زمان تقریبی مطالعه: 20 دقیقه
نوجوانی یکی از چالشبرانگیزترین مراحل زندگی انسان است که با الگوی سریع رشد و تکامل مشخص میشود. باتوجهبه تغییرات فیزیولوژیکی و بیولوژیکی در این دوره، پایش سلامت نوجوان 13 ساله بر اساس استانداردهای مختلفی مورد ارزیابی قرار میگیرد.
ارزیابی وضعیت رشد نوجوان سیزده ساله با استفاده از این الگوها تکنیک مناسب و مورد اعتمادی است که شکافهای به وجود آمده را در این مرحله از زندگی نوجوانان شناسایی میکند. این مقاله سعی دارد وضعیت رشد نوجوانان در سن 13 سالگی را بر اساس وضعیت رشد جسمی – حرکتی، رشد زبانی، رشد عاطفی، رشد شناختی و رشد اجتماعی مورد بررسی قرار دهد.
رشد جسمی نوجوان 13 ساله
نوجوان 13 ساله در این مرحله بلندقدتر میشود و وزن اضافه میکند. این مرحله با بلوغ همراه است. دختران سیزدهساله ازنظر جسمی کاملاً رشد میکنند، اما پسران نوجوان بلوغ جسمی را در پایان دوره نوجوانی تجربه میکنند. دکتر جسی بر این عقیده است که “رشد جسمانی بسته به نوجوان متغیر است”. به طور معمول دختران در سنین بین 9 تا 14 سالگی و پسران در سنین بین 10 تا 15 سالگی رشد میکنند.
رشد جسمی کودک علاوه بر قد و وزن در ابعاد دیگری نیز مورد بررسی قرار میگیرد که به شرح زیر است:
بهداشت و سلامت نوجوان 13 ساله
رشد جسمی دختران در سنین 13 سالگی با رشد سینه و شروع چرخه قاعدگی همراه خواهد بود. درحالیکه رشد جسمی پسران سیزده ساله در رشد بیضهها و افزایش ماهیچهها اتفاق خواهد افتاد. موی زائد بدن در هر دو جنس رشد میکند و غدد عرق ریز فعالتر میگردد. به همین دلیل رعایت بهداشت و چکاپ سالانه در این سن از اهمیت بالایی برخوردار است.
در این دوره ممکن است نوجوانان دچار جوش صورت و آکنه شوند. تغییرات هورمونی بیشتر ازآنچه در دوران ابتدایی نوجوانی بود، رخ میدهد.
شستشوی روزانه صورت، حمام رفتن و پاکسازی روزانه صورت و بهداشت جسمی نوجوان ۱۳ساله از اهمیت بالایی برخوردار است.
اصول تغذیه نوجوان 13 ساله
نوجوانان در این سن در حال رشد هستند و باید مواد غذای سرشار از فیبر، ویتامین، کلسیم و آهن را مصرف کنند و از خوردن مقدار زیادی چربی، کالری، قند و سدیم خودداری کنند. زیرا درصورتیکه بیش ازآنچه نیاز دارند، غذا بخورند؛ در این صورت بدن آنان کالری بیشتری دریافت میکند و دچار چاقی کاذب میشوند. افرادی که پرخوری میکنند، در آینده با خطر ابتلا به فشارخون بالا، کلسترول بالا، دیابت، مشکلات تنفسی و افسردگی مواجه میشوند.
در نظر داشته باشید نوجوانان ممکن است در این مرحله به احساسات خود بهصورت پرخوری یا دستور غذایی نامناسب پاسخ دهند. آنان برای واکنش نشاندادن به اتفاقات اطراف به هر آنچه استرس و اضطراب آنان را کاهش میدهد، روی میآورند. این در حالی است که اگر تغذیه نوجوان بااحساس خوب همراه باشد، تأثیر مثبتی بر رشد فیزیکیاش میگذارد.
ازنظر کارشناسان تغذیه بدن در سنین رشد بهاندازه متعادلی از پنج گروه مواد غذایی نیاز دارد. این پنج
گروه شامل: میوه ها، سبزیجات، حبوبات، پروتئینها، لبنیات
هستند که بدن در طول رشد به آنان نیاز دارد. توجه کنید وعدههای غذایی متنوعی را برای سنین کودکی تا نوجوانی در نظر بگیرید، و بهسلامت تغذیه اهمیت دهید.
