زمان تقریبی مطالعه: 13 دقیقه
خواب کافی برای سلامت و رشد کودک بسیار مهم است. با این حال، حدود 50 درصد از کودکان در مقطعی از دوران کودکی خود مشکلات خواب را تجربه می‌کنند. استراتژی‌هایی وجود دارد که والدین می‌توانند برای بهبود خواب فرزندشان استفاده کنند؛ اما گاهی اوقات اختلال خواب در کودکان و الگوهای خواب نامنظم، دلایل فیزیولوژیکی دارد.
اختلالات خواب رایج در کودکان شامل آپنه خواب، اینسومنیا و پاراسومنیا می‌شود که با رفتارهای مخربی مانند راه رفتن در خواب و وحشت شبانه همراه هستند. بدخوابی در کودکان به خصوص پاراسومنیا، معمولاً تا دوران نوجوانی ادامه پیدا نمی‌کند. در ادامه این مطلب قصد داریم در مورد علت اختلال خواب در کودکان، علائم اختلال خواب در کودکان، راه درمان اختلال خواب در کودکان و زمان مراجعه به پزشک صحبت کنیم.
اختلال خواب در کودکان چیست
اختلالات خواب شرایطی هستند که استراحت کافی را برای کودکان دشوار می‌کنند یا باعث خواب‌آلودگی مفرط می‌شوند. اختلالات خواب در کودکان با کاهش توجه، یادگیری، حافظه و تمرکز بر عملکرد مدرسه همراه هستند. علاوه بر این، اختلالات خواب می‌توانند بر رفتار کودک تأثیر بگذارند و باعث تحریک‌پذیری و بیش‌فعالی شوند.
علت اختلال خواب در کودکان
برخی از اختلالات خواب هم در بزرگسالان و هم در کودکان دلایل مشابهی دارند. چاقی اصلی‌ترین عامل ایجاد آپنه انسدادی خواب است؛ نوعی اختلال تنفسی مرتبط با خواب که افراد را در هر سنی درگیر می‌کند. از دیگر علت‌های ایجاد اختلال خواب می‌توان به استعداد ژنتیکی اشاره کرد. برخی از مشکلات پزشکی و اختلالات اضطرابی نیز مشکلات خواب را در هر سنی افزایش می‌دهند.
الگوهای رفتاری منحصر به فرد کودکان نیز می‌تواند منجر به اختلالات مرتبط با خواب شود. تا حدود ۵ سالگی، بدخوابی معمولاً نتیجه زمان‌های ناهماهنگ خواب و مقاومت کردن در برابر خواب است.
دندان قروچه
دندان قروچه عارضه‌ای است که می‌تواند در طول روز یا شب اتفاق بیفتد. وقتی در شب رخ می‌دهد می‌تواند باعث اختلال خواب در کودکان شود. دندان‌قروچه همچنین می‌تواند علائم دردناک دیگری مانند سردرد، آسیب دندان و آسیب به عضلات فک را به دنبال داشته باشد.
دندان قروچه در کودکان و بزرگسالان می‌تواند عوامل متعددی داشته باشد. با این حال، مشخص شده است که استرس ارتباط نزدیکی با دندان قروچه دارد. دندان قروچه ممکن است با بیشتر شدن سن کودک، افزایش یا کاهش پیدا کند. گزینه‌های درمانی شامل محافظ‌های دهان برای جلوگیری از آسیب به دندان‌ها و استفاده از روش‌های روان‌درمانی و آرام‌سازی برای کاهش استرس و تنش عضلانی است.
سندرم پای بی‌قرار
سندرم پای بی‌قرار نوعی اختلال حرکتی است که می‌تواند به طور قابل توجهی منجر به اختلال خواب اطفال و کودکان شود. علامت اصلی، میل بدون درد اما طاقت‌فرسا برای حرکت‌دادن پاها است. این میل اغلب در شب و هنگامی که فرد در حال استراحت است افزایش پیدا می‌کند.
