زمان تقریبی مطالعه: 20 دقیقه
حرف زدن کودک از چه سنی شروع میشود؟
حرف زدن کودک یکی از شیرینترین اتفاقات برای ما والدین به حساب میآید. اتفاقی که طی یک فرآیند چندساله تکامل پیدا میکند.
شاید برایتان جالب باشد که بدانید حرف زدن فرزندانمان از نوزادی و همان ماههای نخستین تولد با غان و غون کردن و جیغ زدن آغاز میشود.
مانند سایر مهارتها، سنی که بچهها صحبتکردن را یاد میگیرند و شروع به صحبت میکنند میتواند متفاوت باشد. دانستن در مورد رشد گفتاری و زبانی کودکان میتواند به والدین کمک کند تا بفهمند آیا دلیلی برای نگرانی وجود دارد یا خیر.
در ادامه جدول زمانی حرفزدن کودک را به تفکیک سن بیان میکنیم. هرچند دوباره متذکر میشویم که طبیعی است یک کودک کمی زودتر یا دیرتر به این نقاط عطف برسد.
حرف زدن کودک از تولد تا ۳ ماهی
نوزاد از تولد تا ۳ ماهگی بهآرامی «غان و غون» کرده و صداهایی تک مصوتی از خود درمیآورد. بین ۲ تا ۳ ماهگی، در موقعیتهای مختلف گریه میکند که این گریه نوعی حرف زدن است و اغلب مادران با شناخت نوزادشان متوجه منظور او میشوند.
حرف زدن کودک از 3 تا ۴ ماهگی
نوزاد در این سن بیشتر حروف صدادار به زبان میآورد، البته غان و غون او کمی پیچیدهتر و متنوعتر میشود. او شروع به «قات و قوت» کرده و صداهایی همانند «ممَ» یا «ببَ» تولید میکند.
رشد زبانی کودک در ۵ تا ۶ ماهگی
در این سن، کودک با بالا و پایین بردن صدای خود، روی تن صدا کار میکند و بیشتر این کار را در پاسخ به حالات صورت والدین یا کودکانه صحبت کردن آنها انجام میدهد.
رشد زبانی کودک در 7 تا ۱۲ ماهگی
در این سن، کودک حرفهای نامفهوم با تنوعی بیشتر با آواهای ترکیبی جدید و زیر و بم کردن صدا بیان میکند و سعی دارد حرف زدن والدین خود را با اصطلاحاتی مانند «بَ با بَ» یا «دی دی دا» تقلید کند. کودک در یکسالگی وانمود به حرف زدن و مکالمه نوبتی میکند.
حرف زدن کودک در یک سالگی
در یکسالگی کودک نخستین کلمهاش را ادا میکند. او احتمالاً یک یا چند واژه دیگر را هم بهخوبی میداند تا بتواند از آنها استفاده کند.
حرف زن کودک در 14 ماهگی
کودکان در این سن از آهنگ صدا یا همان زیروبم کردن صدای خود استفاده میکنند، برای نمونه در پایان یک پرسش صدایشان را بالاتر برده و از حرکات دست برای تکمیل صحبتهای خود استفاده میکنند. اگر کودکی تا سن ۱۵ ماهگی هیچ کلمهای را به زبان نیاورد، بهتر است آن را نزد پزشک برد.
رشد زبانی کودک در 16 ماهگی
کودک در این سن بیشتر اوقات میتواند با فردی که مخاطب اوست، صحبت کند. او مادرش را صدا میزند و برای گفتن بله و خیر سرش را تکان میدهد. بسیاری از حروف بیصدا مانند «ت، دال، نون، واو و ه» را ادا میکند
حرف زدن کودک در 18 ماهگی
کودک در این سن واژهنامهای شامل ۱۰ تا ۲۰ لغت از جمله «مامان»، فعلهایی مانند «خوردن» و صفتهایی همانند «سرد» یا «گرم» دارد؛ همچنین ممکن است از عبارتهایی معمولی برای درخواست کردن آب یا غذا استفاده میکند.
رشد زبانی کودک در 18 تا ۲۴ ماهگی
کودکان در این سن امکان دارد برای اهداف جدیدتر عبارتهایی دو کلمهای مانند «بابا بیرون» یا «شیر دوست» بسازد.
