تست کتل و سنجش هوش تصویری افراد

زمان تقریبی مطالعه: 11 دقیقه

آشنایی با تست کتل

تست کتل که به آن تست هوش تصویری کتل نیز می‌گویند نسبت به تست‌های هوش دیگر دشوارتر است و استاندارد بالایی نسبت به تست ریون و دیگر تست‌ها دارد. کتل یک آزمون پر کاربرد محسوب می‌شود که تا به حال در بسیاری از کشورها توسط بسیاری از مشاوران و روان‌شناسان مورد استفاده قرار گرفته است

ریموند برنارد کتل در سال 1905 در شهر استافوردشایر انگلستان متولد شد. او در 25 سالگی مدرک دکترای خود را در رشته روان‌شناسی دریافت کرد، و بعد از 8 سال به آزمایشگاه ثرندایک در دانشگاه کلمبیا دعوت شد. او پس از فعالیت در این آزمایشگاه توانست مقام استادی را در بهترین دانشگاه‌های آمریکا کسب نماید.

او با دانشمندان و روان‌شناسان بسیار معروفی همکاری داشت که یکی از این روان‌شناسان، چارلز اسپیرمن بود که روش تحلیل عاملی را به وجود آورد. کتل بر اثر دوستی با اسپیرمن، از نظریه تحلیل عاملی او در تحلیل نظریه‌های هوش و شخصیت خود استفاده کرد.

اهمیت و ضرورت انجام تست کتل کودکان

تحقیقات روان‌شناسی زیادی نشان داده‌اند که اگر می‌خواهید تغییرات اساسی در هوش فرزند خود ایجاد کنید چنین امری در دوران کودکی امکان‌پذیر است که بهترین زمان برای پرورش هوش و استعدادهای کودکان است. به همین دلیل است که سنجش هوش کودک بسیار حائز اهمیت است.

سن طلایی برای شناخت، هدایت و تقویت توانایی‌های هوشی در کودکان زیر ۱۳ سال است و روان‌شناسان معتقدند کودکانی که در این سن طلایی آموزش‌های لازم و مربوط به خود را با توجه به سطح توانایی‌هایشان ببینند، قطعاً در سنین بالاتر در مهارت‌هایی که در آن هوش دارند موفق‌تر از سایر کودکان عمل می‌کنند و هدفمندتر زندگی خواهند کرد.

اجرای تست کتل به شما والدین و معلمان گرامی کمک می‌کند تا دانش‌آموزانی که اختلال یادگیری دارند را به صورت علمی و دقیق شناسایی کنید.

با اجرای تست هوش (IQ) کتل، کودکانی که دارای هوش بالاتری هستند از این طریق شناسایی می‌شوند که شما می‌توانید برای پیشرفت آنها برنامه‌های تسریع شده در نظر بگیرید.

آزمون کتل توانایی فرد را در هوش متبلور و سیال نشان می‌دهد که راهنمای خوبی برای مسیرهای حرفه‌ای است.

تست هوش کتل کودکان، افرادی که ضریب هوشی بالایی دارند را شناسایی می‌کنند که این افراد می‌توانند در المپیادها و رقابت‌های علمی برتر شرکت کنند.

آزمون هوش کتل کودکان ابزار قدرتمند و دقیقی برای سنجش هوش تجسمی و هوش منطقی ریاضی در کودکان است.

تست هوش کتل چگونه طراحی شد

تست کتل که به آزمون هوش منصفانه فرهنگ (CFIT) نیز معروف است برای سنجش هوش بدون تعصبات فرهنگی ایجاد شد. کتل معتقد بود که آزمون‌های غیرکلامی بهترین روش برای سنجش میزان هوش در افراد است.

کتل بر این باور بود که سنجش هوش متبلور که نتیجه تجربیات و آموخته‌های فرد در طول زندگی است کار سختی نیست؛ ولی اندازه‌گیری هوش سیال که توانایی ذاتش فرد برای کسب دانش و حل مسئله است به راحتی متبلور نیست.

بنابراین، تصمیم گرفت تا آزمونی جهت سنجش هوش سیال طراحی کند. تست هوش کتل در کودکان برای اولین‌بار در سال 1930 منتشر شد؛ بازبینی‌های بعدی در سال‌های 1940، 1944 و 1961 انجام گرفت، زیرا این آزمون در ترتیب، سختی و قالب تغییراتی داشت. 

