زمان تقریبی مطالعه: 15 دقیقه
12 سالگی کودک سن جالبی است که با شروع آن فرزند شما در مسیر رسیدن به سن بلوغ قرار می‌گیرد. به همین دلیل توجه به رشد نوجوان 12 ساله اهمیت دو‌چندانی پیدا می‌کند.
دوازده‌سالگی سن تغییر است. فرزند شما در این سن از دنیای کودکانه‌ای که تابهحال داشته فاصله می‌گیرد و ناگهان او را به شکل یک نوجوان دوازده ساله پخته‌تر خواهید دید. تربیت کودک دوازده ساله نیازمند صبر، درک و همدلی شما به‌عنوان یک والد است و در این مسیر ممکن است شما به‌عنوان یک پدر یا مادر دچار سر‌درگمی‌ها و چالش‌های بسیار شوید. در این مقاله از سری مقالات استانداردهای رشد فرزند، به بررسی شش جنبه رشد کودک دوازده ساله خواهیم پرداخت. پس برای درک بهتر روش‌های تربیت کودک دوازده ساله با ما همراه باشید.
رشد جسمی – حرکتی دوازده ساله
رشد جسمی و حرکتی در 12سالگی نشانگر قدرت و توانایی جسمانی کودک 12ساله برای انجام کارهای روزمره است که از فاکتورهای گوناگونی مثل ژنتیک، الگوی غذایی، سلامت عمومى بدن و میزان تحرک تأثیر می‌گیرد. در ادامه به بررسی جزئیات ابعاد جسمی – حرکتی رشد نوجوان 12 ساله می‌پردازیم.
رشد جسمی نوجوان دوازده ساله
به پرورش ویژگی‌های فیزیکی و بدنی کودک برای ادامه زندگی رشد جسمانی گفته می‌شود. رشد جسمانی در ابعاد مختلفی مورد برسی قرار می‌گیرد که به شرح زیر است:
ویژگی‌های ظاهری نوجوان دوازده ساله
میانگین وزن و قد نوجوان 12 ساله دختر به ترتیب 41 کیلوگرم و 150 سانتی‌متر و همین مقادیر در پسران دوازده‌ساله به ترتیب برابر با 42 کیلوگرم و 149 سانتی‌متر تعیین شده است. از طرفی 12سالگی سن بروز تغییرات فیزیکی است. بارزترین تغییرات فیزیکی در نوجوان 12ساله پسر عبارتند از: رشد اندام‌های تولیدمثل در پسران 12ساله ، رویش مو در نقاط مختلف بدن، بم شدن صدا، پهن شدن شانه‌ها، پوست چرب و پیدایش آکنه.
اصلی‌ترین تغییرات جسمی در دختران ۱۲ساله عبارتند از: برجسته شدن سینه‌ها، باریک شدن کمر و بزرگ‌شدن باسن، رشد خطوط زنانه بیشتر و قاعدگی که از بزرگ‌ترین نشانه‌های مرتبط با بلوغ در رشد نوجوان 12ساله است.
اصول خواب نوجوان دوازده ساله
یک نوجوان 12ساله به حدود 9 الی 12 ساعت خواب مفید در شبانه‌روز نیاز دارد. پس توصیه می‌شود فرزند دوازده ساله خود را بین ساعت 7 ونیم تا 10 ونیم شب به تختخواب بفرستید.
اصول تغذیه و رژیم غذایی نوجوان 12 ساله
30% کالری دریافتی یک نوجوان دوازده ساله سالم باید از چربی‌ها تأمین شود درحالی‌که حدود 20% انرژی دریافتی در دوازده سالگی باید از پروتئین‌ها حاصل شود. همچنین توجه به مصرف میوه، سبزیجات، مواد کلسیمی و منیزیمی در رژیم غذایی یک کودک 12ساله نباید فراموش شود.