رشد جسمی حرکتی نوجوان 13 ساله
نوجوانان 13 ساله در طول دوران نوجوانی ممکن است علاقه خود را به فعالیت بدنی از دست بدهند. احتمال دارد در این سن شاهد تغییر بسیاری از مسائل مرتبط با دوستان، مدرسه، تکالیف و شغل از سوی فرزند خود باشید. بههرحال این امر در نوجوانان بسیار طبیعی بوده است که دورهای را بهصورت نامشخص بودن، سردرگم بودن، حساس بودن و خودخواه بودن تجربه کند.
لازم است بدانید هرچقدر هم که فرزندتان در این سن علاقهمند به تغییر و تحول باشد؛ اما فعالیت بدنی منظم میتواند به کودک شما کمک کند تا انرژی بیشتری داشته باشد. فعالیتهای ورزشی میتواند تمرکز، توجه و دقت فرزندان را بهبود ببخشد.
فعالیت بدنی منظم میتواند به کودک شما کمک کند وزن سالمی داشته باشد و از بیماریهای قلبی، دیابت و سایر مشکلات پزشکی در آینده جلوگیری کند. پزشکان توصیه میکنند کودکان و نوجوانان از سن 10 تا 13 سالگی باید روزانه به مدت یک ساعت ورزش کنند.
روشهای مناسب رشد جسمی حرکتی نوجوان 13 ساله
در این سن نوجوانان باید فعالیت هوازی داشته باشند. برای مثال فرزند شما در این سن باید ورزشهایی همانند دویدن، شنا و رقصیدن را بهخوبی یاد گرفته باشد. نوجوانان در سیزده سالگی میتوانند در ورزشها و برنامههای ورزشی ساختاریافتهای مانند فعالیتهایی که منجر به تقویت ماهیچهها و استخوانها میشود، شرکت کنند. تمرین با وزنه زیر نظر یک کارشناس ورزشی و بدنسازی، قدرت بدنی آنان را بهبود میبخشد، و به جلوگیری از آسیبهای ورزشی کمک میکند.
نوجوانان قادرند در این سن باتوجهبه علایق خود در رشتههای ورزشی متنوعی چون فوتبال، یوگا، شنا، اسکیت و دوچرخهسواری شرکت کنند. آنان میتوانند کار پارهوقت انجام دهند و یا فعالیت بدنی را در راه بازگشت از مدرسه به خانه با پیادهروی یا دوچرخهسواری داشته باشند. مسئلهای که در این مرحله اهمیت بسزایی در رشد آنان دارد، این است که آنها باید قدرت انتخاب و آزادی عمل داشته باشند.
رشد زبانی نوجوان سیزده ساله
نوجوانان در 13 سالگی از مهارت حل مسئله بهخوبی برخوردارند. به عواقب کارهای خود میاندیشند اما در اندیشیدن به آینده مشکل دارند. مغز نوجوان 13 ساله در حال رشد است. آنان نیاز دارند باور کنند در مرکز توجه هستند. تفکر انتزاعی در این مرحله اهمیت پیدا میکند، و نوجوانان به مفاهیمی چون ایمان، اعتماد و عدالت و بیعدالتی فکر میکنند.
طبیعی است که در 13 سالگی نوجوان احساس کنند از سوی کسی درک نمیشوند؛ بنابراین بیشتر به قوانین خانواده و مدرسه اعتراض میکنند. در این دوره بهراحتی با بزرگسالان ارتباط برقرار میکنند، و روابط عمیقی میسازند. از مجاز و استعاره در گفتار خود استفاده میکنند.
نظرات اطرافیان بهویژه والدین در خصوص ارائه راهحل پیشنهادی معمولاً در این دوره از سوی نوجوان رد میشود. برای گفتوگو منطقی با نوجوانان مهارتهای خود را توسعه دهید. شبیهسازی موقعیت و یا قرار گرفتن در شرایط همسان با حل بحران یا پیش آمدهای سخت فرصت خوبی برای رشد زبانی و شناختی نوجوان فراهم میکند.