سندرم پای بی‌قرار ممکن است به دلیل یک مشکل زمینه‌ای مانند کمبود آهن یا بیماری کلیوی ایجاد شود. در موارد خاص، علت آن ممکن است ژنتیکی باشد.
علائم می‌توانند در دوران کودکی ظاهر شوند اما این اختلال تا حد زیادی کودکان را درگیر نمی‌کند. اگر کودک شما میل غیرقابل‌کنترلی برای حرکت دادن پاهای خود دارد که در شب بدتر می‌شود و خواب او را مختل می‌کند، با یک متخصص پزشکی مشورت کنید. با تشخیص مناسب، علائم را می‌توان با دارو برطرف کرد.
علائم اختلال خواب در کودکان
خستگی بیش از حد در طول روز، ناتوانی در تمرکز، بیش‌فعالی و تحریک‌پذیری می‌تواند از نشانه‌های اختلال بی‌خوابی در کودکان باشد. سایر علائم و نشانه‌های اختلال خواب عبارت‌اند از:
- خروپف همراه با مکث یا نفس‌نفس‌زدن
- سخت نفس کشیدن در طول خواب
- خواب بسیار بی‌قرار و خوابیدن در موقعیت‌های غیرمعمول
- خواب‌آلودگی در طول روز یا مشکلات رفتاری
- شب ادراری
- رفتارهای غیرعادی هنگام به خواب رفتن، خوابیدن یا بیدار شدن
- عدم رشد یا عدم افزایش وزن مناسب
انواع اختلال خواب کودکان
مهم‌ترین انواع اختلال خواب در کودکان در یکی از دسته‌های زیر جای می‌گیرند
اختلال بی‌خوابی (اینسومنیا)
اختلال بی‌خوابی یکی از شایع‌ترین اختلالات خواب در کودکان است که حدود 20 تا 30 درصد آن‌ها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. علائم اولیه این اختلال شامل مشکل در به خواب رفتن، خواب ماندن یا هر دو است.
پزشکان معمولاً اختلال بی‌خوابی در کودکان را به سه دسته تقسیم می‌کنند:
اختلال بی‌خوابی رفتاری
این بی‌خوابی و اختلال خواب در کودکان که بیشتر در کودکان تا 5 سال شایع است، با مقاومت در برابر خواب، زمان طولانی برای به خواب رفتن و بیداری‌های مکرر در شب همراه است. این رفتارها در اغلب کودکان گاهی اتفاق می‌افتد، اما اگر به طور مکرر و مداوم رخ دهد و در عملکرد طبیعی آن‌ها اختلال ایجاد کند، ممکن است به عنوان مشکلات خواب در کودکان در نظر گرفته شود.
اختلال بی‌خوابی مشروط
این نوع اختلال خواب در کودکان که بیشتر در بالای 5 سال و نوجوانان را اتفاق می‌افتد، زمانی رخ می‌دهد که احساس اضطراب مربوط به خواب مانع از خوابیدن کودک می‌شود.
اختلال بی‌خوابی گذرا
اختلالات موقتی و گذرا در روال عادی کودک مانند مسافرت، بیماری یا رویدادهای استرس‌زا در زندگی می‌تواند باعث حملات کوتاه مدت بی‌خوابی شود.
بی‌خوابی دوران کودکی می‌تواند برای کل خانواده چالش برانگیز باشد. بااین‌حال، درمان‌های مؤثر در دسترس هستند. تغییرات رفتاری مانند ایجاد یک برنامه منظم قبل از خواب معمولاً اولین خط درمان است و می‌تواند منجر به بهبود و رفاه هم برای کودک و هم برای والدین شود.
آپنه انسدادی خواب کودکان
آپنه انسدادی خواب (OSA) زمانی رخ می‌دهد که بافت‌های گلو عبور هوا را در طول خواب مسدود می‌کنند. این نوع اختلال خواب در کودکان می‌تواند منجر به وقفه‌های مکرر و لحظه‌ای در تنفس شود و به طور قابل توجهی خواب شبانه را مختل کند.
تقریباً 1٪ تا 5٪ از کودکان OSA را تجربه می‌کنند. در کودکان، علل شایع شامل بزرگ شدن لوزه‌ها، چاقی و برخی بیماری‌های دندانی یا نقص‌های مادرزادی است.
