زمان تقریبی مطالعه: 23 دقیقه
طغیان و سرکشی و خشم در نوجوانان کلماتی هستند که در باور عامه با نوجوانی پیوند خورده‌اند. وقتی صحبت از نوجوانی می‌شود، احتمالاً تعارض‌ها و چالش‌های فراوان این دوره، برای نوجوانان و والدینشان را به یاد می‌آورید. تجربه احساسات مختلف در نوجوانی معمولاً تشدید می‌شود. نوجوانان به راحتی غمگین، عصبانی یا ناامید می‌شوند.
خشم یکی از هیجان‌های اصلی طبیعی در انسان است. اما خشم و پرخاشگری در نوجوانان مسئله‌ای است که نیاز به پیگیری دارد. همچنین آموزش مدیریت و کنترل خشم در نوجوانان یکی از چالش‌های اساسی این دوره به شمار می‌آید. در این مقاله به ماهیت و علائم خشم در نوجوانان، انواع و علل آن، راهکارهای کنترل خشم نوجوانان و والدینشان خواهیم پرداخت.
ماهیت خشم در نوجوانان
عصبانیت به خودی خود ایرادی ندارد! خشم بخش مهمی از زندگی عاطفی افراد است و حتی می‌تواند مفید باشد. مثلاً در شرایط ناعادلانه خشم می‌تواند انگیزه ایجاد تغییرات مثبت باشد.
آنچه خشم را ناخوشایند جلوه می‌دهد، رفتارهای پرخاشگرانه‌ای است که در صورت نداشتن شیوه مؤثر کنترل خشم و عصبانیت در نوجوانان به وجود می‌آیند. رفتارهایی مانند فریاد زدن، دعواکردن، زورگویی، تندخویی و نامهربانی با دیگران و…
والدین باید تلاش کنند تا خشم شدید در نوجوانان خود را به عنوان بخشی عادی از انسان بودن آنها به رسمیت بشمارند، نه به عنوان چیزی که باید بر آن غلبه کرد یا آن را از بین برد. در تجربه احساس خشم دوران بلوغ موضوع حائز اهمیت این است که خشم باید با راه‌های ایمن‌تر، کم‌ضررتر و حتی سازنده‌تر ابراز شود.
علت خشم در نوجوانان چیست؟
نوجوانان معمولاً به همان دلایلی عصبانی شوند که هر فرد دیگری در آن موقعیت خشمگین می‌شود!
برای مثال تجربه بی‌عدالتی، طرد شدن، ضرر و زیان، شرایط متفاوت با انتظارات فرد و ناامیدی ممکن است همه ما را خشمگین کند. اما شرایط سنی نوجوانان و بلوغ آنها را برای خشمگین شدن مستعدتر می‌کند. چند دلیل احتمالی که ممکن است نوجوان شما عصبانی تر از حد معمول کنند عبارتند از:
سابقه رویدادهای آسیب‌زا (تروماتیک)
از جمله این رویدادها می‌توان به رویدادهایی مانند بیماری یا مرگ یکی از عزیزان، طلاق والدین، رفتار خشونت‌بار خواهر یا برادر و.. اشاره کرد.
عوامل زیستی
عوامل زیستی یکی از علل خشم در نوجوانان است که برای نمونه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- هورمون‌ها اغلب نقش مهمی در احساسات نوجوان شما دارند. افزایش شدید تستوسترون یا استروژن در نوجوانی می‌تواند تجربه عواطف مختلف را در آنها تشدید کند و باعث شود که آنها بیشتر تکانشی و طبق احساسات خود عمل کنند.
- رشد نایافتگیآن قسمت از مغز که مسئولیت کنترل تکانه و رفتارهای عالی انسانی مانند قضاوت و حل مسئله را بر عهده دارد.
- ژنتیک نیز در میزان مستعد بودن نوجوان برای تحریک‌پذیری و خشمگین شدن نقش دارد.
عوامل روانی
نوجوانانی که در مهارت‌های شناختی و ذهنی مانند تعیین هدف، قاطعیت، استدلال انتزاعی، توجه و برنامه‌ریزی ضعف دارند، بیشتر مستعد درگیر شدن با دشواری‌های کنترل خشم در نوجوانان می‌شوند.
