اختلال شخصیت مرزی در کودکان و نوجوانان چیست؟

زمان تقریبی مطالعه: 14 دقیقه

بیماری اختلال شخصیت مرزی که به اختصار BPD نیز نام دارد یک وضعیت سلامت روان است که در دسته بیماری‌های شخصیتی جای می‌گیرد. این اختلال باعث می‌شود که فرد فوران شدید احساسات را علاوه بر نوسانات شدید خلقی، روابط ناپایدار و مشکل در کنترل احساسات خود تجربه کند که او را معرض خطر بیشتری برای خودکشی یا رفتارهای خود ویران‌گرانه قرار می‌دهد. از آنجا که شخصیت مرزی به خصوص در دوران نوجوانی احتمال شیوع بالایی دارد، با ما در ادامه این مقاله همراه باشید تا با آگاهی از علائم آن برای تشخیص فوری آن اقدام کنید.

اختلال شخصیت مرزی در کودکان و نوجوانان چیست؟

اختلال شخصیت مرزی در کودکان و نوجوانان مانند بسیاری دیگر از اختلالات شخصیتی یک وضعیت جدی سلامت روان است. BDP در واقع به فقدان یک احساس پایدار از خود اشاره دارد و افراد مبتلا بدون آن که هویت ثابتی داشته باشند، دارای بی‌ثباتی هیجانی شدید هستند و اغلب با احساساتی نظیر کنترل تکانه، ترس شدید از رها شدن، و کم ارزشی دست و پنجه نرم می‌کنند.

این اختلال اغلب در نوجوانی و بزرگسالی تشخیص ظاهر می‌شود اما تشخیص آن ممکن است کمی طول بکشد. بیماری اختلال شخصیت مرزی در سنین نوجوانی به دلیل بار بیش از حد احساساتی که نوجوانان با آن سروکار دارند، می‌تواند باعث شود که آن‌ها در برقراری ارتباط با دیگران مشکل پیدا کنند.

عدم مهارت در برقراری ارتباط زمینه‌های منزوی شدن نوجوان را نیز فراهم می‌کند که این می‌تواند باعث مستعدتر شدن رفتارهای خود ویرانگر مانند آسیب به خود یا افکار خودکشی شود. با نداشتن احساس روشن از خود، احساس آشفتگی و استرس به سراغ نوجوان می‌آید بنابراین، برخوردها و سناریوهایی که باید مدیریت آن‌ها نسبتاً آسان باشد، دشوار خواهد بود.

سن و شیوع اختلال شخصیت مرزی

بسیاری از کارشناسان استدلال کرده‌اند که شخصیت مرزی نباید در افراد کمتر از 18 سال تشخیص داده شود، زیرا از نظر فنی، شخصیت آن‌ها هنوز به طور کامل شکل نگرفته است. با این حال، در جدیدترین ویرایش راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، تغییراتی داده شده که با توجه به آن می‌توان این اختلال را در نوجوانان زیر 18 سال نیز تشخیص داد. اما همچنان شیوع این اختلال در کودکان زیر 13 سال بسیار نادر است.

اختلال شخصیت مرزی شایع‌تر از آن چیزی است که بسیاری از مردم تصور می‌کنند و تقریباً 1.6 درصد از بزرگسالان ایالات متحده را تحت تأثیر قرار می‌دهد. با این حال، این تعداد ممکن است بیشتر باشد، زیرا بسیاری از افراد مبتلا به BPD به اشتباه PTSD، ADHD، اختلال دوقطبی یا افسردگی تشخیص داده می‌شوند.

از آنجایی که این اختلال شایع و پیچیده است، شناخت علائم و نشانه‌های آن کمک می‌کند تا اختلال هر چه زودتر BPD تشخیص داده شود و سریع‌تر می‌توان آن را درمان کرد.