رشد زبانی کودک در 2 سالگی
کودک در این سن، بین ۵۰ تا ۱۰۰ کلمه را یاد گرفته است. همچنین از جملات دو یا سه کلمهای و ضمایر شخصی مانند «من افتاد» یا «من رفت مدرسه» نیز استفاده میکند.
حرف زدن کودک در 2 تا ۳ سالگی
کودک در این سن، میتواند درباره مسئلهای در محیط که تازه اتفاق افتاده، گفتوگوی سادهای انجام دهد و بیشتر پرسشهای سادهای دارد. از عبارتهای ۳ کلمهای به جملات ۶ کلمهای میرسد. واژهنامه او به ۲۰۰ تا ۳۰۰ کلمه میرسد که شامل فعلهای بسیاری است. کودک از فعلهای گذشته استفاده کرده و کلمات را جمع بسته و همچنین ضمایر را درست به کار میگیرد.
اگر کودک ۲ یا ۳ ساله به جای پاسخ به پرسشها گاهی پرسش را بهعنوان بخشی از جواب تکرار میکند، جای نگرانی نیست، اما اگر همیشه پرسش را تکرار میکند، بهتر است با پزشک مشورت کرد.
رشد زبانی کودک در 3 تا ۴ سالگی
بیشتر کلمات موردعلاقه کودک در این سن، شامل «چرا»، «چی» و «کی» است. او زمان را درک میکند. ممکن است کودک هنگام صحبت کردن، کلماتش را هیجانزده بگوید و به نظر میرسد که دچار لکنت زبان شده که این اتفاقی طبیعی است، اما اگر این حالت بیشتر از ۶ ماه ادامه یابد باید با پزشک مشورت کرد.
حرف زدن کودک در 4 تا ۵ سالگی
در این سن، کودک بهراحتی ارتباط برقرار کرده و با نگاهکردن به تصاویر میتواند یک داستان ساده بگوید، میتواند از ۴ تا ۵ جمله برای توصیف یک عکس استفاده کند و بیشتر نکتههای دستور زبان را بهدرستی رعایت کند. او میتواند از کلمات دستوری در جملاتش استفاده کند و بیشتر کلمات را صحیح تلفظ میکند، ولی امکان دارد هنوز با تلفظ برخی از حروف مانند «سین، شین، ر، ز، ت و چ» مشکل داشته باشد.
رشد زبانی کودک در 6 تا ۷ سالگی
کودک در این سن میتواند توضیح دهد، چگونه دو وسیله یکسان با یکدیگر تفاوت دارند. همچنین میتواند بدون استفاده از تصاویر، یک داستان یا یک اتفاق را توضیح داده و مکالمات و رویدادهای گذشته را تعریف کند.
حرفزدن کودک در 8 سال به بالا
کودک در سن ۸ سالگی و از این به بعد، بهتمامی آواهای گفتاری و تنظیمات زیر و بم کردن و حجم صدا تسلط یافته است. همچنین تمامی قواعد جملات پیچیده و ترکیبی را بهدرستی به کار میگیرد و میتواند با یک فرد بزرگسال گفتوگو کند. برای اطلاع دقیق از رشد زبانی کودک تا 15 سالگی، میتوانید مقالات استاندارد وضعیت رشد کودک در هر سن را در سایت بازی بوک مطالعه بفرمایید.
ما والدین، چگونه به حرف زدن کودک کمک کنیم؟
اگر والدین یا کسانی که از کودک مراقبت میکنند، با او زیاد صحبت کنند، در آینده قدرت صحبت کردن کودک سریعتر رشد میکند، ولی رشد تکلم کودک، تنها به میزان حرفهایی که میشنود، بستگی ندارد. برای رسیدن به این رشد، بیشتر مردم به شیوه خاصی با فرزندانشان صحبت میکنند که این شیوه به کودک کمک میکند تا روی حرفها متمرکز شده و صداها و کلمات یک زبان را جذب کند. متخصصان به این شیوه صحبتکردن با کودک، «شیوه والدینی» یا «شیوه مراقبت» میگویند که در ادامه به توضیح آن میپردازیم.