اختلالات خلقی و خشم در دوران بلوغ
وجود برخی از اختلالات درمان نشده در نوجوانان می‌تواند عامل مهمی در ایجاد خشم دوران بلوغ آنها باشد. از جمله این اختلالات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اختلال نقص توجه-بیش‌فعالی (ADHD)
- اختلال سلوک
- اختلال ناتوانی یادگیری و اختلالات ارتباطی
- حمله وحشت‌زدگی (Panic Disorder)
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
- اسکیزوفرنی
- آسیب و جراحت‌های مغزی
- تجربه سوءرفتار جنسی یا جسمی
- سوءمصرف الکل یا مواد مخدر
- حساسیت‌های غذایی
اختلال افسردگی
اگر نوجوان شما راهی برای تخلیه و ابراز احساسات خود نداشته باشد، ممکن است این احساسات منفی را به درون خود برگرداند. احساسات سرکوب‌شده مانند خشم می‌توانند منجر به افسردگی نوجوان شود. یکی از علائم افسردگی در نوجوانان می‌تواند احساس خشم و تحریک‌پذیری باشد. نوجوان به جای ابراز و کنترل خشم خود به روش‌های سازنده از روش‌های ناسالمی بهره می‌برد. از جمله:
- اثبات عیب‌های خود و احساس گناه بابت آنها
- سرزنش خود به خاطر اشتباهات گذشته
- صدمه و آسیب به خود صدمه یا مجازات خود به روش‌های دیگر
اختلال دوقطبی
نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی به طور مکرر بین خلق بسیار بالا (حالت تحریک‌پذیری و سرخوشی) و خلق بسیار پایین (افسردگی) نوسان می‌کنند. گاهی پرخاشگری و عدم کنترل خشم در نوجوانان نشانه‌ای از ابتلا به اختلال دوقطبی در آنها است.
عوامل خانوادگی
هر گونه آشفتگی و درگیری در خانواده، از جمله استرس ناشی از طلاق یا جدایی، می‌تواند بر روحیه نوجوان شما تأثیر بگذارد. خشم می‌تواند مسری باشد. گاهی خشم و انتقاد نوجوان معطوف به شخص خاصی نیست، بلکه ممکن است از یک موقعیت ناامید یا ناراحت باشد اما نداند چگونه احساسات خود را بیان کنند. حتی ممکن است وی شما را فردی امن بدانند و به همین دلیل خشم خود را برابر شما تخلیه کند. عوامل خانوادگی که احتمال پرخاشگری و عدم کنترل خشم در نوجوانان را بالا میبرند عبارتند از:
- انضباط بیش از حد سختگیرانه
- عدم نظارت مناسب و کافی بر رفتار نوجوان
- والدین سرد، غیر حامی و طردکننده
- بی‌ثباتی در خانواده
- افسردگی مادر
- سوءرفتار روانی، جسمی یا جنسی میان اعضای خانواده
- سوءمصرف مواد توسط والدین یا سایر اعضای خانواده
- خشم و پرخاشگری با نوجوانان به عنوان شیوه متداول برخورد با مسائل، به‌جای گفتوگو و حل مسئله
عوامل محیطی و اجتماعی
از جمله عوامل محیطی و اجتماعی که بر خشم نوجوان تأثیرگذار است عبارت است از:
- شرایط اقتصادی یا اجتماعی نامطلوب
- زندگی در محله ناامن که فعالیت‌های مجرمانه‌ای مانند خریدوفروش مواد مخدر، خفت‌گیری و… در آن رواج داشته باشد.
- حضور در مدرسه‌ای با شرایط نامناسب یا ناایمن
- ارتباط با دوستانی که رفتارهای پرخاشگرانه دارند
- تماشای زیاد تلویزیون یا بازی‌های خشونت‌آمیز
- زندگی در محله‌های بسیار خوب و مرفه
عزت نفس کم دلیل خشم در نوجوانان
گاهی پرخاشگری و عدم کنترل خشم در نوجوانان سرپوشی برای پوشاندن ترس و عزت‌نفس کم آنها است.