نشانه‌های اختلال شخصیت مرزی در نوجوانان

مطابق معیارهای تشخیصی DSM-5 علائم BPD برای نوجوانان و بزرگسالان تفاوتی ندارد، اما با این وجود برخی از کارشناسان معتقدند که علائم شخصیت مرزی در نوجوانان قدری متفاوت است. این علائم معمولاً در اواخر دوران نوجوانی ظاهر می‌شوند و یک رویداد نگران‌کننده یا تجربه استرس‌زا می‌تواند علائم را تحریک یا شدت آن را بیشتر کند.

با گذشت زمان، علائم معمولاً کاهش می‌یابد و ممکن است به طور کامل از بین بروند اما تشخیص و درمان برای جلوگیری از بروز و شدت گرفتن علائم ضروری خواهد بود.

به طور کلی علائمی که متخصص سلامت روان برای تشخیص اختلال شخصیت مرزی در نوجوانان به دنبال آن می‌گردد شامل:

ترس از رها شدن

 افراد مبتلا به BPD معمولاً از احساس تنهایی رنج می‌برند. آن‌ها بیشتر احساس می‌کنند که رها شده‌اند یا مورد بی‌توجهی قرار گرفته‌اند، به همین دلیل احساس ترس یا خشم شدی را از خود بروز می‌دهند. این افراد ممکن است عزیزان خود را ردیابی کنند و نگذارند که دور شوند. این افراد همچنین ممکن است قبل از اینکه کسی خیلی با آن‌ها صمیمی شود، آن‌ها را از خود برانند تا از طرد شدن جلوگیری کنند.

روابط ناپایدار و وابستگی شدید

 حفظ روابط شخصی سالم در اختلال شخصیت مرزی چالش برانگیز است زیرا آن‌ها دیدگاه خود را نسبت به دیگران به طور ناگهانی و چشمگیر تغییر ‌می‌دهند. برای مثال اگر این افراد امروز کسی را ایده‌آل خود بدانند ممکن است فردا همان فرد را بی‌ارزش بنامند و بالعکس. در مجموع دوستی، ازدواج و روابط آ‌نها با اعضای خانواده اغلب آشفته و بی‌ثبات است.

خودانگاره یا احساس ناپایدار از خود

اغلب تصوری که افراد BDP از خود دارند مخدوش یا نامشخص است و اغلب احساس گناه یا شرم می‌کنند و خود را «بد» می‌پندارند. آن‌ها همچنین ممکن است به طور ناگهانی تصوری که از خود دارند را نیز تغییر دهند و اهداف، نظرات، شغل یا دوستان خود را عوض کنند. از جمله رفتارهایی که در این افراد دیده می‌شود نیز تمایل به تخریب پیشرفت خود است. به عنوان مثال، آن‌ها ممکن است عمداً در یک آزمون مردود شوند، روابط خود را خراب کنند یا از یک شغل اخراج شوند.

تغییرات سریع خلق و خو

در اختلال شخصیت مرزی نوجوانان تغییرات ناگهانی را در احساس خود نسبت به دیگران، خود و دنیای اطراف خود محتمل است. احساسات غیرمنطقی از جمله عصبانیت غیرقابل کنترل، ترس، اضطراب، نفرت، غم و عشق به طور مکرر و ناگهانی در آن‌ها تغییر می‌کنند. این نوسانات معمولاً فقط چند ساعت و به ندرت بیشتر از چند روز طول می‌کشد.

رفتار تکانشی و خطرناک

 اپیزودهای رانندگی بی پروا، دعوا، قمار، مصرف مواد، پرخوری و یا فعالیت جنسی ناایمن در میان افراد مبتلا به BPD رایج است.

رفتارهای مکرر خودآزاری یا خودکشی

در اختلال شخصیت مرزی در نوجوانان فرد ممکن است نقاط مختلف بدن خود را بریده، بسوزاند یا صدمه بزنند (خودآزاری) و یا تهدید به انجام این کار کنند. افکار خودکشی در این نوجوانان بسیار رایج است. این اعمال خود ویرانگر معمولاً با طرد شدن، رها شدن احتمالی یا ناامیدی برای یک عزیز یا معشوق آغاز می‌شود.

