زمان تقریبی مطالعه: 11 دقیقه
اعتیاد نوجوانان به سیگار از عواملی است که باعث به خطر افتادن سلامت جسمی و روانی آن‌ها می‌شود. شدت بیماری‌های تنفسی با مصرف دخانیات نیز افزایش پیدا می‌کند. تحقیقات به عمل آمده نشان می‌دهد؛ افرادی که در دوران نوجوانی به استعمال سیگار اعتیاد پیدا کرده‌اند؛ در دوران بزرگسالی نیز از این عادت خود پیروی می‌کنند. بیشتر از 87% بزرگسالان در سن 14سالگی تا 18 سالگی و 95 درصد آن‌ها در سن 21 سالگی برای اولین بار برای مصرف سیگار اقدام کرده‌اند.
بیشتر از 2500 نفر از کودکان و نوجوانان در یک روز برای کشیدن سیگار اقدام می‌کنند. حداقل 400 نفر از آن‌ها به استعمال سیگار در دوران نوجوانی ادامه می‌دهند. بررسی‌هایی که در این زمینه انجام شده است نشان می‌دهد در صورت پیشگیری نکردن استعمال سیگار در نوجوانان؛ بیشتر از 5 میلیون نفر آن‌ها در نهایت به دلیل عوارض ناشی از مصرف سیگار جان خود را از دست می‌دهند.
بر این اساس ما بر آن شدیم تا در این مطلب به توضیح علائم، دلایل و پیامدها و عوارض اعتیاد نوجوانان به سیگار در دوران پرچالش نوجوانی بپردازیم.
دلایل سیگار کشیدن در نوجوانان
بیشتر کودکان در دوران ابتدایی یا اوایل دوران نوجوانی مصرف سیگار را امتحان نمی‌کنند. در واقع آن‌ها تمایلی به استعمال دخانیات ندارند. اما با افزایش سن تمایل آن‌ها برای امتحان کردن سیگار نیز افزایش پیدا می‌کند. در بسیاری از شرکت‌های بازاریابی مواد مخدر؛ افراد سیگاری را جذاب، مستقل و انسان‌هایی شاد به تصویر می‌کشند.
این موضوع باعث می‌شود تا آن‌ها در دوران نوجوانی برای استعمال سیگار ترغیب شوند. اما علاوه بر تبلیغات، دلایل زیادی هستند که موجب استعمال سیگار در نوجوانان می‌شوند.
شایع‌ترین دلایل اعتیاد نوجوانان به سیگار کشیدن عبارت است از:
- استعمال سیگار توسط والدین
- فشار دوستان و همسالان برای کشیدن سیگار
- استعمال سیگار برای ایجاد حس استقلال
- پایین بودن قیمت سیگار نسبت به سایر مواد مخدر
- تمایل به تجربه و انجام کارهای جدید
- نداشتن شرایط مالی مناسب
- استرس و اضطراب
- نداشتن اعتماد به نفس کافی
- نداشتن توانایی کافی برای «نه» گفتن
دلایل روانشناسی سیگار کشیدن در نوجوانان
بیشتر انسان‌ها در دوران جوانی به ثبات روانی دست پیدا می‌کنند. به همین دلیل است که اغلب نوجوانان به دلیل مشکلات روحی و روانی به استعمال سیگار گرایش پیدا می‌کنند. اغلب روانشناسان بر این باور هستند که مهم‌ترین علت اعتیاد نوجوانان به سیگار، خانواده است. در واقع پذیرش سیگار از جانب خانواده، باعث تغییر نگرش کودک یا نوجوان نسبت به سیگار در آینده می‌شود.
این تغییر نگرش باعث می‌شود تا نوجوانان بدون نگرانی و ترس از جانب والدین، برای کشیدن سیگار اقدام کنند. به گفته پزشکان نیاز به مصرف سیگار؛ یک نیاز بیولوژیکی نیست. سیگاری بودن نوجوانان اصولاً به دلیل نداشتن آگاهی کافی، تربیت اشتباه، تأثیرات محیطی و… اتفاق می‌افتد. خانواده و دوستان علاوه بر بی اهمیت جلوه دادن مصرف سیگار؛ با ایجاد مشکلات متعدد روحی و روانی در نوجوان باعث اعتیاد شدید نوجوانان به سیگار می‌شوند.
والدین با حساسیت شدید، کاهش اعتماد به نفس نوجوانی، تشویق نکردن کارهای درست، افزایش اضطراب، کاهش عزت نفس و خودباوری، باعث می‌شوند تا نوجوان برای حفظ استقلال و نشان دادن خود به دوستان و اطرافیان؛ به استعمال سیگار بپردازند.