استرس و خشم در نوجوان
در حالی که هر نسلی با چالش‌های خاص خود مواجه است، نمی‌توان انکار کرد که نوجوانان امروزی باید با مجموعه بسیار بزرگی از عوامل استرس‌زا مقابله کنند. بیشتر نوجوانان ظرفیت ذهنی برای درک این بحران‌ها را دارند، اما همچنان برای بقا به بزرگسالان وابسته هستند. احساس بی عدالتی و ناتوانی می‌تواند فرمول قدرتمندی برای ناتوانی در کنترل خشم در نوجوانان باشد.
علائم عدم کنترل خشم در نوجوانان
اولین قدمی که والدین می‌توانند برای درمان خشم در نوجوان خود بردارند شناخت علائم آن است. در این صورت والدین می‌توانند با دیدن اولین نشانه‌ها به کمک نوجوان خود بیایند و از تکرار و زیاد شدن آن جلوگیری کنند. این نشانه‌ها عبارتند از:
- دعوا و درگیری‌های شدید در مدرسه یا خانه
- طغیان‌ها و انفجارهای خشم
- قلدری و زورگویی در برخورد با دیگران
- تحرک بیشتر و ناتوانی در ساکت و آرام نشستن
- دشواری استدلال کردن و حفظ گفت‌و‌گوی معقول با نوجوان
- صبر کمتر و احساس عجله داشتن یا زود کلافه شدن
- توهین کلامی، تهدیدکردن و فریاد زدن
- صراحت بیشتر در انتقاد کردن، به جای درخواست مؤدبانه
- خشم و پرخاشگری در نوجوانان به صورت منفعلانه، طعنه زدن و چشم‌غره
- اختلاف نظر دائم، تعمیم دادن افراطی و غرولند کردن
- تخریب وسایل و اموال خود یا دیگران
- رفتارهای خود آزادانه یا دیگر آزارانه
- وجود علائم افسردگی
- برخورد پرخاشگرانه با کودکان کوچک‌تر و حیوانات
- متهم کردن والدین به اینکه هرگز آنها را درک نمی‌کنند، همیشه آنها را ناراضی می‌کنند، هرگز اجازه نمی‌دهند وقت آزاد داشته باشند و…
چه زمانی فقدان کنترل خشم در نوجوانان نگران‌کننده است؟
اینکه چگونه می‌توان تشخیص داد که عصبانیت یا ناتوانی در کنترل خشم نوجوانان در زندگی مرحله‌ای موقت و معمولی از رشد است یا نشانه‌ای از نگرانی عمیق‌تر، آسان نیست. اما سؤالات زیر می‌توانند به شما در تشخیص این مسئله کمک کنند:
- آیا این رفتار به طور منظم رخ می‌دهد؟
- آیا نوجوان برای مدت طولانی رفتار پرخاشگرانه دارد؟
- آیا به نظر می‌رسد با گذشت زمان ناتوانی در کنترل خشم و عصبانیت در نوجوانان شما بدتر می‌شود؟
- آیا فرد نوجوان در موقعیت‌هایی شدیداً از کوره در می‌رود که دیگر نوجوانان را آزار نمی‌دهد؟
- آیا این ناتوانی در کنترل خشم نوجوانان روند عادی زندگی او یا خانواده‌اش را مختل کرده است؟
- آیا معمولاً نوجوان بدون دلیل واضحی شدیداً عصبانی می‌شود؟
- آیا شدت خشم با موقعیت برانگیزاننده آن تناسب ندارد؟
- آیا آرام کردن نوجوان پس از طغیان سخت است؟
- آیا فرزندتان در پی خشمگین شدن، به خود یا شخص دیگری آسیب رسانده است؟
- آیا رفتار نوجوان منجر به درگیری با والدین، خواهر و برادر، همسالان یا معلمان می‌شود؟
- آیا همه دوستان وی رفتارهای پرخاشگرانه یا ضداجتماعی دارند؟
پاسخ مثبت به اغلب سؤالات بالا، نشانه واضحی از این مسئله خواهد بود که پرخاشگری و ناتوانی کنترل خشم و عصبانیت در نوجوانان شما طبیعی نیست و باید به طور جدی پیگیری شود. همچنین علائم زیر نیز نشانه‌های دیگری از این موضوع هستند:
- پرتاب اشیا، هل دادن افراد یا وارد شدن به دعوا
- کبودی و جای زخم غیر قابل توضیح
- ناتوانی در داشتن خواب آرام یا نیاز بسیار کم به خواب
- فکر کردن مداوم به افرادی که به نظرش رفتار اشتباهی داشته‌اند، یا صحبت زیاد درباره انتقام
- کناره‌گیری از تمام دوستان و اعضای خانواده
- حساسیت بیش از حد به طرد شدن و شنیدن پاسخ منفی
- تفسیر کردن اظهارات خنثی به عنوان توهین یا انتقاد
- ناتوانی در تجربه احساس شادی یا هیجان، حتی زمانی که اتفاقات خوبی می‌افتد
چالش‌های کنترل خشم در نوجوانان
کسب مهارت مدیریت خشم در نوجوانان و تسلط بر آن، حتی برای بزرگسالان نیز آسان نیست. این کار برای نوجوانان چالش‌های دوچندانی دارد. یکی از دلایل این مسئله، پایه فیزیولوژیکی آن است. رشد نایافتگی کامل مغز و جهش افزایشی شدید در میزان ترشح هورمون‌ها از دلایلی هستند که نوجوانان تصمیم‌های تکانشی می‌گیرند یا نسبت به تحریکات کوچک، بیش از حد واکنش نشان می‌دهند. عوامل محیطی مانند شرایط اجتماعی یا خانوادگی نامناسب، تفکرات نوجوان مبنی بر درک نشدن، بی‌اهمیت بودن و… نیز می‌توانند به‌دشواری کنترل خشم و عصبانیت در نوجوانان دامن بزنند.
عواملی که در کنترل خشم در نوجوانان نقش مثبت دارند عبارتند از:
عوامل خانوادگی
- شیوه انضباطی و فرزندپروری مقتدرانه (کنترل و صمیمیت والدین در حد مناسب، نه سختگیرانه و نه سهل‌گیرانه)
- آرامش والدین
- دلبستگی و پیوند عاطفی قوی و ایمن با والدین (باعث ایجاد عزت‌نفس، اعتمادبه نفس، خودکنترلی و توانایی ایجاد روابط سالم)
- مشارکت مثبت و فعال والدین در زندگی نوجوان
عوامل محیطی
- شرکت در فعالیت‌های داوطلبانه و فوق‌برنامه
- موفقیت در مدرسه
- داشتن رابطه و پیوندی محکم و ایمن با حداقل یک بزرگسال دلسوز (مانند والدین، پدربزرگ و مادربزرگ و معلم‌ها)
- احساس تعلق و وابستگی به جامعه خود
درمان پرخاشگری و مدیریت خشم در نوجوانان
از جمله روش‌های مؤثر در درمان خشم نوجوان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- روان‌درمانی فردی با رویکردهایی از جمله درمان شناختی – رفتاری (CBT)
- خانواده‌درمانی
- دارودرمانی زیر نظر روان‌پزشک
- کلاس‌های مهارت‌آموزی (دوره‌های مهارت‌های زندگی، کنترل خشم در نوجوانان، آموزش هیجانی و…)
- تکنیک‌های تن آرامی (مدیتیشن و ریلکسیشن)
- تنظیم قوانین مشخص در خانه و قراردادهای رفتاری با نوجوان (تعیین پاداش یا تنبیه‌های مشخص به ازای رفتارهای مختلف)
راه‌های کنترل خشم در نوجوانان
می‌توانید به نوجوان خود آموزش دهید که:
خشم خود را تجزیه و تحلیل کند
وقتی متوجه شد که عصبانی است، چند دقیقه وقت بگذارد تا بفهمد واقعاً چه احساسی دارید. آیا گرسنه نیست؟ شب قبل خواب خوبی داشته؟ آیا در مورد چیزی در آینده نگران است؟ آیا اخیراً در روابط خود به مشکلی برخورده؟و …
اضطراب، غم، خستگی و ترس همگی گاهی اوقات می‌توانند شبیه خشم باشند. علاوه بر این، انواع خشم، از عصبانیت خفیف تا خشم شدید وجود دارند. شناسایی آنچه واقعاً احساس می‌کند می‌تواند به او کمک کند تا بداند برای کمک به خود چه کاری انجام دهد.