رشد زبانی کلامی نوجوان 13 ساله چگونه باید باشد
نوجوانان در سن 13 سالگی خوانندگان قوی هستند. از مهارتهای زبانی خود در گروههای مختلفی چون خانواده، مدرسه و گروه دوستان استفاده میکنند. پس از 12 سالگی رشد ماده سفید (لایهای که رشتههای عصبی را در برمیگیرد) و تولید ماده خاکستری (نورونها) کاهش مییابد. ضربالمثلها را درک میکنند و کنایه را تشخیص میدهند.
آگاهی زبان نوجوان در این دوره افزایش مییابد. نوجوان قادر است از عبارتهای چندجملهای استفاده کند و از زبان برای متقاعد ساختن اطرافیان، تصحیح کردن و ابراز علاقه به دیگران بهره ببرد. دایره لغات دختر یا پسر سیزده سالتان در حال گسترش است؛ و این موضوع ارتباط مستقیمی با میزان مطالعه و خواندن آنان دارد.
طبیعی است که ازنظر اجتماعی مشارکت بیشتری داشته باشند و از زبان برای برطرفکردن سوءتفاهم استفاده کنند. صداهای فعال و غیرفعال را از یکدیگر متمایز میکنند. برای مثال نحوه برخورد ماشین با کامیون یا برعکس کامیون با ماشین برای آنان قابلتشخیص است. توانایی نوشتن در نوجوانان گسترش پیدا میکند تا جایی که به تحلیل و استدلال میپردازند.
راههای تقویت زبان نوجوان 13 ساله
فرزندانتان را تشویق کنید نظرات و عقاید خود را بهصورت همه شکلهای نوشتاری چون زندگینامه، ترانه، فیلمنامه، نمایشنامه، مجله یا بروشورهای سفر بیان کنند. راههای بسیاری برای ظهور خلاقیت نوجوانان وجود دارد.
موفقیت تحصیلی نوجوانان در این سن به توانایی خواندن و نوشتن آنان بازمیگردد. فرزندان شما برای انجام کارهای خوب به حمایت شما نیاز دارند، پس آنها را ناامید نکنید. تقویت زبان کودک به حضور فعال او در خانواده و سپس اجتماع بازمیگردد. نظر کودک را بخواهید و با آنان بحث کنید.
شرکت در گروههای اجتماعی مختلف چون گروه نمایش، گروه شعرخوانی، گروه سرودخوانی میتواند کمککننده باشد. شنیدن موسیقی و پادکست خوب دانش زبانی فرزندان را تقویت میکند.
رشد عاطفی نوجوان سیزده ساله
بیشتر نوجوانان سیزدهساله با تغییرات عاطفی زیادی، با ورود به مرحله بلوغ، روبهرو میشوند. طبیعی است که نوجوان 13 ساله شما گاهی اوقات احساس نامطمئن و بداخلاقی داشته باشد. در این مرحله است که کودک بیش از گذشته با همسالان خود هماهنگ میشود. عموماً این دوره برای والدین چالشبرانگیز است و نگرانیهای خود را دارند؛ زیرا در تلاش برای درک نگرانیهای نوجوان خود هستند. درصورتیکه والدین از انتظارات خود نسبت به فرزندشان آگاهی داشته باشند، سالهای پرفراز و نشیبی را تجربه نمیکنند. در حقیقت آگاهی از احساسات فرزند میتواند راهی برای پیشرفت او به شمار بیاید.
نوجوان سیزده ساله تغییرات عاطفی مختلفی را تجربه میکند. اگر موهای بدنشان رشد نداشته باشد، حساس میشوند. زمان زیادی را با همسالان خود سپری میکنند. طبیعی است که نوسان اخلاقی زیادی را در این مرحله تجربه کنند. شاید اینگونه به نظر بیاید که اخلاق فرزند شما دقیقهبهدقیقه در حال تغییر است. اما بههرحال او در مسیر تبدیلشدن به یک انسان مستقل است.
خصوصیت عاطفی نوجوان سیزده ساله
تربیت نوجوان ۱۳ساله کار آسانی است در صورتی که پدر و مادر به وضعیت فرزند، تغییر آن و شرایط آگاهی زیادی داشته باشند. در این مرحله نوجوان شما تصور میکند دنیا حول محور او میچرخد. نوجوان در این دوران فکر میکند اطرافیان او را زیر نظر دارند.