احساس پوچی دائمی

 احساس غمگینی، بی‌حوصلگی، ناتوانی یا «تهی بودن»  علاوه بر احساس بی‌ارزشی و نفرت از خود علایم رایج BPD به شمار می‌رود.

مسائل مربوط به مدیریت خشم

 افراد مبتلا به BPD در کنترل خشم خود مشکل دارند و اغلب به شدت عصبانی می‌شوند. آن‌ها ممکن است خشم خود را با کنایه‌های گزنده، تلخی یا طعنه‌های عصبانی ابراز کنند. زمانی که خشم آن‌ها فرو می‌نشیند اغلب احساس شرم و گناه به سراغ آن‌ها می‌آید.

افکار پارانوئید موقت

اپیزودهای تجزیه‌ای، افکار پارانوئید و گاهی اوقات توهم ممکن است در اثر استرس شدید، معمولاً ترس از رها شدن، رخ دهند. این علائم موقتی هستند و معمولاً آنقدر شدید نیستند که به عنوان یک اختلال جداگانه در نظر گرفته شوند.

والدین باید به این نکته مهم توجه داشته باشند که همه افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی همه این علائم را تجربه نمی‌کنند. شدت، فراوانی و طول مدت علائم برای هر فرد منحصر به فرد است.

علل ابتلا به اختلال شخصیت مرزی

عواملی که ممکن است منجر به بروز اختلال شخصیت مرزی در نوجوانان شود بسیار شبیه به عوامل خطر بروز اختلال در بزرگسالی است. در واقع، بسیاری از عوامل خطر محیطی برای BPD در دوران کودکی رخ می‌دهد و زمینه‌ساز بروز این اختلال در بزرگسالی می‌شود.

به طور کلی عواملی که خطر ابتلا به شخصیت مرزی در افراد را افزایش می‌دهد شامل:

• تفاوت‌های مغزی: در افراد مبتلا به BPD، بخش‌هایی از مغز که احساسات و رفتار را کنترل می‌کند، در برقرار ارتباط با مشکل مواجه هستند. این مشکلات بر نحوه عملکرد مغز آنها تأثیر می‌گذارد.
• سوءاستفاده یا آسیب‌های دوران کودکی: تا 70 درصد از کسانی که با بیماری شخصیت مرزی درگیر هستند در کودکی آزار جنسی، عاطفی یا جسمی را تجربه کرده‌اند. مواردی مانند اختلال مصرف مواد در والدین، بی‌توجهی در دوران کودکی و همچنین جدایی یا از دست دادن والدین با شخصیت مرزی در بزرگسالان و نوجوانان ارتباط نزدیکی دارد.
• سابقه خانوادگی: کودکانی که والدین آنها دارای پیشینه مشکلات روانی هستند (مانند افسردگی، سوءمصرف مواد یا شخصیت ضد اجتماعی) در معرض خطر بیشتری برای BPD قرار می‌گیرند.
• تأثیرات ژنتیکی: مطابق تحقیقات اختلال بردرلاین در خانواده‌ها دیده می‌شود و حتی یک جزء ژنتیکی این اختلال ارثی است.

بیماری اختلال شخصیت مرزی در نوجوانان چطور تشخیص داده می شود؟

شخصیت با رشد کودک و نوجوان به تکامل می‌رسد و تغییر می‌کند؛ بنابراین متخصصان سلامت روان معمولاً تا سن 18 سالگی تشخیص قطعی برای این اختلال نمی‌دهند. البته در موارد نادری، اگر علائم قابل توجه باشد و حداقل یک سال طول بکشد، ممکن است یک فرد کمتر از 18 سال به BPD تشخیص داده شود.

