سلامت نوجوان

همه چیز درباره دوران قاعدگی و موضوعات بهداشتی

زمان تقریبی مطالعه: 19 دقیقه

دوران قاعدگی یکی از مهم‌ترین مراحل زندگی دختران ویکی از اصلی‌ترین نشانه‌های بلوغ دختران است و با شروع نوجوانی آغاز می‌شود. با وجود آن که دوران پریودی برای همه خانم‌ها و دختران یک امر کاملاً طبیعی و البته ضروری است اما به دلیل برخی باورهای غلط بسیاری از والدین با دختران خود در مورد عادت ماهانه صحبتی نمی‌کنند و اطلاعاتی هم به او نمی‌دهند.

در صورتی که شروع این دوران اگر با پیش‌زمینه همراه نباشد ممکن است نوجوان را دچار ترس و سردرگمی کند. در این مقاله ما قصد داریم تا شما را به طور کامل با دوران قاعدگی نوجوان دختر آشنا کنیم و ببینیم چطور می‌توانیم فرزندمان را به بهترین شکل برای این دوران آماده کنیم.

قاعدگی در دختران

پریود یا دوران قاعدگی چیست؟

برای شروع، احتمالاً اولین سؤالی که شما باید به فرزندتان پاسخ دهید این است که اصلاً پریود چیست و چه اتفاقی در طی آن می‌افتد؟

 باید بگوییم دوران قاعدگی نوجوان دختر یا پریود شدن نشانه بلوغ و سلام جسمی او است که با خونریزی طبیعی و مورد انتظار همراه است. این اتفاق به‌عنوان بخشی از یک چرخه منظم ماهانه و به  دلیل تغییرات هورمونی رخ می‌دهد. همان‌طور که می‌دانید برای رخ دادن این سیکل ماهیانه، همه چیز از مغز شروع می‌شود، جایی که غده کوچکی به نام هیپوفیز دو هورمون به نام‌های هورمون محرک فولیکول و هورمون لوتئینی می‌سازد.

این هورمون‌ها به‌عنوان سیگنال‌هایی به تخمدان‌ها (دو اندام به اندازه بادام در لگن) برای تولید هورمون‌های دیگر از جمله استروژن و پروژسترون عمل می‌کنند. استروژن و پروژسترون سیگنال‌هایی را به لایه داخلی رحم می‌فرستند و در نتیجه آن دیواره‌های رحم ضخیم‌تر از حالت عادی می‌شود تا در صورت وجود اسپرم، تخمک بارور شده به دیواره رحم بچسبد و رشد کند. در صورتی که تخمک بارور وجود نداشته باشد، سطح این هورمون کاهش می‌یابد و پوشش ضخیم رحم می‌ریزد و این دیواره به همراه خون از طریق واژن خارج می‌شود؛ بنابراین به طور کلی چرخه قاعدگی یعنی ساخته شدن دیواره رحم که حدود چهار هفته طول می‌کشد و شروع آن با اولین روز خونریزی همراه است.

میزان خونریزی معمولاً در یکی دو روز اول باید سنگین‌تر باشد و به مرور کم شود. دوره خون‌ریزی ممکن است تا ۷ روز ادامه داشته باشد. رنگ خون طبیعی از قرمز روشن تا تیره متفاوت و طبیعی است.

چطور دخترمان را برای اولین پریودی آماده کنیم؟

باید بگوییم هر چه زودتر با فرزندتان درباره تغییراتی که در دوران بلوغ اتفاق خواهد افتاد صحبت کنید، بهتر است. اگر فرزندتان درباره دوران قاعدگی سؤالاتی می‌پرسد، صریح و صادقانه به آن‌ها پاسخ دهید و واقعیت را بگویید و اگر کودک شما سؤالی نمی‌پرسد، این شما هستید که باید بحث را در مورد پریودی و بلوغ باز کنید.

برای آموزش پریود به نوجوان می‌توانید ابتدا در مورد این که فرزندتان در مورد بلوغ چه می‌داند سؤال بپرسید و هرگونه اطلاعات نادرست را اصلاح کنید. از فرزندتان بپرسید که آیا سؤالی دارد یا خیر و اصول اولیه را نیز به او توضیح دهید. تجربیات خود را به اشتراک بگذارید هر درس بهداشتی و آموزش جنسی را که فرزندتان در مدرسه دریافت می‌کند، پیگیری کنید.