عزتنفس آنان در این دوره در حال شکلگیری است؛ بهگونهای که لحظهای نسبت به خود احساس خوبی دارند، و لحظهای دیگر احساس بیکفایتی میکنند. در این دوران به دنبال گرفتن تأیید دیگران بهویژه خانواده هستند، حتی اگر ادعا کنند که بهتنهایی میخواهند کاری انجام دهند. پس ممکن است شاهد دور شدن آنان از محیط خانه باشید.
نوجوانان 11 تا 13 به فعالیتهای جدیدی که در قالب گروهها شکل میگیرد، علاقهمند است. آنها در این مرحله به ورزشهای گروهی، چادر زدن در حیاط خانه و بازیهای رومیزی چون تنیس و شطرنج روی آوردهاند. هویت جدید آنها در حال شکلگیری است، بنابراین سرگرمی، مدل لباس، مدل مو، موسیقی و طرز صحبتکردن را به روش جدید امتحان میکنند.
روشهای رشد عاطفی نوجوان سیزده ساله
در این سن باید به استقلال او کمک کنید هرچند اینکه به تماشای دور شدن فرزندتان از خانه بنگرید، ممکن است ناراحتکننده و دشوار به نظر برسد. فرزندتان زمان کمتری را با شما میگذراند و تفریح با همسالانش یک خروجی اجتماعی مهم برای او به شمار میرود که بخش جداییناپذیر رشد اوست.
در این مرحله فرزند نوجوان ۱۳ساله شما به همسالان و دوستان خود بیش از شما اعتماد میکند. به همین دلیل باید مطمئن شوید که بهطور منظم با نوجوانان خود ارتباط برقرار میکنید؛ زیرا نیاز دارید آنان را از قلدری، سیگارکشیدن، رضایت دیگران، رابطه جنسی در سن پایین محافظت کنید؛ بنابراین شناخت دوستان فرزندانتان بهویژه در سنین نوجوانی بسیار بااهمیت است.
در این مرحله دختران و پسران سیزدهساله مشغول یافتن جای خود در دنیا هستند. آنها از امتحان کردن تجارب جدید هراسی ندارند. دوستان، خانواده، جامعه و رسانه تأثیر بسیاری بر انتخاب آنها میگذارد. در این سن است که نوجوانان تمایل دارند، مسئولیت بیشتری در خانه یا خارج از خانه به عهده بگیرند. شاید برای این کار لازم باشد خانواده فرزندان خود را به مسئولیتپذیری در داخل و خارج از خانه تشویق کند.
گرایش جنسی و کنجکاوی درباره مسائل جنسی در این مرحله امری اجتنابناپذیر است. پس شناخت فرزند و همراه بودن با او در این دوران باعث میشود نوجوان این مسیر را بهدرستی کشف و تجربه کند.
رشد شناختی نوجوان 13 ساله
در این دوره شاهد افزایش آگاهی نوجوان میشوید که این آگاهی در دختران بیش از پسران است. در این دوره نوجوان با چالش اعتمادبهنفس و آگاهی از رشد جسمی خود دستوپنجه نرم میکند. احساساتی چون اضطراب و ناامنی در میان نوجوانان بیش از گذشته احساس میشود.
از خصوصیات نوجوان سیزده ساله میتوان به این موضوع اشاره کرد که آنها با مشاهده، گوشدادن، جستوجو، تجربهکردن و پرسیدن یاد میگیرند. از مشارکت در تصمیمگیریهای مهم لذت میبرند. مرزهای تعیینشده را در خانواده و روابط خانوادگی ارزیابی میکند و آنها را به چالش میکشد و زیر سؤال میبرد.
تفکرات انتزاعی در این سن ممکن است میان نوجوان و خانواده یا جامعه شکاف ایجاد کند و او را علیه قوانین اجتماعی تحریک کند. این تفکرات ریشه در رشد شناختی نوجوان 13 ساله دارد. در حقیقت او خود را در مرکز میبیند و تصور میکند از وضعیت منحصربهفردی برخوردار است.
قوانین و مقررات از نظر نوجوان دل بخواهی، توافقی و قابلتغییر هستند. پذیرش دستورهای خانواده برای نوجوان سخت و نامطلوب است.