بهداشت و سلامتی در 12 سالگی کودک
اهمیت آموزش بهداشت در سن دوازده سالگی و با نزدیک شدن کودک به سنین بلوغ افزایش می‌یابد. فرزند شما در این دوره باید از نحوه رعایت بهداشت، به‌خصوص بهداشت جنسی آگاه باشد. مثلاً یک دختر 12ساله باید به فرایند قاعدگی و رعایت بهداشت این دوره آگاه باشد.
همچنین باتوجه‌به اینکه رویش دندان‌های دائمی تا 12 سالگی ادامه دارد؛ فرزند دوازده ساله شما که حالا حدود 28 دندان دائمی دارد؛ باید بهداشت دهان را نیز جدی بگیرد و برای چکاپ سالانه نزد دندان‌پزشک برود.
نرمش و ورزش مناسب دوازده سالگی
داشتن تحرک کافی در رشد نوجوان ۱۲ساله ضروری است. یک نوجوان دوازده ساله باید حداقل روزی یک ساعت فعالیت بدنی متوسط تا شدید داشته باشد. همچنین انجام فعالیت‌های ورزشی شدید 3 روز هفته با تقویت استخوان‌ها و عضلات، باعث بهبود فرایند رشد نوجوان دوازده‌ساله می‌شود.
فعالیت‌های بدنی مناسب نوجوان دوازده ساله
باتوجه‌به روحیات و هیجانات 12ساله پیشنهاد می‌شود ورزش‌های گروهی را در برنامه فرزند دوازده‌ساله خود بگنجانید. باتوجه‌به افزایش پرخاشگری در پسران 12ساله ورزش‌های رزمی گزینه مناسبی برای تخلیه صحیح انرژی آن‌هاست.
رشد حرکتی نوجوان دوازده ساله
با نزدیک شدن به حدود 12 سالگی، درک کودک از جهان تکمیل شده و رشد ذهن او به برقراری روابط جدید و گسترش مهارت اجتماعی می‌انجامد. درنتیجه عملکردهای حرکتی باید با تغییرات روانشناسی نوجوان دوازده ساله هماهنگ شود.
مهارت حرکتی نوجوان 12 ساله
یک کودک دوازده ساله دیگر قادر به انجام بسیاری از کارهای روزمره خود هست.
- او می‌تواند حدود دو ساعت پیاده‌روی کند.
- انجام ورزش‌های گروهی برای او ممکن شده است.
- می‌تواند در کارهای خانه همکاری کند.
- برای انجام خریدهای کوچک بیرون رفته و از پس این کار برمی‌آید.
روش‌های مناسب رشد حرکتی نوجوان 12 ساله
برای کمک به رشد فرزند ۱۲ساله خود بهتر است شخصیت مستقل او را به رسمیت بشناسید و وظایف حرکتی به او بسپارید. پیشنهاد می‌شود از او بخواهید تا آشغال‌ها را بیرون بگذارد یا لباس‌ها را روی رخت‌آویز آویزان کند و نان بخرد. همچنین داشتن یک دوچرخه یا اسکیت برای رشد حرکتی نوجوان 12ساله مفید است.
رشد زبانی نوجوان دوازده ساله
زبان مهم‌ترین ابزار ارتباطی بشر است. پس رشد زبان به‌عنوان راه اصلی ارتباط‌گیری از جمله جنبه‌های مهم رشد است.
رشد زبانی کلامی نوجوان 12 ساله چگونه باید باشد؟
توانایی‌های کلامی یک کودک دوازده‌ساله تا حد زیادی رشدیافته است.
یک نوجوان 12 ساله می‌تواند:
- پاراگراف‌های طولانی را بخواند و درک کند.
- جملات مرکب بسازد.
- معنای ضرب‌المثل‌های ساده را درک کند.
راه‌های تقویت زبان نوجوان 12 ساله
باتوجه‌به اینکه 12سالگی نوجوان سن ورود او به جمع‌های جدید است؛ باید توانایی استفاده از زبان را در نوجوانان دوازده ساله با افزایش اعتمادبه‌نفس بالا ببرید. در این راستا پیشنهاد می‌شود تا با تشویق نوجوان دوازده‌ساله خود به خواندن کتاب، به آشنا شدنش با کلمات و مفاهیم پیچیده‌تر کمک کنید.