تشخیص اختلالات شخصیت، از جمله اختلال شخصیت مرزی، می‌تواند دشوار باشد. زیرا اکثر افراد مبتلا به اختلالات شخصیتی بینشی نسبت به رفتارهای مخرب و الگوهای فکری خود ندارند. در حقیقت این افراد بیشتری زمانی برای دریافت کمک مراجعه می‌کنند که با عوارضی مانند افسردگی یا اضطرابی که در نتیجه این اختلال به وجود آمده، روبه‌رو می‌شوند.

پس از مراجعه به متخصص سلامت روان، آن‌ها یک مصاحبه و گفتگوی کامل در مورد علائم با فرد انجام می‌دهند و سؤالاتی در این زمینه می‌پرسد:

• سابقه پزشکی شخصی و سابقه پزشکی خانوادگی، به ویژه تاریخچه شرایط سلامت روان
• سابقه کار قبلی
• کنترل ضربه (impulse control)

متخصصان سلامت روان اغلب با خانواده و دوستان فرد نیز صحبتی خواهند داشت تا بینش بیشتری در مورد رفتارها و تاریخچه آن‌ها جمع‌آوری کنند.

رفتارهایی که می‌تواند در نوجوانان نشانه شخصیت مرزی باشند

• احساس خوب بودن در لحظه و سپس احساس ناامیدی عمیق، عصبانیت، غمگینی یا اضطراب
• احساسات یا خلقیاتی که خیلی سریع تغییر می‌کنند
• احساس خارج شدن از کنترل یا عدم توانایی در کنترل احساسات
• خودآزاری در پاسخ به درد عاطفی یا در هنگام بحران
• احساس ناامیدی و فرسودگی، فکر آسیب رساندن به خود یا دیگران
• بسیار حساس به انتقاد و طرد شدن و ترس از ترک شدن
• اغلب اوقات  احساس می‌کنند با آن‌ها بدرفتاری شده یا دچار سوءتفاهم می‌شوند
• دوره‌هایی از احساس بی‌حسی یا خالی بودن در درون، یا «بریده شدن» و قطع ارتباط با واقعیت
• مشکلات مربوط به عزت نفس، اعتماد به نفس، یا درک کمی از اینکه چه کسی هستند
• احساس گناه، شرمساری و تمایل به تنبیه خود در برخی موارد
• تمایل به احساسی عمل کردن و در نتیجه قرار دادن خود در معرض خطر
• تمایل به وارد شدن به روابط بسیار شدید، سپس تجربه مشکلات در روابط مانند کنترل یا سوءاستفاده، یا ترس از طرد و رها شدن
• داشتن استانداردها و انتظارات بسیار بالا از خود و دیگران
• کمک خواستن یا برقراری ارتباط مؤثر با ناراحتی برایشان مشکل است

درمان اختلال شخصیت مرزی در نوجوانان

آنچه به عنوان درمان اختلال شخصیت مرزی شناخته شده نه دارو بلکه درمان روان‌شناختی معرفی شده است. در درمان این بیماری، دارو نقش حمایتگر را دارد و بیشتر برای درمان و کنترل عوارض جانبی مانند اضطراب و افسردگی استفاده می‌شود.

خوشبختانه این اختلال در نوجوانان با موفقیت قابل درمان است و هرچه زودتر تشخیص داده شود راحت‌تر قابل درمان خواهد بود. برای تشخیص باید نیازهای درمانی هر نوجوان به صورت جداگانه ارزیابی شود، اما به طور کلی درمان اختلال مرزی می‌‌تواند موارد زیر را در بر بگیرد:

رفتار درمانی دیالیکتیک (DBT):

 این نوع درمان به طور خاص برای افراد مبتلا به BPD ایجاد شده و به ویژه برای نوجوانان بسیار خوب نتیجه می‌دهد. رفتار درمانی دیالیکتیک بر کمک به پذیرش واقعیت زندگی و رفتارهای خود و همچنین کمک به یادگیری تغییر زندگی خود از جمله رفتارهای غیرمفید تمرکز دارد. این مهارت‌ها به نوجوان در کنترل احساسات شدید، کاهش رفتارهای خود مخرب و بهبود روابط کمک می‌کند.