فرزند شما باید حقایق مربوط به چرخه قاعدگی و تمام تغییراتی را که بلوغ به همراه دارد بداند. توجه داشته باشید که ممکن است از دوستان خود اطلاعات نادرستی بگیرد پس در این مورد نیز هوشیار باشید. با صحبت کردن با فرزند خود در مورد عادات ماهیانه، می‌توانید تصویر روشنی از آینده به او ارائه دهید تا با آگاهی کامل وارد سن بلوغ شود. صحبت‌هایی که با فرزندتان در مورد بلوغ دارید، می‌تواند همچنین زمینه‌ای برای صحبت‌های آینده در مورد آشنایی با جنس مخالف و تمایلات جنسی باشد.

قاعدگی در دختران

دانستنی‌های پیش از پریودی

بسیاری از دختران نوجوان نگران این هستند که اولین سیکل ماهانه آن‌ها در مدرسه، اردو، یا زمانی که مادرشان برای کمک در اطرافشان نیست، شروع شود. اگرچه همان‌طور که پیش از این گفتیم، زمان شروع قاعدگی را نمی‌توان کنترل کرد اما شما می‌توانید فرزندتان را برای اتفاقات غیرمنتظره آماده کنید و اضطراب او را کاهش دهید. برای شروع، مهم است که با دخترتان در مورد اتفاقات دوران پریودی، نحوه استفاده از پد و تامپون، دردها، تغییرات و نوسانات خلقی و عوامل دیگر صحبت کنید. برای ایجاد آگاهی در دختران نوجوان در مورد اولین پریود:

در مورد تغییرات بلوغ و علائمی که ممکن است تجربه کند صحبت کنید

مطمئن شوید که دختر نوجوانتان در مورد دوران قاعدگی و تغییرات طبیعی دوران بلوغ به خوبی آگاه است. امروزه منابع زیادی در اینترنت، کتاب‌ها و غیره وجود دارد که می‌تواند به او کمک می‌کند تا این تغییرات را بشناسند و به آسانی بپذیرد.

 در کنار منابع مختلفی که برای آموزش پریود به نوجوان می‌دهید، برخی از تغییرات رایجی که ممکن است یک دختر قبل از شروع قاعدگی تجربه کند مانند گرفتگی عضلات، سردرد، کمبود انرژی، سردرد، تغییر خلق‌وخو و احساس خیس بودن لباس زیر و غیره را نیز برای او توضیح دهید تا بداند این احساسات طبیعی هستند و همه آن‌ها را تجربه می‌کنند.

زمان پریود شدن دختران نوجوان

از آنجا که بدن هر فردی برنامه زمانی خاص خود را دارد بنابراین هیچ سن دقیق و درستی برای شروع دوران قاعدگی نوجوان دختر وجود ندارد. برای بسیاری از نوجوانان دختر، عادت ماهیانه از ۱۲سالگی تا ۱۳ سالگی شروع می‌شود در حالی که برای برخی دیگر این اتفاق خیلی زودتر در سن ۹ سالگی یا حتی دیرتر در اواخر ۱۴ سالگی رخ می‌دهد.

 به طور کلی پریودی در دختران معمولاً حدود دو سال پس از شروع رشد سینه‌ها شروع می‌شود اما اگر فرزند شما در سن ۱۵ سالگی یا سه سال پس از شروع رشد سینه‌ها هنوز علائم پریود را نشان نداده، بهتر است با پزشک در این مورد صحبت کنید.

قاعدگی در دختران

علامت اولین پریود در دختران

بهترین راه برای تشخیص این که آیا فرزند شما در شرف اولین دوران قاعدگی خود قرار دارد، ارزیابی این است که آیا او بلوغ را شروع کرده یا خیر در مقاله بلوغ دختران به طور کامل در مورد این علائم صحبت شده است. اما به طور کلی برخی از علائم نشان‌دهنده بلوغ عبارتند از:

  • ایجاد مو در ناحیه تناسلی، مانند موهای ضخیم‌تر روی پاها و موهای قابل مشاهده زیربغل
  • ایجاد آکنه در صورت یا بدن
  • رشد سینه‌ها
  • بلوغ عاطفی، رفتاری و روانی
  • ناهمسانی سینه‌ها
  • تغییرات در شکل بدن، مانند بزرگ شدن باسن و ران
  • سرعت گرفتن رشد