احساسات خود را با استفاده از کلمات مناسب بیان کند
او باید یاد بگیرد چگونه از خود و احساسات خود با استفاده از کلمات قاطعانه و بدون اینکه گستاخ یا پرخاشگر باشد، دفاع کند. وقتی انگشت اتهام را به سمت دیگران می‌گیرد، آنها در لاک دفاعی رفته و او را درک نخواهند کرد. در مقابل، اگر از احساسی که خود در مواجهه با رفتار آنها داشته صحبت کند، آنها با همدلی او را درک خواهند کرد.
تمرین ابراز احساسات در خلوت یا نوشتن از آنها
ابراز احساسات آسان نیست. گاهی اوقات کلمات کافی به نظر نمی‌رسند. گاهی چیزهایی می‌گوییم که واقعاً منظورمان نیست. با این حال، به نوجوانتان بیاموزید می‌تواند توانایی بیان احساسات خود را با تمرین ایجاد کند. اگر زمانی که در آن لحظه است در یافتن کلمات مشکل داشت، می‌تواند سعی کند ابتدا افکار خود را بنویسد یا از قبل با خود صحبت کند. این تکنیک را می‌توان روی کاغذ، با یک دوست یا با صدای بلند در خلوت تمرین کرد.
خاطره‌نویسی و نوشتن احساسات
این کار می‌تواند به او کمک کند به گذشته نگاه کند و الگوهای رفتاری‌اش را در طول زمان شناسایی کند. تاریخ و زمانی که احساس عصبانیت می‌کند و جزئیات آن را یادداشت کند. پس از چند هفته، به گذشته نگاه کند و ببیند آیا زمان یا موقعیتی وجود دارد که خشم او را بیشتر تحریک کند. مثلاً اگر صبح زود بسیار تحریک‌پذیر است، ممکن است به این دلیل باشد که به اندازه کافی نمی‌خوابد. اگر بعد از کلاس ریاضی همیشه عصبانی است، ممکن است کلاس برای او استرس‌زا باشد و باید به دنبال راه‌هایی برای کاهش آن باشد. شناسایی این موقعیت‌ها از تکنیک‌های اصلی کنترل خشم در نوجوانان است.
تکنیک‌های آرامش را تمرین کند
وقتی عصبانیت او را وادار می‌کند که مشت‌هایش را بفشارد، دندان‌قروچه کند و ماهیچه‌هایش را منقبض کند، باید راهی برای آرامش فیزیکی پیدا کند. وقتی بدن خود را آرام می‌کند، کنترل بیشتری بر احساسات خود خواهد داشت. راه‌های مختلفی برای انجام این کار وجود دارد. یکی از تمرین‌هایی که می‌تواند در هر زمان و مکان انجام دهد مدیتیشن است.
برای مدیتیشن نیازی نیست یک ساعت با چشمان بسته بگذراند. هنگامی که یاد بگیرد چگونه این کار را انجام دهد، متوجه خواهد شد که فقط می‌تواند یک دقیقه نفس عمیق بکشید و روی رها کردن احساسات عصبانیت خود تمرکز کند.
ورزش کنید
ورزش باعث ترشح اندورفین می‌شود که هورمون‌های احساس خوب هستند. وقتی هر روز ورزش کند، از نظر جسمی و روحی سالم‌تر می‌شود. به مرور خلق‌وخوی او یکنواخت‌تر می‌ماند، بهتر می‌خوابد و سطح اضطرابش پایین می‌آید. مجموعه این عوامل می‌تواند خشم را کاهش داده و به کنترل خشم در نوجوانان کمک کنند.
به موسیقی گوش دهد
احتمالاً نوجوان موسیقی مورد علاقه‌ای دارد که به او کمک می‌کند آرام شود یا به او انگیزه می‌دهد که ورزش کند یا درس بخواند. به دنبال موسیقی‌ای باشد که به او کمک کند در هنگام عصبانیت نیز احساس بهتری داشته باشد. لیست پخشی برای مواقعی که احساس ناراحتی یا عصبانیت می‌کند ایجاد کند. حواس‌پرتی با موسیقی می‌تواند به او کمک کند روی چیزی غیر از آنچه او را عصبانی می‌کند، تمرکز کند.