رشد عاطفی نوجوان دوازده ساله
رشد عاطفی که به احساسات ما مربوط می‌شود؛ تا حد زیادی وابسته به عملکرد هورمون‌ها است.
ازآنجا که هورمون‌های جنسی در دوازده سالگی شروع به افزایش می‌کنند؛ نوجوانان در این سن از نظر عاطفی متزلزل می‌شوند.
خصوصیات عاطفی نوجوان دوازده ساله
نوجوان 12 ساله تقریباً در تمام جنبه‌های زندگی خود در آستانه تغییرات زیادی است. او نه‌تنها از نظر جسمی بالغ می‌شود، بلکه از نظر عاطفی نیز به بلوغ می‌رسد. با تغییر مقطع تحصیلی، آنها برای ورود به یک محیط اجتماعی جدید آماده می‌شوند. متخصصین رشد شناختی کودک دوازده ساله را تحت‌تأثیر دوره طوفان و تنش می‌دانند. خصوصیات عاطفی و هیجانات 12 سالگی شامل موارد زیر است:
- نیاز به توجه و دوست داشته شدن
- زود از کوره در‌رفتن
- واکنش بدون تفکر
- حسادت
- فروپاشی شدید بعد از هر شکست
- اشتیاق برای پیوستن به گروه هم‌سن‌ها
- کم‌رویی و ترس از جلب‌توجه
روش‌های رشد عاطفی نوجوان 12 ساله
از آنجا که رشد عاطفی کودک در دوازده سالگی وارد دوره جدیدی می‌شود؛ نقش والدین در راهنمایی کودک در این سن افزایش می‌یابد. بهترین روش پرورش صحیح جنبه‌های عاطفی در این سن، از طریق رفتار است. در ادامه به بررسی روش‌های صحیح رفتار با نوجوان 12ساله برای رشد جنبه‌های عاطفی وی می‌پردازیم:
- به تلاش کودک احترام بگذارید.
- اگر کاری برای شما انجام داد از او تشکر کنید.
- فضا را برای تخلیه صحیح انرژی کودک فراهم کنید.
- با دوستان فرزند خود آشنا شوید.
- الگوی خوبی برای فرزندتان باشید.
- کودک را با اتفاقات متداول دوران بلوغ آشنا کنید.
- با فرزند خوددوست باشید.
- قوانین مشخصی برای خانه وضع کنید.
مشکلات عاطفی که ممکن است برای نوجوانان 12 ساله پیش آید
نوجوانان دوازده ساله ممکن است با مشکلات عاطفی متعددی روبرو شوند که مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر است:
- وابسته‌های ناسالم به جنس مخالف
- انجام رفتارهای خطرناک برای جلب‌توجه گروه دوستان
- افسردگی حاد
- اتخاذ تصمیمات نادرست
- استرس
رشد شناختی نوجوان 12 ساله
رشد شناختی به درکی مربوط می‌شود که فرد از جهان اطراف و مسائل وابسته به آن دارد و باعث تقویت مهارت ادراک و حل مسئله در فرد می‌گردد.
ویژگی‌های شناختی نوجوان در 12 سالگی
با توجه به اصول رشد شناختی نوجوان دوازده ساله باید بتواند:
- از نقشه به‌درستی استفاده کند
- آدرس مکان‌های پرکاربرد اطراف محل زندگی خود را به‌درستی به یاد آورد.
- درک درستی از تاریخ و جهت‌های جغرافیایی داشته باشد.
- درک درستی از میزان صمیمیت خود با افراد مختلف داشته باشد و دایره امنی برای خود تعریف کند.
- حداقل یک دوست داشته باشد.
- از ابزارهای فیزیکی موجود در خانه استفاده کند و کاربرد آنها را بداند.