همان‌طور که گفتیم اولین سیکل ماهانه معمولاً چند سال پس از ظاهرشدن اولین علائم بلوغ آغاز می‌شود. اما بااین‌حال، هیچ راهی برای دانستن زمان دقیق شروع آن وجود ندارد. چند روز قبل از اولین پریود، برخی از دختران ممکن است متوجه لکه بینی در لباس زیر یا گرفتگی و درد در ناحیه شکم شوند. برخی دیگر نیز ممکن است آکنه و جوش‌های پوستی بیشتری بزنند اما باز هم این علائم در همه افراد یکسان نیست.

علت تأخیر در بلوغ و پریود نوجوانان

تا سن ۱۵ سالگی، تقریباً ۹۸ درصد از دختران نوجوان دوران قاعدگی خود را آغاز کرده‌اند اما اگر فرزند شما جزو این دسته نیست، یک قرار ملاقات با پزشک متخصص می‌تواند کمک‌کننده باشد. در طی این ملاقات پزشک از یکی از والدین یا هر دو در مورد سابقه خانوادگی، سطح فعالیت روزانه فرزند و عوامل دیگر سؤال می‌کند و با معاینه دلایل تأخیر در پریودی را به شما می‌گوید. دلایلی که ممکن است باعث تأخیر در پریودی دختران نوجوان شود شامل:

  • سابقه خانوادگی
  • اضافه یا کمبود وزن
  • استرس بیش از حد
  • فعالیت بدنی شدید
  • برخی داروها
  • مشکلات جسمی

از دیگر علل به تأخیر افتاد پریودی در دختران می‌توان به عارضه آمنوره در دختران اشاره کرد. آمنوره نه به معنی پریود نشدن دختران بلکه به معنی عدم خونریزی در زمان قاعدگی در خانم‌ها است.

آمنوره می‌تواند به دو صورت اتفاق بیفتد:

آمنوره اولیه موجب عدم خون‌ریزی قاعدگی به‌هنگام بلوغ می‌شود اما آمنوره ثانویه موجب توقف قاعدگی در زنان با بلوغ طبیعی است.

پریود  در حالت طبیعی هر چند وقت اتفاق می‌ افتد؟

دوران قاعدگی در یک تا دو سال اول پس از شروع در نوجوانی می‌تواند نامنظم باشند. به طور طبیعی بین هر پریودی معمولاً بین ۲۱ تا ۴۵  روز فاصله است، اما این زمان در دختران نوجوان می‌تواند کوتاه‌تر یا طولانی‌تر شود.

اما برای یک پریود یا دوره قاعدگی منظم چه چیزی لازم است؟ همان‌طور که می‌دانید تخمدان‌ها صدها هزار تخمک را در خود نگه می‌دارند و زمانی که دخترها به بلوغ می‌رسند، تخمدان‌ها تقریباً هر ماه یک‌بار این تخمک‌ها را آزاد می‌کنند که این فرآیند به عنوان تخمک‌گذاری شناخته می‌شود. فرآیند تخمک‌گذاری باعث می‌شود که سطح استروژن و پروژسترون به طور منظم افزایش یا کاهش یابد، بنابراین دوره‌های قاعدگی نیز به مرور زمان منظم‌تر خواهند شد. عدم تعادل هورمونی،  چاقی، تخمدان پلی‌کیستیک، کاهش وزن و اختلالات خوردن از عواملی هستند که می‌تواند باعث پریودهای نامنظم یا توقف پریودی شوند.

امروزه به کمک تکنولوژی شما به خوبی می‌توانید پریودی خود و فرزندتان را با استفاده از اپلیکیشن‌های مربوطه ردیابی کنید و بدانید که سیکل ماهیانه چه زمانی شروع و چه زمانی به پایان می‌رسد. ردیابی تاریخ دقیق پریودی در دختران کمک می‌کند تا در صورت بروز مشکل، بتوانید به موقع برای حل آن به پزشک بروید.