درمان شناختی رفتاری (CBT):

 CBT یک نوع درمان ساختاریافته و هدف گرا است که وضوح و بینش ارزشمندی را برای نوجوانی در بحران به ارمغان می‌آورد. این نوع درمان به فرد کمک می‌کند تا احساسات خود را بشناسد و ببیند چطور افکار بر رفتار تأثیر می‌گذارد. در واقع شناخت احساسات مهارتی است که نوجوانان با شخصیت مرزی آن را نیاموخته‌اند. از طریق CBT، نوجوان می‌تواند افکار و رفتارهای منفی را بیاموزد و یاد بگیرد که الگوها و عادات فکری سالم‌تری اتخاذ کند.

درمان های تجربی:     

درمان‌های تجربی شامل هنر درمانی، موسیقی درمانی، ماجراجویی درمانی و درمان به کمک آسیب می‌شود. چنین روش‌های مبتنی بر تجربه به نوجوانان کمک می‌کند تا عزت نفس خود را افزایش دهند.

داروهای اختلال شخصیت:

از آنجایی که مزایای داروهای تجویزی برای اختلال شخصیت مرزی مشخص نیست، روانپزشکان معمولاً داروها را به عنوان درمان اصلی برای BPD تجویز نمی‌کنند.

اما در برخی موارد، روانپزشک ممکن است داروهایی را برای درمان علائم خاص یا شرایط سلامت روانی همزمان توصیه کند. داروها برای کاهش و درمان اضطراب و افسردگی به کار گرفته می‌شوند، نوسانات خلقی را تنظیم می‌کنند یا در کنترل رفتارهای تکانشی اثر می‌گذارند. داروهای ضد روان‌پریشی (اعصاب) نیز برای به برخی از افراد مبتلا به BPD تجویز می‌شود.

اختلالات همراه با شخصیت مرزی

بروز اختلال مرزی در نوجوانان ممکن است با سایر اختلالات روانشناختی نیز همراه باشد. افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی اغلب دارای سایر شرایط سلامت روان از جمله موارد زیر هستند:

• اختلالات خلقی  (80 تا 96 درصد مبتلایان)
• اختلالات اضطرابی (88%)
• اختلال مصرف مواد (64%)
• اختلالات خوردن (53%)
• اختلال کمبود توجه/بیش فعالی (ADHD) (10 تا 30 درصد)
• اختلال دوقطبی (15%)
• اختلالات جسمی (10%)

نقش خانواده در درمان اختلال شخصیت مرزی

نوجوانان در طول درمان به یک ساختار حمایت عاطفی قوی نیاز دارند و به همین دلیل اعضای خانواده باید تشویق شوند که در طول فرآیند درمان همراه نوجوان شرکت کنند. در واقع مشارکت والدین می‌تواند منجر به نتایج درمان را تقویت کند زیرا وقتی پدر و مادر و خواهر و برادر بخشی از درمان باشند، همه می‌توانند از آن بهره ببرند.

علاوه بر این وقتی نوجوانان حمایت اعضای خانواده خود را به چشم ببیند، ممکن است مشارکت بیشتری داشته باشد و برای درمان شدن تلاش بیشتری کند. با آگاهی خانواده از علائم این بیماری، درک بهتری از رفتارها صورت می‌گیرد و دو طرف زندگی آسان‌تری را خواهند داشت.

بنابراین خانواده درمانی می‌تواند به همه کمک کند تا این وضعیت را بهتر درک کرده و یاد بگیرند که چگونه با آن کنار بیایند. بدین ترتیب اعضای خانواده با شناخت چرخه‌های رفتاری آسیب‌زا و مشکل در مدیریت تشخیص‌ها به نوجوان در کنترل رفتارهای خود مفید خواهد بود. همه این موارد آگهی فردی را که مبتلا به BPD تشخیص داده شده را بهبود می‌بخشد.

سؤالات متداول