گزینه‌های درمانی به علت و شدت OSA در کودکان بستگی دارد، اما ممکن است شامل فشار مداوم مثبت راه هوایی (CPAP) یا استفاده از محافظ دهان در شب باشد. اگر مشخص شود که علت آن بزرگ شدن لوزه‌ها یا آدنوئیدها است، ممکن است جراحی برای برداشتن آن‌ها توصیه شود.
اکثر کودکان مبتلا به آپنه خواب خروپف می‌کنند؛ اما خروپف در کودکان همیشه نشان دهنده وجود مشکل نیست.
راه رفتن در خواب و شب ادراری
راه رفتن در خواب که با نام خواب‌گردی نیز شناخته می‌شود، اختلالی است که شامل راه رفتن یا انجام سایر رفتارهای پیچیده در هنگام خواب است. شب ادراری نیز، ادرار غیرارادی در طول خواب را توصیف می‌کند. هر دو اختلال راه‌رفتن در خواب و شب ادراری در کودکان نسبت به بزرگسالان شایع‌تر است. تقریباً 5 درصد از کودکان در مقایسه با 1.5٪ از بزرگسالان علائم راه رفتن در خواب را نشان می‌دهند. حدود 15 درصد از کودکان 7 ساله شب ادراری را تجربه می‌کنند در حالی که 0.5 تا 1 درصد بزرگسالان نیز درگیرش هستند.
علاوه بر این، راه رفتن در خواب و شب ادراری با بزرگ‌تر شدن کودک برطرف می‌شوند. با این حال، اگر علائم مکرر و مداوم هستند، توصیه می‌شود با یک متخصص اطفال صحبت کنید.
ترور شبانه
یکی دیگر از انواع مشکل اختلال خواب در کودکان، ترور شبانه است. ترور شبانه نوعی پاراسومنیا است که طی آن فرد به طور ناگهانی با ترس و وحشت از خواب می‌پرد. پس از بیدار شدن معمولاً هیچ خاطره‌ای از رویداد ترسناک ندارد. ترور شبانه در بزرگسالان نادر است، اما حدود 30 درصد از کودکان بین 3 تا 7 سال، آن را تجربه می‌کنند.
گزینه‌های درمانی این عارضه محدود هستند. بهترین کاری که می‌توان انجام داد این است که بعد از ترور شبانه، آرامش و اطمینان خاطر کودک را به روال سابق برگرداند.
خواب آلودگی مفرط در طول روز
خواب آلودگی مفرط در طول روز با کاهش هوشیاری، افزایش خواب آلودگی و به خواب رفتن در طول روز همراه است. اگرچه این مورد به خودی خود یک اختلال خواب در کودکان نیست، اما خواب آلودگی بیش از حد در طول روز علامت رایجی است که با تعدادی از مسائل مرتبط با خواب و شرایط سلامتی مرتبط است.
بین 10 تا 20 درصد از کودکان علائم خواب آلودگی در طول روز را تجربه می‌کنند. با این حال، ممکن است در برخی از کودکان کمتر تشخیص داده شود. اگر کودک شما در طول روز خواب‌آلودگی قابل‌توجهی دارد یا رفتارش تغییر می‌کند، با پزشک اطفال مشورت کنید.
تست‌ها و تشخیص اختلالات خواب کودکان
ده‌ها دلیل برای اختلال خواب شبانه کودک و اختلال وحشت خواب در کودکان وجود دارد. برای تشخیص اختلال خواب در کودکان، پزشک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و در مورد الگوهای خواب، سابقه پزشکی و علائم کودک سؤالاتی را می‌پرسد. پزشک ممکن است از شما بخواهد برای کمک به تشخیص مشکلات خواب و بی‌خوابی کودکتان، یک دفتر خاطرات خواب یا گزارش خواب داشته باشید. بر اساس این اطلاعات، پزشک ممکن است آزمایش‌های بیشتری را تجویز کند یا با تیم متخصصان در زمینه خواب، تنفس و رفتار مشورت کند.