شیوه والدینی حرف زدن با کودک
در شیوه والدینی حرف زدن با کودک، والدین نیاز به آموزش حرف زدن کودکان ندارند. کودک از زمانی که به دنیا میآید، سیستم مغزش برای یادگیری زبان آماده است، واکنشهای والدین هم در برابر او برنامهریزیشده به نظر میآیند، درحالیکه والدین این کار را بهصورت غریزی انجام میدهند، مانند اینکه با صدای کشدار، آوازگونه و تاکید روی کلمات با کودکان صحبت میکنند.
در ادامه به این موضوع که چه چیزی برای حرفزدن کودک خوب است، میتوان توصیههای زیر را بیان کرد:
– باید با صدای آهنگین با کودک صحبت کرد.
– از جملات کوتاه استفاده کرد.
– باید با کودک شمردهشمرده حرف زد تا مرزهای بین کلمات را تشخیص دهد.
– واژههایی را باید به کار گرفت که برای کودکان عینی و محسوس باشند، یعنی آنها را دیده باشد.
– باید احوالپرسی صمیمانه با کودک داشت و منتظر دریافت آواها از سوی او بود.
– در پایان یکسالگی باید زمان بیشتری را به گفتوگوی مستقیم با کودک اختصاص داد.
– والدین باید تلاش کنند حرکتها و صداهای کودک را بفهمند و حدس بزنند که کودک چه میگوید.
– نخستین کلمهای که برای کودک معنا دارد، نام خود اوست. کودک حدود ۴ یا ۵ ماهگی درمییابد که نامش ارتباط خاصی با او دارد. هرچند مدتی طول میکشد تا بتواند نام خودش را بگوید.
– والدین باید برای کودکان کتاب بخوانند.
– باید به حرفزدن کودک توجه کرد.
تأخیر در گفتار یا زبان چیست؟
باید به این موضوع توجه کنیم که مشکلات گفتاری و حرفزدن کودک با یکدیگر فرق دارند اما اغلب با هم همپوشانی دارند. اگر کودک ما با تأخیر زبانی شروع به صحبت کند کلمات را بهخوبی بیان میکند اما فقط میتواند دوکلمه را کنار هم بگذارد.
درصورتیکه اگر کودک ما تأخیر در گفتار داشته باشد ممکن است از کلمات و عباراتی برای بیان ایدهها استفاده کند اما درک آن سخت باشد.
نشانههای تأخیر در گفتار یا زبان چیست؟
تأخیر زبان در کودکان میتواند تأخیر در زبان دریافتی، تأخیر زبان بیانی یا ترکیبی از هر دو باشد. اختلال زبان دریافتی وقتی روی میدهد که کودک در درک زبان مشکل دارد. اختلال زبان بیانی هنگامی روی میدهد که کودک در برقراری ارتباط کلامی مشکل پیدا میکند.
تأخیر در گفتار کودکان نوعی اختلال ارتباطی محسوب میشود. اگر کودکی با وجود تکامل جسمی و جدول زمانی تکلم قدرت بیان و صحبتکردن را پیدا نکرده باشد، امکان دارد اختلال در تکلم داشته باشد. تواناییهای زبانی چنین کودکانی، با سرعت کمتری نسبت به سایر کودکان تکامل مییابند. در نتیجه در درک یا استفاده از زبان گفتاری مشکل پیدا میکنند.
به تفکیک سن تأخیر در تکلم کودکان را میتوان در مراحل زیر شناسایی کرد:
نشانههای تأخیر در تکلم کودکان از 6 تا ۱۲ ماهگی
کودک هیچ صدایی تولید نکرده یا ارتباط چشمی برقرار نمیکند، اصوات صداداری مانند «آه، آه و آه» را بیان نمیکند. در ۶ ماهگی به اسم خود یا صداهایی که میشنود، واکنش نشان نمیدهد، در ۹ ماهگی غان و غون نمیکند یا در ۱۲ ماهگی کلمات منفردی مانند ماما یا بابا را بیان نمیکند.
نشانههای تأخیر در تکلم کودکان از در 13 تا ۱۸ ماهگی
کودک برای نشاندادن چیزی آنها را با انگشت نشان نمیدهد، کلمات جدیدی یاد نگرفته و تا ۱۸ ماهگی حداقل ۶ کلمه را یاد نگرفته است.