علائم سیگار کشیدن نوجوانان
اعتیاد نوجوانان به سیگار کشیدن از مسائل خطر آفرینی است که والدین می‌توانند در صورت تشخیص به موقع؛ به فرزندان خود برای ترک کردن آن کمک کنند. تشخیص سیگاری شدن نوجوانان مستلزم آن است که والدین و اطرافیان نوجوان از علائم این اعتیاد آگاه باشند و در صورت مشاهده این علائم بتوانند از اعتیاد نوجوانان به سیگار اطمینان حاصل کنند. برخی از نشانه‌های شایع اعتیاد نوجوانان به سیگار کشیدن عبارت است از:
- خارج شدن بوی بد از دهان و استفاده از آدامس یا خوشبو کننده برای رفع آن
- زرد شدن دندان‌ها با وجود استفاده از مسواک و دهان‌شویه
- سرفه‌های مزمن به دلیل تحریک شدن گلو و گرفتگی صدا
- تندخو و عصبانی شدن
- خارج شدن خلط در هنگام صبح
- ایجاد لکه‌های زرد روی انگشتان و ناخن‌ها
- تنگی نفس و خس‌خس کردن
- خارج شدن بوی دود از لباس و مو
عوارض آسیب زای اعتیاد به سیگار کشیدن در نوجوانان
شروع اعتیاد نوجوانان به سیگار در نهایت ممکن است باعث شود تا آن‌ها سالیان متوالی این عادت بد را ادامه دهند. نیکوتین و سیانید موجود در سیگار از مواد شیمیایی و سمی هستند که ممکن است در صورت استفاده مداوم باعث مرگ شوند. سیستم ایمنی بدن انسان فعال است.
به همین دلیل اغلب نوجوانان بلافاصله بعد از استعمال اولین سیگار؛ درد، سوزش، خارش را در گلو یا ریه خود احساس می‌کنند. با گذشت زمان، استفاده از سیگار باعث بروز عوارض و خطراتی می‌شود که برخی از آن‌ها عبارت هستند از:
- سکته قلبی و حملات قلبی
- سکته مغزی
- بیماری‌های قلبی و عروقی
- انواع سرطان ریه، دهان، لوزالمعده، گلو و دهانه رحم
- عفونت ذات‌الریه
- چروک شدن پوست صورت و تیرگی
- پوکی استخوان
- آسیب دیدگی و پوسیدگی دندان‌ها
- مشکلات و بیماری‌های تنفسی
- ابتلا به انواع عفونت
- دیابت
- مشکلات شنوایی
- مشکلات بینایی
- دور شدن از جمع خانواده و تبدیل شدن به فردی منزوی
- تمایل نداشتن به درس خواندن و گذراندن دوره‌های تحصیلی
- ترد شدن از جامعه و نداشتن جلوه اجتماعی و شخصیتی مناسب
- نداشتن تمرکز کافی در حین انجام فعالیت‌های مختلف
- ابتلا به بیماری‌های خطرناکی چون سرطان
- کنترل نداشتن روی رفتار و برخورد تند با دیگران
- گرایش به مصرف مواد مخدر و انواع روان گردان
- احتمال سقط جنین و مرگ نوزاد در صورت مصرف سیگار توسط مادر
- کاهش طول عمر بیشتر از 10 سال
روش‌های اصولی برای جلوگیری از سیگار کشیدن نوجوانان
اعتیاد نوجوانان به سیگار باید از همان دوران کودکی کنترل و پیشگیری شود. مراکز تحصیلی، کلاس‌های آموزشی، مراکز بهداشتی، خانواده و اطرافیان می‌توانند با ایجاد برنامه‌های متعدد از سیگاری شدن نوجوانان جلوگیری کنند. ترک کردن سیگار و مواد مخدر به دلیل داشتن مواد سمی و شیمیایی دشوار است. به همین جهت باید قبل از اعتیاد نوجوانان به سیگار، برای پیشگیری از آن اقدام شود.
چند راه اصولی برای جلوگیری از سیگار کشیدن نوجوانان عبارت است از:
- شناخت دوستان و اطرافیان نوجوانان و دور کردن او از دوستان خلافکار
- شرکت در کمپین‌های محلی و مدارس برای جلوگیری از مصرف سیگار و نشان دادن موضعی فعال برای مصرف نکردن دخانیات
- صحبت کردن در رابطه با عوارض و خطرات مصرف سیگار و پیامدهای آن
- آماده کردن فرزندان برای حضور در جامعه و توانایی نه گفتن
- نشان دادن ضررهای مالی و هزینه‌های هنگفت مصرف سیگار
- گذاشتن قرار ملاقات با روانشناسان و برطرف کردن ضعف‌های شخصیتی مانند خجالت و نداشتن اعتماد به نفس
نقش خانواده در پیشگیری از اعتیاد نوجوانان به سیگار
خانواده به عنوان نزدیک‌ترین فرد به یک نوجوان؛ می‌توانند برای پیشگیری از روی آوردن فرزندان خود به سیگار در دوران نوجوانی اقدام کنند. اولین کار برای پیشگیری از اعتیاد نوجوانان به سیگار، سیگار نکشیدن والدین در حضور فرزندان است. والدین با سیگار کشیدن در حضور فرزندان مخالف نبودن خود را از مصرف سیگار به فرزندان نشان می‌دهند.