ویژگیهای شناختی نوجوان در سیزدهسالگی
نوجوان 13 ساله نیاز دارد احساس کند مهمترین چیز در زندگی شماست، و این موضوع زمانی اتفاق میافتد که شما بهخوبی به آنها گوش دهید. مقایسه از بارزترین عملکردهای شناختی آنان در این سن به شمار میرود؛ بهگونهای که قادرند قوانین را به طور جداگانه مورد تحلیل و بررسی قرار دهند و به طور منظم به طرز افکار دیگران فکر کنند.
روشهای مناسب رشد شناختی نوجوان سیزده ساله
اجازه دهید نوجوان 13 ساله شما بدون وقفه صحبت کند. این کار به شما کمک میکند شناخت زیادی نسبت به فرزند خود پیدا کنید و تشخیص دهید که نوجوان چه میخواهد بگوید و چرا؟
گوشدادن فعال به فرزندتان به بهبود صحبتکردن و فن بیان او کمک میکند. در گوشدادن فعال والدین کمتر صحبت میکنند و به فرزند اجازه میدهند، افکار و احساسات خود را بدون ترس از قضاوت شدن بیان کند.
علاقه نشاندادن به شنیدن صحبتهای فرزند با پرسیدن سؤال میان مکث کردن فرزند هنگام سخنگفتن با استفاده از جملات کاربردی همزمان با زبان بدن چون سر تکان دادن و گفتن (میبینم، بسیار سخت/عالی/غیرمنتظره و…)
بازی با نوجوان، پیادهروی همراه او، تماشای فیلم، مشارکت در رویدادهای نوجوانان و کنار او بودن قدرت شناختی کودک را تقویت میکند.
رشد اجتماعی نوجوان سیزده ساله
تربیت کودک سیزده ساله، طرز رفتار با دختران در سن سیزدهسالگی، هیجانات نوجوان سیزدهساله همه از دغدغههای والدینی است که به دنبال رشد مهارتهای اجتماعی و شخصیتی فرزند خود هستند. خلقوخوی پیشبینینشده کودک در این سنین خانواده را سردرگم میکند. از طرفی رشد روابط اجتماعی به بچهها کمک میکند آینده روشنتری داشته باشند.
احساسات نوجوان ۱۳ساله در برخورد با حوادث ممکن است قوی، شدید با گاهی بسیار ضعیف و ناپیدا باشد. این فراز و نشیبها به دلیل آن است که مغز نوجوانان در حال یادگیری، کنترل و رشد است. یکی از تغییرات بزرگی که ممکن است خانواده را در این مرحله نگران کند، تمایل نوجوان دختر و پسر به ارتباط با همسالان و خارج از خانه است. نگران نباشید این اتفاق کاملاً طبیعی است و شما برای کنترل آن باید روزانه و مستمر با فرزند خود ارتباط داشته باشید.
مهارتهای اجتماعی لازم در سیزده سالگی
از جمله مهارتهای اجتماعی که فرزند شما در 13 سالگی باید داشته باشد به شرح زیر است:
مشارکت کردن در کارها
نوجوان 13 ساله شما باید قادر باشد در سنین 10 تا 13 سالگی با همسالان خود در خوراکی، درسخواندن و بازیکردن مشارکت داشته باشد. بررسیهای انجامشده بر نوجوانان نشان داده است، دختران و پسرانی که حس خوبی به خوددارند، تمایل دارند وسایل خود را با دیگران سهیم شوند.
کودکانی که از دوران کودکی همبازیهای بسیاری داشتهاند و بهصورت گروهی بازی میکردند، روابط اجتماعی قویتری نسبت به همسالان خوددارند. برای مثال کودکانی که از سنین کودکی همراه کودکان دیگر جورچین بازی میکردند، و قطعات بازی را کنار هم میگذاشتند بهراحتی میتوانند با دیگران همکاری کنند.
پیروی از قوانین
نوجوان 13 ساله باید قوانین را متوجه شود و خود را ملزم به پیروی از آنها بکند. البته اعضای خانواده بهویژه والدین نقش ویژهای در فرمانبرداری و سرپیچی فرزند خود از قوانین اجتماعی دارند. درواقع کودک این اخلاق اجتماعی را با تقلید از پدر و مادر خویش فرامیگیرد. درصورتیکه وقت کمتری را با کودک خود گذرانده باشید، احتمالاً فرزندتان تمایلی به اطاعت از اوامر شما یا مربیان و معلمان خود ندارد.