در صورت نیاز از کمک روان‌شناس بهره ببرد
گاهی اوقات خشم طبیعی یا سالم نیست. اینکه بیشتر اوقات به راحتی یا حتی بدون دلیل مشخصی عصبانی می‌شود یا پرخاشگرانه و خشونت آمیز رفتار می‌کند، نشانه این است که برای کنترل خشم خود به کمک حرفه‌ای نیاز دارد. به نوجوانتان بگویید هیچ شرمی برای کمک گرفتن وجود ندارد. مدیریت خشم چیزی است که بزرگسالان نیز باید روی آن کار کنند. بهتر است همین الان قبل از رسیدن به بزرگسالی به آن رسیدگی کنند! متخصص سلامت روان می‌تواند به او کمک کند تا به آنچه باعث عصبانیت نوجوان می‌شود پی ببرد و راهکارهایی برای کنترل آن به او آموزش دهد تا خشمش را کنترل کند.
برخورد صحیح والدین برای کنترل خشم در نوجوانان چیست؟
روش‌های زیر به والدین کمک می‌کند تا بتوانند به شکل مؤثرتری خشم را در نوجوانان خود کنترل کنند:
درباره خشم نوجوانان با آنها گفتوگو کنید
اگر متوجه شدید که نوجوان شما عصبانی‌تر یا تحریک‌پذیرتر از حد معمول است، این موضوع را نادیده نگیرید. در عوض، به آنها بگویید احساس می‌کنید مشکلی وجود دارد و وقتی آماده هستند از آنها دعوت کنید تا صحبت کنند. اگر نوجوان شما مقاوم به نظر می‌رسد، قدمی به عقب بردارید و منتظر بمانید. مثلاً به او بگویید «می‌توانم ببینم در حال حاضر واقعاً عصبانی هستی و به نظر می‌رسد نمی‌خواهی صحبت کنی. وقتی آماده صحبت بودی، من حضور خواهم داشت.»
احساس خشم در نوجوانان خود را معتبر بدانید و به آن احترام بگذارید
احساسات ما یک ابزار ارتباطی هستند. آنها به دیگران اجازه می‌دهند ما را درک کنند و نیازهایمان را برآورده شوند. مشکلات نوجوانی ممکن است برای بزرگسالان احمقانه یا بیش از حد نمایشی به نظر برسد، اما برای نوجوان شما، احساساتی واقعی و دردناک ایجاد می‌کنند.
وقتی فرزندتان نسبت به چیزی ابراز عصبانیت می‌کند، مراقب باشید که آن را کوچک نکنید یا نادیده نگیرید. در عوض تلاش خود را برای پرسیدن سؤالات و گوش‌دادن بدون قضاوت کردن یا حتی تلاش برای حل مشکل انجام دهید. گاهی تنها تجربه تصدیق واقعی خشم در نوجوان می‌تواند به خنثی‌کردن این وضعیت و کنترل خشم در نوجوانان کمک کند. تصور کنید وقتی کسی واقعاً صمیمانه به شما بگوید «می‌فهمم چه احساسی داری، من اینجا هستم تا کمک کنم.» عصبانی ماندنتان سخت نیست؟!
درباره انتظارات خود از شیوه ابراز خشم قوانین مشخص داشته باشید
هر خانواده‌ای انتظارات متفاوتی در مورد نحوه مدیریت و کنترل خشم در نوجوانان و سایر اعضای خانواده دارد. برخی خانواده‌ها تحمل بسیار کمی برای ابراز خشم نوجوانان در زندگی دارند در حالی که در خانواده‌های دیگر، مثلاً فریاد زدن یک رفتار عادی هنگام عصبانیت است. قوانینی را در مورد اینکه چه رفتاری قابل‌قبول است را بازگو کنید و توضیح دهید که چه رفتارهایی قابل تحمل نیستند. اجازه ندهید استفاده از کلمات نامناسب، خشونت فیزیکی یا تهدید در خانه شما مجاز باشند. همچنین عواقب روشنی را برای نقض قوانین تعیین کنید.