روش‌های مناسب رشد شناختی نوجوان 12 ساله
پرورش مهارت‌های شناختی در کودکان دوازده‌ساله با روش‌های ساده‌ای از جمله روش‌های زیر ممکن است:
- در تصمیم‌گیری‌های مربوط به خانواده از او نظر بپرسید.
- مسئولیت‌های مشخصی را به او بسپارید. (مثلاً نان خریدن می‌تواند مسئولیت فرزند 12 ساله شما باشد.)
- باهم کتاب خوانده یا فیلم ببینید و سپس درباره آنها گفتگو کنید.
- استعدادها و علایق فرزند خود را بشناسید و او را به سمت آنها هدایت کنید.
- گاهی او را با خود به جمع دوستان آگاه‌تر خود ببرید.
رشد اجتماعی نوجوان 12 ساله
12سالگی سن افزایش ارتباطات اجتماعی کودک است. پس کودک باید بتواند برای بودن در مجامع بزرگ‌تری آماده شود.
مهارت های اجتماعی لازم در 12 سالگی
بر اساس روانشناسی نوجوانان دوازده ساله اصلی‌ترین مهارت‌های اجتماعی که آنها باید بلد باشند شامل موارد زیر است:
- میزان صمیمیت کافی با افراد مختلف را بداند.
- نحوه صحبت کردن درست با معلمان را بداند.
- بداند چطور رابطه دوستانه خوبی را شروع کند.
- به حقوق و وظایف خود در مدرسه آگاه باشد.
- بتواند سؤالات درسی خود را به‌درستی بپرسد.
- توانایی شنیدن نظرات مخالف را داشته باشد.
- مخالفت یا نارضایتی خود را به‌درستی بیان کند.
روش‌های مؤثر برای رشد اجتماعی نوجوان 12 ساله
مهارت‌های اجتماعی مانند بسیاری از مهارت‌های دیگر در بستر خانواده رشد می‌کنند. با روش‌های زیر می‌توانید به رشد مهارت‌های اجتماعی فرزند 12ساله خود کمک کنید:
- از او سؤالاتی با اگه توی جای فلانی بودی بپرسید. (مثلاً در حال دیدن یک فیلم هستید و در فیلم کسی رفتاری انجام می‌دهد. از کودک بپرسید اگر تو جای این فرد بودی چه می‌کردی؟)
- خودتان الگوی خوبی در رفتارهای اجتماعی باشید.
- کودک را با خود به ادارات یا جمع‌هایی که تابهحال ندیده، ببرید.
رشد شخصیتی نوجوان دوازده ساله
رشد شخصیتی به جنبه‌های رفتار و ادراکی گفته می‌شود که موجب تمایز فرد از دیگری می‌شود.
توصیه‌های مؤثر برای رشد شخصیت نوجوان دوازده ساله
شخصیت کودک همان فردیتی است که در طول زمان و بر اساس تجربیات، از او ساخته می‌شود. تأثیر خانواده بر این فردیت بسیار زیاد است. با راهکارهای زیر می‌توانید شخصیت سالمی برای نوجوان 12 ساله خود به ارمغان آورید:
- کودک را فوق‌العاده نشان ندهید. (او باید بداند که یک ابرقهرمان همیشه خوب نیست.)
- فرزند خود را با دیگران مقایسه نکنید بلکه او را با خودش بسنجید.
- تفریحات خانوادگی داشته باشید.
- در گفتگو با دیگران از کلمات رکیک استفاده نکنید.
- فارغ از نتیجه حاصله از تلاش کودک تقدیر کنید.
- جایگاهی که کودک برای شما دارد را به‌صراحت مشخص کنید تا بداند هیچ‌کس قرار نیست جایش را بگیرد.
- اگر چند فرزند دارید بین آنها فرق نگذارید.
- به اشیا، رنگ‌ها و کارها برچسب جنسیتی نزنید.
روش‌های مناسب رشد شخصیتی نوجوان 12 ساله
نقش‌آفرینی از جمله مهم‌ترین عوامل رشد نوجوان 12 ساله است. کودک دوازده‌ساله با خلاقیت خودش را جای شخصیت‌های فیلم، کتاب یا اطرافیان خود می‌گذارد و این جانشینی به او کمک می‌کند تا شخصیت خود را رشد دهد.
