؤالات متداول
علائم صدفک از اگزما بدتر به نظر می‌رسد و حالت قرمزی و پوسته‌پوستگی بیشتری دارد، اما اگزما به‌صورت کلی صورتی رنگ و کمتر پوسته‌پوسته است، هرچند که بافت آن زبرتر است. پزشک با معاینه پوست کودک و احتمالاً برداشتن یک نمونه کوچک از پوست برای آزمایش زیر میکروسکوپ می‌تواند به تشخیص عارضه پی ببرد.
پسوریازیس واکنشی سیستم ایمنی بدن است که توسط یک ویروس یا باکتری به وجود نمی‌آید، از همین‌رو این عارضه مسری بشمار نمی‌رود. این عارضه پوستی، حتی روی پوست خود کودک نیز پخش نمی‌شود.
عامل ارثی و ژنتیکی عامل مهمی در انتقال پسوریازیس اطفال و کودکان بشمار می‌روند، زیرا همان‌گونه که عنوان شد، حدود یک‌سوم از افراد مبتلا به پسوریازیس، حداقل یک عضو خانواده آنها به این عارضه مبتلا شده‌اند.
بسته به نوع و شدت پسوریازیس، این عارضه همواره می‌تواند خطراتی برای کودک به همراه داشته باشد. پسوریازیس و کودکی همراه با دردهایی است. در نوع خفیف و متوسط شاهد بروز علائمی روی پوست کودک هستیم که به خودی‌خود دردناک هستند. در نوع متوسط آن نیز می‌تواند سبب ترک خوردن و خونریزی پوست شود. البته در نوع شدید یا نوع خاص آن به نام پسوریازیس اریترودرم، همان گونه که در مقاله عنوان شد، امکان دارد سبب مرگ کودکان شود.