این تست امروزه به نام تست هوش کتل معروف شده است و در سه مقیاس تقسیم‌بندی شده است. به این صورت که تست هوش مقیاس 1 دارای 8 زیر آزمون، تست هوش مقیاس 2 دارای 4 زیر آزمون و تست هوش مقیاس 3 نیز دارای 4 زیر آزمون است و هر کدام از این مقیاس‌ها برای یک گروه سنی خاص مناسب هستند.

تست کتل چه چیزی را اندازه‌گیری می‌کند؟

کتل انگیزه خود درباره ساختن آزمون هوش را این‌گونه توضیح می‌دهد «اساساً ما به آزمونی نیاز داریم که بتواند هوش افراد متعلق به فرهنگ‌ها، زبان‌ها، سطوح اجتماعی، اقتصادی و تحصیلی مختلف را بدون تأکید روی چنین عواملی اندازه‌گیری کند.»

هدف اصلی تست کتل مشخص نمودن پایدارترین هسته توانایی ذهنی پایه است و مفروضه‌های آن که عبارت‌اند از: یکسان بودن مواد آزمون نسبت به تجارب فرهنگـی – یعنی تجاربی که بر پاسخ آزمودنی تأثیر نخواهند گذاشت.

این آزمون برای سنجش هوش افراد درخشان و برجسته، ابزار سودمندی محسوب می‌شود.

انواع هوش از نظر تست کتل

کتل نظریه هوش عمومی یا g را مطرح کرد و معتقد بود که این هوش از «هوش سیال» و «هوش متبلور» تشکیل شده است و به عبارت دیگر کتل، هوش را به دو نوع هوش متبلور و هوش سیال تقسیم کرد.

هوش متبلور

هوش متبلور از تجربیات فرد مانند دانش عمومی و حافظه کلامی به دست می‌آید. تصور می‌شود که آموزش و تحصیل در هوش متبلور تأثیر می‌گذارد.

هوش متبلور از دوران کودکی تا حدود 65 سالگی رشد می‌کند و بعد از این سن رو به افول می‌رود. هوش متبلور توسط مناطقی که بر ذخیره‌سازی و کاربرد حافظه طولانی مدت تأثیر می‌گذارند؛ یعنی هیپوکامپس مدیریت می‌شود.

هوش سیال

هوش سیال به عنوان توانایی بیولوژیکی برای کسب دانش و حل مسئله در نظر گرفته می‌شود؛ بنابراین، آزمون تست کتل برای سنجش هوش سیال از طریق سرعت استدلال، استدلال استقرایی و استدلال فضایی است که همه مستقل از فرهنگ و مدرسه انجام می‌شوند.

توانایی استدلال لحظه‌ای شما، توانایی حافظه، توجه و تحلیل اطلاعات نیز در جزء هوش سیال هستند. این هوش تحت کنترل مناطقی از جمله قشر کمربندی قدامی و قشر پیش پیشانی خلفی است که بر حافظه کوتاه مدت تأثیر می‌گذارند.

هوش سیال در تست کتل در سنین کودکی و نوجوانی در بالاترین سطح خود قرار دارد و بعد از سن بیست سالگی رو به افول می‌رود و این کاهش با انحطاط مخچه سمت راست همراه است.

با سنجش این هوش می‌توان اختلالات هم تشخیص داد به این صورت که روند کاهش این هوش در افراد اختلال طیف اوتیسم و آنها که دچار سندرم آسپرگر هستند سریع‌تر است.

این نکته را در نظر داشته باشید که دو نوع هوش سیال و متبلور با هم در ارتباط هستند و در تست‌های هوش کنار یکدیگر اندازه‌گیری می‌شوند. مانند تست هوش وکسلر که ترکیب هوش جاری و متبلور را اندازه می‌گیرد.

نحوه انجام آزمون هوش کتل

تست کتل یک آزمون تصویری است و کاملاً ماهیت بصری دارد. شما در هر سؤال با تعدادی تصویر همراه با یک جای خالی رو به رو می‌شوید که از بین گزینه‌های ارائه شده باید تصویر مناسب را برای جای خالی پیدا کنید. این تست هوش درجه دشواری و استاندارد بالاتر نسبت به تست‌های رایج دیگر را دارد.