قاعدگی در دختران

چه میزان خونریزی در پریودی دختران نوجوان طبیعی است؟

برای اکثر نوجوانان، خونریزی در پریودی بین چهار تا ده روز طول می‌کشد و در این مدت دختران نوجوان معمولاً نیاز روزانه به تعویض چهار تا هشت پد در روز خواهند داشت. در دوران قاعدگی، خونریزی اگرچه ممکن است زیاد به نظر برسد، اما یک دختر معمولاً فقط به اندازه چند قاشق غذاخوری خون در طول دوره از دست می‌دهد.

مشکلات دوران قاعدگی دختران

دوران پریودی دختران می‌تواند همراه با درد و مشکلاتی باشد که آگاهی والدین از این موضوع بسیار مهم است تا بتوانند با همراهی و همدلی خود با نوجوان از این دوران به خوبی عبور کنند. از جمله مشکلاتی که در این دوران ممکن است پیش بیاید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

PMS یا سندرم پیش از قاعدگی چیست؟

یکی از مشکلات عادت ماهانه به سندرم پیش از قاعدگی یا PMS خانم‌ها بر می‌گردد. PMS برای بسیاری از نوجوانان در هفته‌های قبل از شروع دوران قاعدگی اتفاق می‌افتد.

در روزهای قبل از تخمک‌گذاری (اواسط چرخه قاعدگی) ممکن است در دختران نوجوان از نظر جسمی و روانی تغییراتی ایجاد شوند.  در این دوران نوجوان شما ممکن است احساساتی نظیر موارد زیر را تجربه کند:

  • حساسیت خفیف سینه‌ها
  • افزایش ترشحات
  • اضطراب
  • افسردگی و غم
  • هوس‌های غذایی
  • تحریک‌پذیری
  • مشکل در خواب یا خواب زیاد

همچنین از نظر جسمی متوجه تغییراتی مانند موارد زیر شود:

  • نفخ و دل‌پیچه
  • اشتهای زیاد و علاقه به شیرینی
  • درد عضلات و مفاصل
  • درد معده
  • احساس خستگی

اما هنگامی که خونریزی شروع می‌شود، علائم PMS نیز کاهش می‌یابند. اکثر علایمی که فرد تجربه می‌کند معمولاً در یک الگوی قابل پیش‌بینی است اما تغییرات فیزیکی و احساسی که در سندرم پیش از قاعدگی خواهید داشت ممکن است از یک طیف خفیف تا شدید متفاوت باشد. با این حال، نباید باید به فرزند خود یاد دهید تا اجازه ندهد این مشکلات زندگی او را کنترل کنند. درمان‌ها و تنظیم شیوه زندگی می‌تواند در کاهش یا مدیریت علائم و نشانه‌های سندرم پیش از قاعدگی بسیار کمک‌کننده باشند. شما نیز به عنوان والدین و افرادی که در این دوران همراه او هستند، می‌توانید با درک احساسات ناشی از PMS و شناخت دوران قاعدگی نوجوان خود به او در مقابله با احساسات کمک کنید.

میزان خون‌ریزی در دوران قاعدگی

خونریزی یک اتفاق طبیعی در قاعدگی است اما اگر خون‌ریزی خیلی شدید و غیرطبیعی باشد و منجر به افت فشار شدید در نوجوان شود حتماً باید مسئله را با پزشک مطرح کرد.

علائمی که در زیر برای شما آورده‌ایم، از نشانه‌های خونریزی پریودی شدید در دختران نوجوان است. این موارد شامل:

  • نیاز به تعویض پد هر یک یا دو ساعت
  • دوره‌های قاعدگی بیش از ده روز
  • نشت دائمی خون به لباس زیر
  • غیبت در مدرسه و سایر فعالیت‌ها به دلیل درد شدید و خونریزی

ترشحات غیر طبیعی واژینال در دوران قاعدگی

یکی از مشکلات که در این دوران ممکن است نوجوان دختر شما با آن روبرو شود ترشحات غیرطبیعی است. البته باید بدانید که محیط واژن خانم‌ها همواره به وسیله ترشحات طبیعی، مرطوب و تمیز نگه داشته می‌شود. اما اگر این ترشحات رنگ و غلظت غیر طبیعی و بدبو داشته باشند یک زنگ خطر است. زیرا می‌تواند نشانه وجود عفونت باشد و حتماً باید توسط پزشک بررسی شود.