نشانههای تأخیر در تکلم کودکان از 19 تا ۲۴ ماهگی
اگر کودک تا ۲۴ ماهگی به اعضای بدن نمیتواند اشاره کند و قادر نیست دستورات ساده را دنبال کند، نمیتواند کلمات را تقلید کند یا تنها میتواند از کلمات منفرد استفاده کند دچار تأخیر در تکلم است و در آینده حرف زدن کودک با مشکل روبرو میشود. والدین باید بتوانند حدود 50 درصد از گفتار کودکشان را در دوسالگی درک کنند.
نشانههای تأخیر در تکلم کودکان از 25 تا ۳۶ ماهگی
تا ۳۶ ماهگی اگر کودک شروع به استفاده از عبارتهای دو یا سه کلمهای نکرده، نمیتواند دستورات ساده را دنبال کند، نامنسجم حرف میزند یا فهم صحبتهایش دشوار است احتمالاً دچار اختلال در تکلم است. والدین باید بتوانند 75 درصد از گفتار کودکشان را در 3 سالگی درک کنند.
علت تأخیر در تکلم کودکان چیست؟
تأخیر در حرفزدن کودک امکان دارد به دلایلی مختلفی مرتبط باشد که میتوان به: مشکلات شنوایی (ناشنوایی)، گفتاری و اختلالات روانشناختی همانند اختلال طیف اوتیسم یا سندرم داون اشاره کرد. در صورت بروز تأخیر تکلم در کودکان حتماً برای علت و درمان آن باید به پزشک کودکان مراجعه کرد. شایعترین علل تأخیر زبانی در کودکان عبارتند از:
اختلال شنوایی
معمولاً اختلال در شنیدار سبب اختلال در گفتار نیز میشود، چراکه مقدم بر حرف زدن شنیدن کلمات است. مشکلات شنوایی نیز میتواند بر گفتار تأثیر بگذارد؛ بنابراین شنواییشناس باید شنوایی کودک را هر زمان که نگرانی گفتاری وجود دارد آزمایش کند. کودکانی که در شنیدن مشکل دارند ممکن است در گفتن، درک، تقلید و استفاده از زبان مشکل داشته باشند.
همچنین عفونت گوش، بهویژه عفونتهای مزمن، میتواند شنوایی را تحتتأثیر قرار دهد. اما تا زمانی که شنوایی طبیعی در یک گوش وجود داشته باشد، گفتار و زبان کودک دچار مشکل نمیشود.
ابتلا به اوتیسم
امکان دارد که تمامی کودکان مبتلا به اوتیسم تأخیر در گفتار نداشته باشند، ولی اوتیسم اغلب بر نوع ارتباطات گفتاری کودکان تأثیر منفی دارد.
داشتن ناتوانی ذهنی
انواع ناتوانیهای ذهنی میتوانند عامل تأخیر در گفتار کودکان محسوب شوند، برای نمونه «نارساخوانی» (دیسلکسیا) و سایر ناتوانیهای یادگیری در برخی موارد به تأخیر در حرفزدن منجر میشوند.
ناتوانی جسمی
از جمله مشکلات جسمی کودک که میتواند سبب مشکلاتی در گفتار کودک شود میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- اختلال دهان، مانند مشکلات زبان یا کام (سقف دهان)
- فرنولوم کوتاه (چین زیر زبان) که میتواند حرکت زبان را محدود کند
مسائل روانی – اجتماعی
مشکلات روانشناختی نیز سبب تأخیر در گفتار کودکان میشوند. برای نمونه، بیتوجهی شدید پدر و مادر یا بیشفعالی یا مورد سو استفاده جنسی قرارگرفتن کودک میتواند روی تکلم او مؤثر باشد. مشکلات حرفزدن کودک از نظر روانشناسی مهم محسوب میشوند.
انواع مشکلات کلامی در کودکان
اختلالات گفتاری شایعترین ناتوانی در کودکان به شمار میرود که ۱۰ درصد آنها را تحتتأثیر قرار میدهد. مشکلات کلامی در کودکان انواع مختلفی دارد که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
پریده گویی در حرف زدن کودکان
اختلال پریدهگویی (کلاترینگ) نوعی اختلال در گفتاری است که بر روان بودن گفتار تأثیر میگذارد. این اختلال زمانی روی میدهد که گفتار کودک سرعت بیشتری نسبت به حالت عادی دارد و به صورت ناخودآگاه هجاها یا عبارتها را تکرار یا تلاش میکند تا گفتار خود را واضحتر بیان کند. در صورت بروز این موارد، گفتار کودک بریده و بههمریخته میشود.