البته از جمله ایرادات این تست این است که به شکل افراطی به هوش تصویری افراد وابسته است.

از روی تست کتل، 4 نسخه برای بزرگسالان و کودکان طراحی شده است که عبارت‌اند از:

تست هوش کتل در کودکان فرم A          

تست هوش کتل در کودکان فرم B

تست هوش کتل بزرگسالان فرم     A

نکته مهم این است که سؤالات این دو فرم یکسان نیستند؛ اما از نظر سختی، ساختار و نحوه اجرا کاملاً شبیه هم هستند. یکی از علل تهیه تست کتل در دو نسخه به این دلیل است که اجرای کامل آن زمان زیادی می‌خواهد در صورتی که شما بخواهید زمان کمتری صرف کنید یکی از این دو نسخه را می‌توانید تکمیل کنید اگر زمان کافی را دارید می‌توانید هر دو نسخه را با هم جواب دهید.

علت دیگر آن این است که پس از یک بار آزمون دادن برای آزمون مجدد آن می‌توانید به فرم موازی آن یعنی فرم B مراجعه نمایید این کار به این دلیل است که اثر یادگیری و تکرار بر نتیجه شما تأثیرگذار نباشد.

مقیاس‌های تست هوش کتل

تست IQ کتل در دو نسخه بزرگسال و کودکان دارای 4 زیر مقیاس فرعی است که در ادامه آنها را توضیح می‌دهیم.

زنجیره‌ها: شامل 53 سؤال و 2 دقیقه زمان برای جواب دادن است که شامل زنجیرهای از اشکال که دارای نوعی ارتباط فزاینده با یکدیگر هستند و آزمودنی باید از میان گزینه‌ها پاسخی را انتخاب کند که به بهترین وجه کامل کننده هر سری است.

طبقه‌بندی: که شامل 54 سؤال و 4 دقیقه زمان برای جواب دادن لازم دارد. در این زیر آزمون، پنج شکل به صورت ردیفی به آزمودنی‌ها ارائه می‌شود و از آنها درخواست می‌گردد تا در هر ردیف گزینه‌ای که با بقیه اختلاف دارد را پیدا کند و به عبارتی باید گزینه‌ای را انتخاب کند که با بقیه متفاوت است.

ماتریس‌ها: شامل 53 سؤال و سه دقیقه زمان برای جواب دادن لازم دارد. در این مجموعه آزمودنی باید ماتریسی از اشکال را تکمیل کند یا به درستی طرح یا ماتریس ارائه دهنده را تکمیل نماید.

شرط‌ها (توپولوژی): 8 سؤال دارد و 4 دقیقه زمان برای پاسخگویی لازم است. در آن یک طرح نمونه و چند طرح پاسخ ارائه می‌شود و آزمودنی باید طرح هماهنگ با نمونه را مشخص نماید.

تست هوش کتل کودک

به جز آزمون هوش کتل برای بزرگسالان، تست کتل برای کودکان نیز وجود دارد. آزمون هوش کتل کودکان را می‌توان به صورت انفرادی یا گروهی انجام داد. این آزمون در سه مقیاس طبقه‌بندی شده است که مقیاس 1 شامل هشت خرده آزمون است در حالی که مقیاس‌های 2 و 3 هر کدام دارای چهار خرده آزمون هستند. این تقسیم‌بندی بر اساس سن و توانایی افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مقیاس 1: برای کودکان 4 تا 8 ساله (و بزرگ‌تر) و افراد دارای معلولیت ذهنی استفاده می‌شود.

مقیاس 2: برای کودکان 8-14 ساله و همچنین بزرگسالان متوسط استفاده می‌شود.

مقیاس 3: برای کودکان 14 سال به بالا و همچنین بزرگسالان باهوش برتر استفاده می‌شود.

نحوه امتیازدهی تست هوش کتل در کودکان با همتایان خود متفاوت است. در حالی که اکثر تست‌های هوش از انحراف استاندارد 15 و میانه 100 استفاده می‌کنند، کتل از انحراف استاندارد 24 استفاده می‌کند؛ بنابراین نمرات IQ معمولی افراد که در محدوده 85-115 قرار دارد، در تست هوش (IQ) کتل این محدوده بین 76 تا 124 است که به عنوان ضریب هوشی «متوسط» در نظر گرفته می‌شود.

سؤالات متداول