پریودهای نامنظم

یکی از مشکلات دوران قاعدگی دختران که باید بسیار مورد توجه قرار بگیرد نامنظم بودن دوران پریودی است. البته در ابتدای شروع این دوران تا یک تا دو سال این نامنظم بودن کاملاً طبیعی است اما اگر این روند همیشگی شده باشد باید با مراجعه به متخصص زنان علت آن کشف و درمان شود.

از جمله دلایلی که می‌تواند سبب نامنظم شدن پریود در دختران شود می‌توان به وجود کیست‌های تخمدانی، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (تنبلی تخمدان)، وجود فیبروم رحمی، اختلالات تیروئیدی، استرس مزمن، فعالیت بدنی سنگین و غیراصولی، چاقی یا کمبود وزن اشاره کرد.

درد شکمی شدید در دوران پریودی دختران

یکی از مشکلاتی که در سیکل عادت ماهیانه اغلب بانوان با آن درگیر می‌شوند دردهای شکمی، درد کمر و گرفتگی عضلات است. این درد به طور معمول وجود دارد مگر آنکه آنقدر شدید شود که فرد قادر به انجام کار دیگری نباشد. در این صورت احتمال ابتلا به دیسمنوره وجود دارد و باید به پزشک مراجعه کنید. به قاعدگی دردناک و احساس درد شکمی غیرمعمول در خانم‌ها دیسمنوره می‌گویند.

قاعدگی در دختران

سندرم شوک سمی (TSS)

رعایت بهداشت در سیکل عادت ماهیانه بسیار مهم است زیرا در صورت عدم رعایت آن نوجوان می‌تواند به عفونت و بیماری مبتلا شود.

یکی از بیماری‌هایی که در صورت عدم رعایت بهداشت بر اثر سموم باکتریایی در بدن نوجوان ممکن است ایجاد ‌شود سندرم شوک سمی است. این بیماری با علائمی مثل تب، افت فشار خون، اختلال خواب، گیجی و سردرگمی، بثورات پوستی و نارسایی‌ همراه است که در صورت مشاهده باید سریع به پزشک مراجعه کرد.

راهکارهایی برای مقابله با درد پریودی در نوجوانان

شروع دوران قاعدگی برای تعداد نسبتاً کمی از نوجوانان با دوره‌های عادی و منظم است اما اکثریت دختران نوجوان پریودی نامنظم و همراه با دردهای شدید قاعدگی دارند. در واقع طبق مطالعه‌ای، تقریباً ۸۰ درصد دختران نوجوان پریودی سنگین و دردناکی را تجربه می‌کنند که با دردهای مکرر و گرفتگی زیر شکم که در طول دوران خونریزی به خصوص دو روز اول اتفاق می‌افتد همراه است.

همه این مشکلات به هورمون‌ها و هماهنگی مغز و بدن مربوط می‌شود و بسیاری از مواقع به دلیل ناپختگی مغز یک نوجوان، دوران قاعدگی آن‌ها بسیار سنگین هستند. اما خوشبختانه با افزایش سن، مغز به ارسال پیام به تخمدان‌ها و رحم عادت می‌کند و با گذشت زمان، ارتباط مغز/بدن بالغ‌‌تر خواهد شد و دختران هم سیکل ماهیانه منظم‌تری خواهند داشت و هم درد کمتری را تجربه می‌کنند.

برای این که فرزند شما در این دوران درد کمتری را تجربه کند، راهکارهای زیر می‌توانند مفید باشند:

  • ورزش منظم
  • رژیم غذایی سالم و متعادل
  • خواب کافی
  • کاهش استرس
  • استفاده از مسکن‌های درد در دوران پریودی
  • استراحت
  •  استفاده از کیسه آب گرم و دمنوش‌ها برای کنترل درد
قاعدگی در دختران

آموزش‌های دوران پریودی به دختران

وقتی دختر نوجوان شما برای اولین بار پریود می‌شود شما باید به او آموزش‌هایی را  بدهید که بتواند از خودش مراقبت کند. این آموزش‌ها به شرح زیر است:

نحوه استفاده از پد و تامپون را به او نشان دهید و سیکل ماهیانه او را ردیابی کنید

شما به عنوان والدین یک دختر نوجوان باید وقت بگذارید و به او نحوه استفاده صحیح از پد را نشان دهید، به طوری که اگر شما در کنار او حضور نداشتید، او بداند چه کاری باید انجام دهد. به او بگویید که برای جلوگیری از نشتی خون به لباس زیر چه کند و چه لباس‌هایی مناسب استفاده در این دوران است.