زمانی که نوجوانتان در مدیریت و کنترل خشم خود عملکرد خوبی داشت او را مورد تشویق قرار داده و از او قدردانی کنید.
مهارت حل مسئله را به او بیاموزید
امکانات لازم برای یادگیری مهارت‌های حل مسئله، جرئت‌ورزی و قاطعیت را در اختیار فرزندتان قرار دهید. این کار را با شرکت دادن وی در کلاس‌های مهارت‌های زندگی، معرفی کتاب‌های مناسب، معرفی محتوای آموزشی مفید در فضای مجازی و.. می‌توانید انجام دهید. به این ترتیب توانمندی لازم برای کنترل خشم نوجوانان تمرین و تقویت می‌شود.
نحوه مدیریت خشم را با رفتارتان به نوجوان آموزش دهید
قطعاً زمانی که تحت فشار خشم فرزندتان قرار می‌گیرید، کنترل خود و آرام ماندن دشوار است. هیچ کس دوست ندارد سر او فریاد بزنند یا دری را جلوی صورتش بکوبند. طبیعی است که با اوج گرفتن خشم در نوجوانان خود احساس ناامیدی، سردرگمی یا عصبانیت کنید.
احساسات والدین حین مدیریت خشم نوجوانان نقش کلیدی بازی می‌کند. این بدان معنا نیست که شما نمی‌توانید یا نباید عصبانی شوید. اما این بدان معناست که نحوه مدیریت خشم شما، بخش بزرگی از پیامی است که به فرزندتان درباره نحوه کنترل خشم ارسال می‌کنید. برای آموزش دادن مهارت‌های کنار آمدن با خشم، یا هر رفتار دیگری، اعمال شما مهم‌تر از کلماتتان هستند.
مهارت‌های تمرکز حواس را تمرین کنید و اجازه دهید نوجوانتان شما را در حال انجام آنها ببیند. (تمرین‌هایی مانند تنفس عمیق، شمردن تا ده، پیاده‌روی و…)
مراقب زبان و لحن بدن خود باشید
نحوه بیان چیزها به اندازه آنچه می‌گویید مهم هستند. مثلاً گفتن جمله «متأسفم که به‌خاطر رفتار دوستت ناامید شدی» تا وقتی خوب و اثرگذار خواهد بود که آن را با مشت کردن دست‌هایتان و دندان قروچه نگویید!
در لحظات اوج عصبانیت، نوجوان را درباره عواقب رفتارش تهدید نکنید. از کلی‌گویی درباره رفتار نوجوان بپرهیزید. گفتن جملاتی مثل همیشه این کار را می‌کنی، اصلاً کنترلی بر رفتارت نداری و.. فقط رفتارهای منفی وی را تقویت می‌کند و هیچ تأثیر مثبتی بر کنترل خشم در نوجوانان ندارد.
وقفه‌ای دهید و از محیط دور شوید
گاهی وقتی خشم در درونتان اوج می‌گیرد مقابله با میل اینکه سرسختانه و حق به جانب وارد بحث و جدل شوید بسیار دشوار است. اما در واقعیت هیچ‌کس وقتی عصبانی است در بهترین حالت خود نیست. وقتی احساس کردید به لحظات انفجار خشم خود یا فرزندتان نزدیک شده‌اید، تا زمان کسب مجدد آرامش در صحبتتان وقفه انداخته و فاصله بگیرید.
این کار باعث جلوگیری از عواقب ناشی از درگیری و تنش می‌شود. همچنین الگویی برای یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای سالم در کنترل خشم نوجوانان شما می‌شود. دلیل خود برای توقف مکالمه را صادقانه توضیح دهید و وقتی ناراحتی هر دوی شما کمتر شد به گفتگو برگردید.
در صورت نیاز به روان‌شناس مراجعه کنید
خشم، ناامیدی، عصبانیت، حتی عصبانیت، همه بخشی طبیعی از یک فرد بودن هستند و نوجوانان مستعد احساسات شدید هستند، اما اگر عدم کنترل خشم در نوجوانان تأثیر منفی بزرگی بر زندگی آنها داشته باشد و روند طبیعی زندگی‌شان را مختل کند، باید به دنبال کمک‌گرفتن از متخصصان باشید. چراکه این خشم ممکن است نشانه وجود مسئله جدی‌تری باشد و باید با کمک‌گرفتن از روان‌شناس درباره آن پیگیری کرد.