به همین علت تحت هیچ شرایطی نباید مصرف سیگار در کنار نوجوانان انجام شود. علاوه بر این، والدین می‌توانند با تقویت مهارت‌های اجتماعی و شخصیتی در نوجوانان خود، مانع از گرایش آن‌ها به مصرف سیگار شوند. برای مثال والدین می‌توانند حس استقلال و مسئولیت پذیری را در فرزندان خود القا کنند. این کار باعث می‌شود تا تمایل نوجوانان برای کشیدن سیگار به دلیل دریافت حس استقلال کمتر شود.
همچنین والدین می‌توانند با ایجاد محیط امن و بدون استرس، افزایش اعتماد به نفس نوجوانان، تقویت توانایی «نه» گفتن؛ آن‌ها را برای حضور در جمع همسالان و اجتماع آماده کنند و احتمال استعمال سیگار در نوجوانی را کاهش دهند.
راه تشخیص اعتیاد به سیگار در نوجوانان
برخلاف گذشته؛ امروزه روش‌های متنوعی برای تشخیص اعتیاد نوجوانان به سیگار وجود دارد. والدین می‌توانند با انجام آزمایش‌ها و تست‌های مختلف از فرزندشان، نسبت به اعتیاد آن‌ها اطمینان حاصل کنند.
تست موی سر: مطمئن‌ترین و گران‌ترین راه برای تشخیص اعتیاد نوجوانان به دخانیات، تست موی سر است. با انجام این تست در آزمایشگاه، پزشک از وجود نیکوتین در بدن اطمینان حاصل می‌کند.
تست بزاق: دومین تست برای تشخیص اعتیاد نوجوانان به سیگار، تست بزاق است که با استفاده از وسیله‌ای شبیه به گوش‌پاک‌کن انجام می‌شود. طی این تست مقداری از بزاق نوجوان برای نمونه روی کیت تشخیصی قرار می‌گیرد و پزشک از طریق بررسی بزاق به وجود نیکوتین در بدن اطمینان حاصل می‌کند. این آزمایش تا حداکثر 10 روز بعد از مصرف آخرین سیگار، می‌تواند وجود نیکوتین در بدن را تشخیص دهد.
آزمایش ادرار: اولین آزمایش برای تشخیص سیگاری بودن نوجوانان، تست ادرار است. امکان انجام این آزمایش در منزل نیز وجود دارد. البته برای دریافت نتیجه؛ ادرار جهت نمونه باید به آزمایشگاه تحویل داده شود.
در آزمایش ادرار به بررسی کوتینین که از محصولات متابولیتی نیکوتین است؛ به تشخیص اعتیاد به سیگار در نوجوانان می‌پردازند. حداکثر زمان ماندگاری کوتینین در ادرار 4 روز است.
آزمایش خون: آزمایش خون راه‌حل دیگری برای تشخیص نیکوتین درون خون است. مقدار ماندگاری کوتینین درون خون نسبت به نیکوتین بیشتر است. به همین دلیل پزشکان با بررسی مقدار کوتینین در خون، به تشخیص اعتیاد در نوجوانان می‌پردازند.
مزایای ترک سیگار در نوجوانان
ترک سیگار در هر سنی برای نوجوانان مفید واقع می‌شود. مهم نیست که نوجوانان یا بزرگسالان چه مدت از عمر خود را به استعمال سیگار و مواد مخدر گذرانده باشند. هر زمان که مصرف دخانیات قطع شود، مزایای آن در سلامت فیزیکی و روانی آن‌ها تأثیر می‌گذارد. برخی از فواید ترک سیگار در نوجوانان شامل موارد زیر می‌شود که عبارت هستند از:
- تنظیم شدن ضربان قلب و فشار خون
- کاهش طبیعی مقدار مونوکسید کربن در خون
- بهبود گردش خون
- بهبود عملکرد ریه
- کم شدن سرفه‌های مزمن و تنگی نفس
- کاهش احتمال خطر حمله قلبی
- کاهش خطر ابتلا به انواع سرطان ریه، گلو، دهان، دهانه رحم، لوزالمعده و…
- کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های عروق کرونر
- افزایش طول عمر
- درمان افسردگی و انزوا
- بهبود عملکرد فعالیت روزانه
سؤالات متداول
بیرون رفتن به تنهایی، باز گذاشتن پنجره اتاق، پیدا کردن فندک و سیگار در لباس نوجوان، خارج شدن بودی دود از لباس، دور شدن از خانواده و…از نشانه‌های اعتیاد نوجوانان به سیگار است.
برای جلوگیری از اعتیاد نوجوانان به سیگار و تشویق به نکشیدن آن، باید در شرایط نیاز از او حمایت شود. صحبت کردن در رابطه با عوارض مصرف سیگار، پر کردن اوقات فراغت نوجوان با کارهای مورد علاقه او، وقت گذراندن با نوجوان، مشورت کردن در رابطه با کارهای مختلف و…از کار هایی است که باعث تشویق نوجوانان به سیگار نکشیدن می‌شود.