علاوه بر این، به دخترتان کمک کنید یاد بگیرد که پس از شروع دوران قاعدگی، پریودی خود را با استفاده از نرم‌افزارهای مختلف ردیابی کند، زیرا این کار باعث می‌شود استرس و اضطراب دختران نوجوان در مقابله با این دوران کاهش یابد و دیگر ترسی از پریودی نداشته باشند.

در مورد اینکه اگر در مدرسه اتفاق افتاد چه کاری باید انجام دهید بحث کنید

به فرزندتان توضیح دهید که اگر در مدرسه احساس کرد زمان پریودش فرا رسیده، اجازه بگیرد تا برای بررسی به دستشویی برود. برای راحتی او می‌توانید یک پد در کیف کتاب یا کمد مدرسه آن‌ها بگذارید که در صورت نیاز از آن استفاده کند. یک پد کوچک می‌تواند به راحتی در یک کیف پول یا یک کیف دستی کوچک قرار گیرد.

قاعدگی در دختران

ورزش دوران قاعدگی

دوران پریودی برای هر فردی متفاوت است اما برخلاف عقاید قدیمی که با فعالیت در دوران عادت ماهیانه مخالف بود، در تحقیقات جدید فعالیت ورزشی در حد نرمال توصیه شده است. اول از همه به لطف اندورفین، هورمون احساس خوب که در حین ورزش ترشح می‌شود به فرد کمک خواهد کرد تا خلق‌وخوی خوبی داشته باشد و از آنجایی که این هورمون یک مسکن طبیعی است، می‌تواند درد دوران قاعدگی را نیز کاهش دهد. علاوه بر این، ورزش در طول پریود یا دوره قاعدگی جریان خون را به سمت رحم افزایش می‌دهد و باعث کاهش گرفتگی عضلات نیز می‌شود.

رعایت بهداشت و حمام کردن در دوران قاعدگی

باور غلط دیگری که در مورد دوران قاعدگی وجود داشت، حمام نکردن در روزهای پریودی است. باید بگوییم هیچ مدرکی مبنی بر مضر بودن حمام کردن یا استخر رفتن وجود ندارد و این موارد هیچ تأثیری بر جریان خون یا دردها نخواهند داشت بنابراین مشکلی برای حمام کردن در این دوران نیز وجود ندارد.

همچنین به او در مورد رعایت بهداشت نکاتی را یادآور شوید. مثلاً به او بگویید که باید پد بهداشتی خود را نهایت 4 الی 5 ساعت یکبار عوض کند و به تمیزی لباس زیرش اهمیت بدهد.

سؤالات متداول

دوران قاعدگی چیست؟

دختران با رسیدن به سن بلوغ قاعدگی بک بار در ماه خون و بافتی که در دیواره رحمشان سبب ایجاد لایه ضخیم شده است را از طریق رحم و واژن دفع می‌کنند. به این سیکل ماهانه دوران قاعدگی می‌گویند.

دختران از چه سنی پریود می‌شوند؟

هیچ سن دقیق و درستی برای شروع دوران قاعدگی نمی‌توان بیان کرد. اما به طور کلی، عادت ماهیانه از 9 تا 14 سالگی شروع می‌شود.

برای درد دوران پریود دختران چه می‌توان کرد؟

در دوران قاعدگی بهتر این از کیسه آب گرم و دمنوش‌ها و مسکن‌ها برای کنترل درد استفاده کرد. همچنین نوجوان باید خواب کافی و تغذیه مناسب در این دوران داشته باشد.

PMS یا سندروم پیش از قاعدگی چیست؟

در روزهای قبل از تخمک‌گذاری  ممکن است دختران نوجوان از نظر جسمی و روانی تغییراتی در خود احساس کنند که به مجموع این تغییران سندروم پیش از قاعدگی یا PMS گفته می‌شود.

25 مقاله

درباره نویسنده
کارشناس روانشناسی
مقالات

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

×
استاندارهای رشد فرزند

هرآنچه که در مورد وضعیت استاندارد رشد نوجوان یازده ساله باید بدانید