برای کمک به رشد شخصیتی فرزند دوازده ساله خود باید او را موقعیت‌هایی قرار دارید تا به این فکر رود که اگر خودش در هر موقعیت چه رفتاری بروز خواهد داد. پس با پرکردن اطراف کودکتان از فیلم و کتاب و شخصیت‌های واقعی قوی، او را به‌سوی فکرکردن به اتفاقات زندگی سوق دهید.
موضوع مهم بعدی داشتن عادات خوب است. فردی که از کودکی و در خانواده عادات خوبی را دیده باشد؛ تا ابد این عادات را در شخصیت خود نگه خواهد داشت. پس عاداتی مانند جنسیت زده نبودن، توجه به تلاش و دیگر نکاتی که پیش‌تر گفته شد را در برنامه خانواده خود قرار دهید تا کودک به آنها عادت کند.
باورهای غلط درباره پرورش نوجوان دوازده ساله
باورهای خرافاتی و نادرست همیشه و درباره همه افراد جامعه وجود دارند. کودکان نیز از قرار گرفتن در معرض این باورها در امان نیستند. در ادامه به بررسی چند باور ناصحیح درباره کودکان دوازده ساله می‌پردازیم:
- نوجوان 12 ساله دختری که به بلوغ رسیده باشد می‌تواند ازدواج کند.
حقیقت این است که برای ازدواج تنها بلوغ جنسی کافی نیست و باید بلوغ عاطفی و شخصیتی و … نیز اتفاق افتاده باشد که در نوجوانان دوازده ساله اتفاق نیفتاده است. پس باید در طرز رفتار با دختر 12 ساله دقت کرد.
- دوازده‌سالگی سن بازی‌کردن نیست.
در واقع کودکان تا رسیدن به سن 16 الی 18 سالگی به بازی نیاز دارند و پیشنهاد می‌شود در نوجوان 12 ساله خصوصیات بازی دوستی تقویت شود و او را به انجام بازی‌های فکری و آموزشی مناسب سوق دهید.
- نیازی به آموزش مسائل جنسی به کودکان 12 ساله نیست.
ازآنجاکه دختران عموماً در این سن به بلوغ می‌رسند و پسران هم به بلوغ نزدیک هستند بهتر است تا در بستر خانواده و به‌درستی مسائل جنسی را از شما بشنوند تا در جامعه و به شکل یک تابو.
سؤالات متداول
متخصصان معتقدند که برای رشد همه‌جانبه کودک 12 ساله بهتر است به استقلال او احترام گذاشته شود و مسئولیت‌هایی متناسب با توانایی‌های وی به او سپرده شود.
هیجانات کودک 12 ساله با قرارگیری در سنین بلوغ دچار تزلزل می‌شود. فرزند شما در این سن گاهی خوشحال است؛ گاهی ناراحت. پس بهتر است در این زمینه صبوری پیشه کنید.
نوجوان دوازده ساله باید بتواند با هم‌سنان خود ارتباط برقرار کند و مسائل به وجود آمده در مدرسه را حل کند.
همچنین فرزند دوازده‌ساله شما باید بتواند از خودش دفاع کرده و نارضایتی خود از مسائل را بیان کند.
مقایسه کودک با دیگران، وادار کردن او به انجام کارهای که دوست ندارد، نادیده‌گرفتن احساسات او، انتقاد از ظاهر کودک دوازده‌ساله و عدم صبوری نسبت به تغییرات خلق‌وخوی او از جمله رفتارهای ناصحیح در مقابل یک نوجوان دوازده‌ساله است.
وضعیت رشد نوجوان ۱۲ساله از شش جنبه حرکتی – جسمی، عاطفی، زبانی، شناختی، اجتماعی و شخصیتی بررسی می‌گردد که در مقاله فوق مفصلاً به توضیح هریک پرداختیم.