مشکلاتی که تمرکز را تحتتأثیر قرار میدهند و همچنین مصرف برخی داروها امکان دارد سبب کلاترینگ فرد شوند. درمان شناختهشدهای که بتواند همه افراد دچار پریده گویی را درمان کند، وجود ندارد. با این وجود، گفتاردرمانی معمولاً تا حدی برای غلبه بر پریدهگویی مفید به شمار میرود و کلاترینگی که در اثر بیماری یا دارویی خاص به وجود آمده، امکان دارد متناسب با بهبودی آن بیماری یا نخوردن دارو یا ماده خاص، کاهش یابد.
لکنت زبان در حرفزدن کودکان
اگر کودکی لکنت زبان داشته باشد، ممکن است در اثر مشکلی به این عارضه دچار شده باشد، اما بااینوجود لزوماً به معنای وجود مشکلی نیست. لکنت زبان میتواند یک مرحله نرمال به شمار رود. گاهی کودک برای حرف زدن بهقدری هیجانزده میشود که قادر نیست کلمات را با سرعت کافی بیان کند. اما اگر لکنت زبان کودک تا پس از ۴ سالگی ادامه یابد یا اگر به اندازهای شدید باشد که برای بیان کلمات به فکش فشار میآورد باید به پزشک مراجعه کرد. اگر لکنت زبان در یک کودک دبستانی بیشتر از ۶ ماه ادامه داشته باشد، باید وضعیت مدرسه کودک را مورد ارزیابی قرارداد.
پرحرفی در کودکان
زیاد سؤال کردن و زیاد حرفزدن کودکان علل مختلف دارد. پرحرفی کودکان همیشه غیرطبیعی و مشکلزا نیست. یکی از مهمترین خصوصیات کودکان پرحرف، این است که احساسات خود را ابراز کرده و نظرات خود را درباره موضوعات مختلف اعلام میکنند. میتوان با بهکارگیری راهکارهای مناسب از این توانایی کودکان برای رشد استعدادهای آنها استفاده کرد.
پیشگیری از اختلال تکلم در کودکان
حتماً این سؤال را در ذهن دارید که: آیا میتوان از بروز اختلال تأخیر در حرف زدن کودک پیشگیری کرد؟ با توجه به این موضوع که تأخیر در حرف زدن کودکان به دلایل مختلفی روی میدهد، از اینرو راهی برای پیشگیری از آن نمیتوان یافت. هرچند میتوان با تشخیص سریعتر علت تأخیر کلامی از پیشرفت این نقص پیشگیری به عمل آورد؛ بنابراین اختلال تأخیر در گفتار کودکان باید بین سنین ۲ تا ۲.۵ سالگی شناسایی شده و درمان آن را آغاز کرد.
تأخیر گفتار یا حرف زدن کودک را چگونه میشود تشخیص داد؟
اگر شک کردید که فرزند شما ممکن است مشکل گفتاری داشته باشد یا خیر، بهتر است در اولین فرصت به یک آسیبشناس گفتار – زبان (SLP) مراجعه کنید. گفتار درمانگر میتواند مهارتهای گفتاری و زبانی کودک شما را بررسی کند. او با انجام تستهای استاندارد آسیب را بررسی و به دنبال نقاط عطف در رشد گفتار و زبان کودک میگردد.
درمان اختلال تکلم در کودکان
یکی از درمانهای مؤثر برای اختلال در کودکان «گفتاردرمانی» است. کودکان به دلایل بسیاری از جمله اختلالات شنوایی، تأخیرهای شناختی (تفکر) یا سایر عوامل رشد، ضعیف بودن عضلات دهان، گرفتگی صدا، شکاف لب یا کام، اوتیسم، مشکلات برنامهریزی حرکتی، اختلالات روانشناختی، اختلالات تنفسی، اختلالات تغذیه و بلع و آسیب تروماتیک مغز نیاز به گفتاردرمانی دارند.