همچنین ممکن است یک مطالعه خواب را ترتیب دهد که به آن پلی سومنوگرام نیز می‌گویند. مطالعه خواب یک آزمایش شبانه است که پزشک آن را در مطب یا بیمارستان انجام می‌دهد. در این مطالعه پزشک مراحل مختلف خواب را ثبت می‌کند تا ببیند آیا در خواب یا تنفس کودک شما مشکلی وجود دارد یا خیر.
پلی سومنوگرام امواج مغزی، ضربان قلب، تنفس و فعالیت عضلانی کودک شما را با استفاده از حسگرها کنترل می‌کند. این حسگرها روی سر، چانه، پاها، سینه و نزدیک چشم کودک قرار می‌گیرند. حسگرها بدون درد هستند و با پل، نوار یا توری مشبک مخصوص روی پوست محکم می‌شوند. فرآیند اتصال می‌تواند 1 تا 1.5 ساعت طول بکشد.
درمان اختلال خواب در کودکان
درمان اختلال خواب کودکان به نوع و علت آن بستگی دارد. اختلالات تنفسی ممکن است به درمان پزشکی، اکسیژن یا جراحی برای بهبود تنفس در طول خواب نیاز داشته باشند. سایر اختلالات از استراتژی‌های شناختی رفتاری برای بهبود خواب سود می‌برند.
گاهی اوقات، کودکان به دستگاه‌هایی برای کمک به تنفس در هنگام خواب نیاز دارند. یکی از دستگاه‌هایی که معمولاً مورداستفاده قرار می‌گیرد فشار مداوم مثبت راه هوایی (CPAP) نام دارد. دستگاه CPAP برای درمان آپنه انسدادی خواب با ارائه جریان هوا با فشار مثبت از طریق یک ماسک، برای باز کردن راه هوایی فوقانی، هنگام خواب کودک استفاده می‌شود. هدف CPAP این است که کودک را قادر سازد تنفس منظم یا طبیعی داشته باشد، خروپف را از بین ببرد و الگوهای خواب طبیعی را بازگرداند.
برنامه‌های دستیابی به خواب آرام (STARS) به کودکان یاد می‌دهد که با ماسک‌های PAP و فشار هوا، کانول‌های اکسیژن و مطالعات خواب شبانه احساس راحتی کنند.
آموزش STARS معمولاً در 2 یا 3 ویزیت انجام می‌شود
- اولین ویزیت والدین در این کلاس 90 دقیقه‌ای شرکت می‌کنند تا در مورد STARS اطلاعاتی را یاد بگیرند والدین باید این کلاس را قبل از برنامه‌ریزی ویزیت‌های بعدی تکمیل کنند.
- دومین ویزیت این ویزیت 25 دقیقه‌ای برای بیمار و والدینش خواهد بود. در این ویزیت روی ماسک، کانولا و مطالعه خواب کار می‌شود.
- سومین ویزیت در صورت نیاز، این ویزیت نیز برای بیمار و والدین است. در طول این بازدید روی فشار هوا، جریان اکسیژن یا بیشتر احساسات مطالعه خواب کار می‌شود.
سؤالات متداول
انجمن روانپزشکی آمریکا اختلالات خواب در کودکان را که اختلال خواب و بیداری نیز نامیده می‌شود، به عنوان مشکلاتی در کیفیت، زمان و مدت خواب تعریف می‌کند. این عارضه منجر به پریشانی و کاهش توانایی عملکرد می‌شود.
مهم‌ترین روش‌های درمانی اختلال خواب در کودکان شامل مشاوره، دارودرمانی، داشتن برنامه خواب منظم، ورزش منظم، به حداقل رساندن سر و صدا، به حداقل رساندن نور و مدیریت دما برای راحتی می‌شوند.
کمبود خواب در کودکان ممکن است منجر به حوادث و جراحات، مشکلات رفتاری، رفتار تکانشی، مشکلات خلقی، مشکلات حافظه، تمرکز و یادگیری، مشکلات عملکردی و پرخوری شود.