نوجوان شما ممکن است در ابتدا در برابر مراجعه به روان‌شناس مقاومت کند. این رفتار تدافعی دلایل زیادی می‌تواند داشته باشد. برای تشویق او به همکاری در درمان، این روش‌ها را امتحان کنید:
- به صحبت درباره اولویت‌های او بپردازید. اگر فرزند شما به این خاطر عصبانی است که می‌خواهد چیزی در زندگی‌اش تغییر کند. به او اطمینان دهید که درمان می‌تواند از این اهداف وی حمایت کند.
- دو یا سه درمانگر را به عنوان گزینه‌های پیشنهادی به فرزند خود معرفی کنید. انتخاب اینکه با چه کسی کار کنید می‌تواند به نوجوان شما کمک کند تا کنترل بیشتری بر موقعیت داشته باشد.
- در جلسات خانواده‌درمانی شرکت کنید. اگر تمام خانواده در روند مشاوره شرکت کنند، درمان به شکل یک تلاش گروهی و قابل پذیراتر خواهد بود.
- به حریم خصوصی نوجوانتان احترام بگذارید. اگر نوجوان شما نیاز به جلسات درمانی انفرادی دارد، توضیح دهید که رازداری از اصول اساسی روان‌درمانی است. اگر فرزندتان بداند که مکالمه او و درمانگرش خصوصی خواهد ماند، ممکن است تمایل بیشتری به صحبت داشته باشند.
به فرزندتان کمک کنید روشی برای تخلیه هیجان خود پیدا کند
یکی از راه‌های مفید برای کنترل خشم نوجوانان، هدایت آن به جای دیگری است. به عنوان مثال:
- فعالیت بدنی و ورزش کردن می‌تواند به کنترل خشم در نوجوانان کمک کند تا خشم آنها را کمتر تحت تأثیر قرار دهد.
- موسیقی نیز می‌تواند به نوجوانان در مدیریت خشم کمک کند. نواختن موسیقی یا شنیدن آن، در ایجاد آرامش ذهنی و حتی جسمی نقش مؤثری دارد.
- تمرین‌های مدیتیشن و ریلکس کردن نیز از راه‌های تسکین و کنترل خشم در نوجوانان هستند. تمرین‌هایی مانند تنفس عمیق، نوشتن خاطرات روزانه، مراقبه، موسیقی‌های آرام‌بخش، گوش دادن به صداهای طبیعت و پیاده‌روی‌های طولانی از این دست تمرینات هستند.
پذیرش داشته باشید و خوبی‌ها را به یاد بیاورید
زندگی در عصر مدرن برای همه افراد و خصوصاً نوجوانان سختی‌های زیادی دارد. رخدادهایی مانند همه‌گیری کرونا، بحران‌های جهانی و شرایط و فشارهای اجتماعی توانایی جمعی ما برای مقابله با استرس را تا حد زیادی کاهش داده‌اند. به جای تمرکز بیش از حد والدین بر روی رفتارهای بدها و فراموش کردن لحظات خوب، راه‌هایی برای درک، همدلی و لذت بردن از لحظات خوب با نوجوانتان را بیابید. این کار به شما کمک می‌کند تا احساس ارتباط بیشتری با او داشته باشید و در لحظات سخت با یادآوری آنها ارتباط و آرامش خود را بازیابید.
سؤالات متداول
مهارت‌های کنترل خشم در نوجوانان شامل تکنیک‌هایی می‌شود که خود نوجوانان و والدین آنها به کار می‌گیرند تا خشم نوجوان اثرات مخرب بر زندگی او و خانواده‌اش نداشته باشد.
مانند ورزش کردن، نوشتن درباره احساسات، تجزیه‌وتحلیل خشم خود، استفاده از کتاب‌ها، موسیقی و ورزش و مراجعه به روان‌شناس و همراهی والدین می‌تواند مؤثر باشد.