کودکانی که درمان آنها تا پیش از 5 سالگی آغاز شود، نسبت به کودکانی که درمان آنها دیرتر شروع میشود، نتایج بهتری میگیرند.
گفتار درمانگر به کودک کمک میکند تا مهارتهای گفتاری و زبانیاش را بهبود ببخشد و به شما والدین نشان میدهد که برای کمک به فرزندتان چه کاری در خانه انجام دهید. زیرا والدین سهم زیادی در درمان اختلال گفتاری کودک دارند.
چگونه والدین میتوانند به حرف زدن کودک کنند؟
در ادامه چند راه مؤثر برای تشویق رشد گفتار کودک در خانه آورده شده است:
بر ارتباطات تمرکز کنید.
با کودک خود صحبت کنید، آواز بخوانید و او را به تقلید صداها و حرکات تشویق کنید
برای فرزندتان بخوانید. از زمانی که کودک شما نوزاد است شروع به خواندن کنید. به دنبال کتابهای نرم یا تختهای یا کتابهای تصویری مناسب با سن خود باشید که بچهها را تشویق میکند در حین نامگذاری تصاویر، نگاه کنند.
از اتفاقات روزمره استفاده کنید. مثلاً غذاهای موجود در خواربارفروشی را نام ببرید، توضیح دهید هنگام پختن غذا یا تمیزکردن اتاق چه کاری انجام میدهید و به اشیای اطراف خانه اشاره کنید.
تشخیص و درمان تأخیر گفتار و زبان در مراحل اولیه بهترین رویکرد است. اگر در مورد رشد گفتار یا زبان کودک خود نگرانی دارید با پزشک خود تماس بگیرید.
درمان دیر حرف زدن کودک با طب سنتی
خوردن چه چیزی باعث حرف زدن کودک میشود؟ متخصصان طب سنتی معتقدند، برای تسریع در روند صحبت کردن کودکان باید طبع آنها را بسیار گرم نگه داشت و نباید به کودک غذاهای سرد همانند لواشک، لبنبات و خیار و… داد. در مقابل باید به کودکان تخممرغ، تخم کفتر، تخم بلدرچین، تخم اردک، بادام و روغن زیتون داده شود. خوردن این خوراکیها باید بر اساس یک برنامه مشخص باشد، برای نمونه بهصورت یک روز در میان، به کودک تخم بلدرچین پختهشده داد که اگر زرده آن با یک قاشق عسل مخلوط شود، بهتر است. برای مصرف تخم اردک، بهتر است زرده عسلیشده آن در روغن زیتون تفتداده و سپس با یک قاشق عسل مخلوط کرده و هر ۱۰ تا ۱۵ روز از ماه این ترکیب استفاده شود.
سؤالات متداول
برخی کودکان تأخیر کلامی دارند، این تأخیر کلامی تنها به دلیل بهره هوشی نیست. هوش توانایی ذهنی است و شامل قابلیتهایی مانند استدلال، حل مسئله، برنامهریزی، تفکر انتزاعی، بهکارگیری زبان و یادگیری مهارتها میشود؛ بنابراین اگر تأخیر کلامی با سایر عوامل همراه باشد، ممکن است نشانه کمهوشی باشد.
با توجه به سن کودکان حرف زدن آنها با خودشان میتواند عادی یا نگرانکننده باشد. کودکان در سنین بین ۳ تا ۵ سالگی، افکار و احساسات درونی خود را بهصورت حرف زدن با خود بیان میکنند. کودکان زمانی که با خود صحبت میکنند، باعث آشنایی بیشتر آنها با محیط اطراف و بهبود و تسریع در گفتارشان میشود.
برای رشد زبان کودکان مراحلی وجود دارد که ترتیب و توالی آن در همه کودکان یکسان است، ولی بازههای زمانی مربوط به هر مرحله، میتواند برای برخی کودکان متفاوت باشد؛ بر اساس جدول زمانبندی حرف زدن کودک که در مقاله بیان شد، کودکان باید مراحل حرف زدن خود را طی کنند.
بر اساس نتایج مطالعات محققان بر کودکان نوپا، کودکان دختر نسبت به کودکان پسر زودتر حرف میزنند.