توانایی برقراری ارتباط چشمی
این مهارت شاید در ابتدا ساده به نظر بیاید اما نشاندهنده شجاعت ابراز وجود و بیان نظرات نوجوان ۱۳ساله است. نوجوانانی که هنگام صحبتکردن با دیگران از ارتباط چشمی خودداری میکنند، در آینده بهسختی مشکلات خود را از راه گفتوگو و ارتباط اجتماعی حل میکنند.
باادب بودن نوجوان 13 ساله
نوجوان شما در این سن باید بداند هر مکانی آداب خود را میطلبد. بسیاری از خانوادهها این موضوع را نادیده میگیرند و کنترل فرزند در نوع ارتباط برای آنان تا حدودی بیاهمیت و ناشناخته است. برای مثال فرزند شما باید آگاه باشد در مراسم شاد، مراسم خانوادگی، و رویدادهای فرهنگی چگونه فعال باشد و چه انتظاری از او میرود.
روشهای مؤثر برای رشد اجتماعی نوجوان در 13 سالگی
مجموعه فعالیتهایی که به تقویت مهارت اجتماعی نوجوان ۱۳ساله کمک میکند به شرح زیر است:
خودآگاهی
عزتنفس نوجوانان اغلب تحتتأثیر ظاهرشان قرار میگیرد. همانطور که کودک شما رشد میکند، ممکن است نسبت بهظاهر فیزیکی خود احساس ضعف کند. همچنین ممکن است بدن خود را با دوستان و همسالان خود مقایسه کند.
بهتر است شما با بیان تواناییها و بیان نکات مثبت ظاهری و باطنی نوجوان ۱۳ساله خود، او را به درک و آگاهی بهتری از خودش برسانید.
کمک در تصمیمگیری
نوجوان 13 ساله شما ممکن است مرحلهای را طی کند که به نظر میرسد بدون فکرکردن زیاد عمل میکند. مهارتهای تصمیمگیری فرزند شما هنوز درحالرشد است و آنها هنوز در حال یادگیری هستند. با تقویت توانایی حل مسئله، همراهی و همدلی کردن میتوانید به او در تصمیماتش کمک کنید.
حمایت از رشد اجتماعی و عاطفی نوجوان
تغییرات اجتماعی و عاطفی بخشی از سفر کودک شما به بزرگسالی است. شما نقش بزرگی در کمک به رشد احساسات و مهارتهای اجتماعی فرزندتان دارید. روابط قوی با خانواده و دوستان برای رشد اجتماعی و عاطفی سالم فرزند شما حیاتی است.
شناسایی دوستان نوجوان 13 ساله
آشنایی با دوستان فرزندتان و استقبال از آنها در خانه به شما کمک میکند تا با روابط اجتماعی فرزندتان همگام شوید. اگر نگران دوستان فرزندتان هستید، ممکن است بتوانید فرزندتان را به سمت گروههای اجتماعی دیگر راهنمایی کنید. اما ممنوع کردن دوستی یا انتقاد از دوستان فرزندتان میتواند نتیجه معکوس داشته باشد؛ زیرا نوجوانان بیشتر به دنبال ممنوعیتها و کنجکاوی درباره آنها هستند.
شما میتوانید الگویی برای روابط مثبت با دوستان، فرزندان، شریک زندگی و همکاران خود باشید. فرزند شما با دیدن روابطی که دارای احترام، همدلی و راههای مثبت برای حل تعارض هستند، یاد میگیرند چگونه رفتار کنند.
احترام به فضای خصوصی نوجوان
مراقبت از کودک و نوجوان نباید بهگونهای باشد که خانواده را به تردید بیندازد و فرزند را به پنهانکاری وادار سازد. فرزندان ما زمانی یاد میگیرند به حقوق دیگران احترام بگذارند که حقوق آنان و دیگر اعضای خانواده در خانه رعایت شده باشد. برای مثال در خانهای که پدر با صدای بلند حرف میزند، مادر با تهدید درخواست میکند، خواهر و برادر به مرزهای یکدیگر تجاوز میکنند؛ کودک مرزهای خصوصی روابط خود را از دست میدهد.
